مرگ و فرصت ها، ص: 37

الحمدلله رب العالمين و صلّی الله علی جميع الانبياء والمرسلين

و صلّ علی محمد و آله الطاهرين.

به فرموده قرآن كريم، حركت انسان از اين عالم به عالم ديگر، به دو صورت انجام می گيرد. امام صادق عليه السلام وقتی كه آيات را ترجمه می كنند، می فرمايد: صورت اول سفر به عالم آخرت، صورتی است كه مسافر در شروع سفرش، تمام رنج ها، غصّه ها، اندوه ها، سختی ها و مشكلاتش پايان می پذيرد و سفرش در موجی از امنيت و سلامت شروع می شود.

اما دسته ديگر، كسانی هستند كه ابتدای سفر آنها به عالم بعد، ابتدای همه رنج ها، سختی ها، بارها، مشكلات و مضيقه هاست. «1» علت سلامت سفر دسته اول، سلامت خودشان است. كسانی كه در هر مقدار عمری كه در دنيا داشتند، از ابتدای تكليف تا شروع سفر كه ممكن است دو سال طول كشيده باشد، يعنی مثلًا در هفده سالگی از دنيا رفته، يا پنجاه سال طول كشيده و هشتاد سال طول كشيده باشد، اين مدت زمانی را كه در دنيا سالم زندگی كردند، يعنی به فرموده قرآن، در هيچ زمينه ای اهل تجاوز، ظلم و ستم نبودند. اگر بودند نيز ستم به خودشان بوده، آن هم خيلی كم؛ «ظَلَمْتُ نَفْسِي» «2» بودند، اما ظالم به حق بندگان و دين خدا نبودند.

تا آنجايی كه روايات و آيات می گويند:

______________________________
(1)- اشاره به آيات:

آل عمران (3): 185؛ «هر كسی مرگ را می چشد؛ و بدون ترديد روز قيامت پاداش هايتان به طور كامل به شما داده می شود. پس هر كه را از آتش دور دارند و به بهشت درآورند مسلماً كامياب شده است؛ و زندگی اين دنيا جز كالای فريبنده نيست.»

انبياء (21): 35؛ «هر كسی چشنده مرگ است و ما شما را [چنانكه سزاوار است ] به نوعی خير و شر [كه تهيدستی، ثروت، سلامت، بيماری، امنيت و بلاست ] آزمايش می كنيم، و به سوی ما بازگردانده می شويد.»

عنكبوت (29): 57- 58؛ «هر جانداری چشنده مرگ خواهد بود، سپس به سوی ما بازگردانده می شويد،* و كسانی كه ايمان آورده و كارهای شايسته انجام داده اند حتماً آنان را در قصرهايی رفيع و با ارزش از بهشت كه از زيرِ [درختانِ ] آن نهرها جاری است، جای خواهيم داد، در آنجا جاودانه اند؛ چه نيكوست پاداش عمل كنندگان.»

واقعه (56): 83- 85؛ «پس چرا هنگامی كه روح به گلوگاه می رسد،* و شما در آن وقت نظاره گر هستيد [و هيچ كاری از شما ساخته نيست!]* و ما به او از شما نزديك تريم، ولی نمی بينيد.»

بحار الأنوار: 6/ 222-/ 223، باب 8، حديث 22؛ «مُوسَی بْنِ جَعْفَرٍ عَنْ أَبِيهِ عليه السلام قَالَ إِذَا مَاتَ الْمُؤْمِنُ شَيَّعَهُ سَبْعُونَ أَلْفَ مَلَكٍ إِلَی قَبْرِهِ فَإِذَا أُدْخِلَ قَبْرَهُ أَتَاهُ مُنْكَرٌ وَ نَكِيرٌ فَيُقْعِدَانِهِ وَ يَقُولَانِ لَهُ مَنْ رَبُّكَ وَ مَا دِينُكَ وَ مَنْ نَبِيُّكَ فَيَقُولُ رَبِّيَ اللَّهُ وَ مُحَمَّدٌ نَبِيِّي وَ الْإِسْلَامُ دِينِي فَيَفْسَحَانِ لَهُ فِي قَبْرِهِ مَدَّ بَصَرِهِ وَ يَأْتِيَانِهِ بِالطَّعَامِ مِنَ الْجَنَّةِ وَ يُدْخِلَانِ عَلَيْهِ الرَّوْحَ وَ الرَّيْحَانَ وَ ذَلِكَ قَوْلُهُ عز و جل فَأَمَّا إِنْ كانَ مِنَ الْمُقَرَّبِينَ فَرَوْحٌ وَ رَيْحانٌ يَعْنِي فِي قَبْرِهِ وَ جَنَّةُ نَعِيمٍ يَعْنِي فِي الآْخِرَةِ ثُمَّ قَالَ عليه السلام إِذَا مَاتَ الْكَافِرُ شَيَّعَهُ سَبْعُونَ أَلْفاً مِنَ الزَّبَانِيَةِ إِلَی قَبْرِهِ وَ إِنَّهُ لَيُنَاشِدُ حَامِلِيهِ بِصَوْتٍ يَسْمَعُهُ كُلُّ شَيْ ءٍ إِلَّا الثَّقَلَانِ.»

بحار الأنوار: 79/ 176، باب 20، حديث 14؛ «سَدِيرٍ الصَّيْرَفِيِّ قَالَ كُنْتُ عِنْدَ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ عليه السلام فَذَكَرُوا عِنْدَهُ الْمُؤْمِنَ فَالْتَفَتَ إِلَيَّ فَقَالَ يَا أَبَا الْفَضْلِ أَ لَاأُحَدِّثُكَ بِحَالِ الْمُؤْمِنِ عِنْدَ اللَّهِ قُلْتُ بَلَی فَحَدِّثْنِي قَالَ فَقَالَ إِذَا قَبَضَ اللَّهُ رُوحَ الْمُؤْمِنِ صَعِدَ مَلَكَاهُ إِلَی السَّمَاءِ فَقَالَا رَبَّنَا عَبْدُكَ فُلَانٌ وَ نِعْمَ الْعَبْدُ كَانَ لَكَ سَرِيعاً فِي طَاعَتِكَ بَطِيئاً عَنْ مَعْصِيَتِكَ وَ قَدْ قَبَضْتَهُ إِلَيْكَ فَمَا ذَا تَأْمُرُنَا مِنْ بَعْدِهِ قَالَ فَيَقُولُ اللَّهُ لَهُمَا اهْبِطَا إِلَی الدُّنْيَا وَ كُونَا عِنْدَ قَبْرِ عَبْدِي فَمَجِّدَانِي وَ سَبِّحَانِي وَ هَلِّلَانِي وَ كَبِّرَانِي وَ اكْتُبَا ذَلِكَ لِعَبْدِي حَتَّی أَبْعَثَهُ مِنْ قَبْرِهِ ثُمَّ قَالَ أَ لَاأَزِيدُكَ فَقُلْتُ بَلَی فَزِدْنِي فَقَالَ إِذَا بَعَثَ اللَّهُ الْمُؤْمِنَ مِنْ قَبْرِهِ خَرَجَ مَعَهُ مِثَالٌ يَقْدُمُهُ أَمَامَهُ فَكُلَّمَا رَأَی الْمُؤْمِنُ هَوْلًا مِنْ أَهْوَالِ يَوْمِ الْقِيَامَةِ قَالَ لَهُ الْمِثَالُ لَاتَحْزَنْ وَ لَاتَفْزَعْ وَ أَبْشِرْ بِالسُّرُورِ وَ الْكَرَامَةِ مِنَ اللَّهِ فَمَا يَزَالُ يُبَشِّرُهُ بِالسُّرُورِ وَ الْكَرَامَةِ مِنَ اللَّهِ عز و جل حَتَّی يَقِفَ بَيْنَ يَدَيِ اللَّهِ جَلَّ جَلَالُهُ فَيُحَاسِبُهُ حِسَاباً يَسِيراً وَ يَأْمُرُ بِهِ إِلَی الْجَنَّةِ وَ الْمِثَالُ أَمَامَهُ فَيَقُولُ لَهُ الْمُؤْمِنُ رَحِمَكَ اللَّهُ نِعْمَ الْخَارِجُ خَرَجْتَ مَعِي مِنْ قَبْرِي مَا زِلْتَ تُبَشِّرُنِي بِالسُّرُورِ وَ الْكَرَامَةِ مِنَ اللَّهِ عز و جل حَتَّی رَأَيْتُ ذَلِكَ فَمَنْ أَنْتَ فَيَقُولُ لَهُ الْمِثَالُ أَنَا السُّرُورُ الَّذِي كُنْتَ تُدْخِلُهُ عَلَی أَخِيكَ الْمُؤْمِنِ فِي الدُّنْيَا خَلَقَنِيَ اللَّهُ مِنْهُ لِأَسُرَّكَ.»

عيون أخبارالرضا عليه السلام: 1/ 274- 275، حديث 9؛ «الرضا عن أبيه موسی بن جعفر عليه السلام قال قيل للصادق عليه السلام صف لنا الموت قال للمؤمن كأطيب ريح يشمه فينعس لطيبه و ينقطع التعب و الألم كله عنه و للكافر كلسع الأفاعي و لدغ العقارب و أشد.»

(2)- نمل (27): 44.