معناي واقعي توبه چيست و چگونه مي توانيم خود را از گناهان پاك كنيم و موفق به توبه شويم؟

توبه در لغت به معناي دست كشيدن از گناه، بازگشتن بر طريق حق، پشيمان شدن از گناه است. توبه را مي توان از الطاف و محبّتهاي الهي دانست، پس از گناه، جاده و راهي براي بازگشت ايجاد ميشود، تا بنده خطاكار به محض آگاهي از بدي گناه، از آن راه باز گردد. توبه نعمت بزرگي است كه بر بشر ارزاني شده است.

حقيقت توبه ندامت و پشيماني از گناه است كه لازمه آن تصميم بر ترك در آينده است. اگر كاري بوده كه قابل جبران است، در صدد جبران بر آيد. گفتن استغفار بيانگر همين معنا است، به اين ترتيب اركان توبه را مي توان در پنج چيز خلاصه كرد. ترك گناه، ندامت و پشيماني، تصميم بر ترك در آينده، جبران گذشته و استغفار. خدا در قرآن از توبه واقعي به نام توبه نصوح نام برده است: اي كساني كه ايمان آوردهايد! به سوي خدا بازگرديد و توبه كنيد، توبه خالصانه. شخصي از پيامبر سؤال كرد كه توبه نصوح چيست، حضرت فرمود: شخص توبه كننده به هيچ وجه بازگشت به گناه نكند، چنان كه شير به پستان هرگز باز نميگردد. بعضي گفتهاند توبه نصوح آن است كه واجد چهار شرط باشد: پشيماني قلبي، استغفار زباني، ترك گناه و تصميم بر ترك در آينده.

بيشتر علماي اخلاق توبه را مجموعه مركّبي از علم و حال و عمل مي دانند. اگر كسي بخواهد موفق به توبه شود، بايد اين سه امر را مورد توجه قرار دهد، يعني اوّل لازم است انسان به زشتي گناه پي ببرد، سپس حال پشيماني در دل او به وجود آيد، سرانجام در مقام عمل، گذشته را جبران نمايد. آغاز توبه و ترك گناه، عنايت حق است. تا لطف الهي نصيب انسان نگردد، توبه امكانپذير نيست.

علامه طباطبايي مي گويد: توبه عبد حسنه است و حسنه نيازمند به نيرو است و نيروي انجام حسنه را خداوند مي دهد. او است كه توفيق ميدهد، يعني اسباب را فراهم مي سازد تا بنده موفق و متمكن از توبه شود و بتواند از فرورفتگي در لجنزار گناه و دوري از خدا بيرون آيد و به سوي پروردگارش باز گردد. امام سجاد(ع) به اين نكته تصريح دارد كه وفاي به توبه جز به نيروي حفظ و نگهداري خداوند ميسّر نيست. بنابراين در ابتدا بايد از خداوند كمك خواست و سپس قدرت تصميمگيري را افزايش داد و اقدام عملي را شروع نمود.