احسان به اقوام‏

منظور از اقوام، بستگان حسبى و نسبى از جانب پدر و مادر است.

عموها، دايى ها، عمه ها، خاله ها، فرزندان و دامادها و عروس ها و نواده هاى آنان جزء اقوامند.

برادران و خواهران، برادر زادگان و خواهر زادگان، عروسها و دامادها و هر آن كه وابستگى سببى و نسبى به آنان دارد از اقوام به حساب مى آيند.

احسان و صله به آنان عبارت از زيارت آنان و حل مشكلشان و رفع نيازمنديهايشان، و برآوردن حاجاتشان مى باشد.

احسان به اقوام و صله ى رحم، خواسته ى خدا و دستور و فرمان حضرت حق و فريضه اى اخلاقى و شرعى است كه اجرايش موجب ثواب عظيم، و تركش باعث عذاب اليم است.

قرآن مجيد شكستن پيمان، قطع رحم و فساد در زمين را نشانه ى خسران، و آلودگان به اين امور را از زيانكاران مى داند:

«الَّذِينَ يَنْقُضُونَ عَهْدَ اللَّهِ مِنْ بَعْدِ مِيثاقِهِ وَ يَقْطَعُونَ ما أَمَرَ اللَّهُ بِهِ أَنْ يُوصَلَ وَ يُفْسِدُونَ فِي الْأَرْضِ أُولئِكَ هُمُ الْخاسِرُونَ» «1».

قطع ارتباط با اقوام گرچه انسان را آزار داده باشند شرعى نيست.

رفت و آمد با اقوام برنامه اى الهى و امرى پسنديده، و شعاعى از اخلاق حسنه است.

اگر بعضى از اقوام انسان خارج از مدار دين باشند و مخالف حق و حقيقت، چنانچه اميد به هدايت آنان هست، بايد براى نجات آنان اقدام نمود، و جهت امر به معروف و نهى از منكر با آنان رفت و آمد كرد.

در باب صله ى رحم روايات بسيار مهمى از رسول خدا و امامان معصوم رسيده كه توجه به آن دستورات حكيمانه بر هر مؤمنى لازم و واجب است.

روايات بسيار مهمى از رسول خدا صلى الله عليه و آله و سلم در زمينه ى صله ى رحم وارد شده كه فوق العاده قابل توجه است:

إنَّ اعْجَلَ الْخَيْرِ ثَواباً صِلَةُ الرَّحِمِ .

همانا شتابان ترين خير به جانب ثواب، صله ى رحم است.

صِلَةُ الرَّحِمِ تُهَوِّنُ الْحِسابَ، وَتَقى ميتَةَ السُّوءِ .

صله ى رحم حساب انسان را در قيامت آسان مى كند، و از مرگ بد آدمى را حفظ مى نمايد.

صِلُوا ارْحَامَكُمْ فِى الدُّنْيا وَلَوْ بِسَلامٍ .

صله با ارحام را در دنيا رعايت كنيد گرچه به يك سلام باشد.

صِلْ مَنْ قَطَعَكَ، وَاحْسِنْ الى مَنْ اساءَ الَيْكَ، وَقُلِ الْحَقَّ وَلَوْ عَلى نَفْسِكَ .

با خويشاوندى كه با تو بريده صله ى رحم كن، و به كسى كه با تو بدى نموده خوبى نما، و حق بگو گرچه به زيان خودت باشد.

انَّ الرَّجُلَ لَيَصِلُ رَحِمَهُ وَقَدْ بَقِىَ مِنْ عُمْرِهِ ثَلاثُ سِنينَ فَيُصَيِّرُهَا اللَّهُ عَزَّ وَجَلَّ ثَلاثينَ سَنَةً، وَيَقْطَعُها وَقَدْ بَقِىَ مِنْ عُمْرِهِ ثَلاثُونَ سَنَةً فَيُصَيِّرُهَا اللَّهُ ثَلاثَ سِنينَ ثُمَّ تَلا: «يَمْحُوا اللَّهُ ما يَشاءُ وَ يُثْبِتُ وَ عِنْدَهُ أُمُّ الْكِتابِ» .

همانا مرد صله ى رحم مى كند در حالى كه از عمرش سه سال بيشتر باقى نمانده، خداوند آن را به سى سال برمى گرداند، و قطع رحم مى كند در حالى كه از عمرش سى سال باقى است خداوند آن را به سه سال تبديل مى كند، سپس اين آيه را خواند: خداوند هرچه را بخواهد محو مى كند و ثابت مى نمايد، و ام الكتاب نزد اوست.

اميرالمؤمنين عليه السلام فرمودند:

وَأَكْرِمْ عَشِيرَتَكَ فَانَّهُمْ جَناحُكَ الَّذِى بِهِ تَطِيرُ، وَاصْلُكَ الَّذِى الَيْهِ تَصيرُ، وَيَدُكَ الَّذِى بِها تَصولُ .

خويشانت را اكرام كن، آنان بال و پر تو هستند كه به وسيله ى آنها پرواز مى كنى، و ريشه ى تو مى باشند كه به آنان باز مى گردى، و قدرت تو هستند كه با آنها به دشمنان يورش مى برى.

امام هادى عليه السلام فرمودند: موسى به حضرت حق عرضه داشت:

فَما جَزاءُ مَنْ وَصَلَ رَحِمَهُ قَالَ: يا مُوسى ! انْسِى ءُ لَهُ اجَلَهُ، وَاهَوِّنُ عَلَيْهِ سَكَراتِ الْمَوْتِ .

خداوندا! جزاى كسى كه صله ى رحم مى كند چيست؟ پاسخ آمد: مرگش را به تأخير مى اندازم، و سكرات مرگ را بر او آسان مى كنم.