نفس نورانى و ظلمانى

سخن در این مسئله بود که اگر نفس در سیر الى اللّه‏ قرار بگیرد، تمام اعضا و جوارح را به دنبال خود در این سیر خواهد بُرد.این حقیقتى است که هم در آیات قرآن بازگو شده و هم عملاً همین طور است. اگر نفس در سیر ظلمانى و شیطانى قرار بگیرد، باز همه اعضا و جوارح را دنبال خودش خواهد بُرد.ورانیّت نفس در تمام وجود انسان اثر مى‏گذارد، ظلمت نفس هم بر همه وجود اثر مى‏گذارد، نفس در سیر الى اللّه‏ که مقصد نهایى است و کمال او هم فقط به این سیر تامین مى‏شود، منازلى را باید طى کند. این منازل به یکدیگر بستگى کامل دارند، حتما باید انسان در سیر به سوى خدا، حال نفس را منزل به منزل رعایت کند و از منازلى که در آیات و روایات بیان شده، نفس را بگذراند.گذراندن نفس هم راه دارد، که راه آن را آیات و روایات نشان داده‏اند. کسى را هم نداریم که در این دایره نورانى تکلیف الهى بگوید که من نمى‏توانم در این سیر قرار بگیرم، یا این که به منزلى برسد و بگوید که طاقت رفتن به منزل بعد را ندارم، البته هر کسى قدرتى معیّن و اندازه‏اى از توان را دارد که به اندازه قدرت و توان خودش باید این سیر را انجام دهد و این منازل را طى کند.براى طى این منازل معرفت لازم است. البته نمى‏توان گفت عشق لازم نیست، چون عشق محصول و میوه معرفت است، بلکه باید گفت بعد از معرفت و حصول عشقْ از خود گذشتن هم لازم است.