نمونه‏اى از عاقلان در عالم (ملا صدراى شيرازى)

ما در تمام كره زمين، بعد از چهارصد سال، هنوز نمونه صدرالمتألهين را يا نداريم و يا كم داريم. اگر كسانى بخواهند صدرالمتألهين شيرازى را كه يك آخوند بوده و در شهركهك استان قم زندگى مى كرده است بشناسند، بايد اين كتاب را تهيه كرده و بخوانند؛ «دو فيلسوف شرق و غرب، صدرالمتألهين و اينشتين» مؤلف اين كتاب در نزديك سى فصل، بين يافته هاى صدر المتألهين از جهان، و يافته هاى اينشتين از جهان تطبيق كرده و با كمال بى طرفى نشان داده، آنچه كه اينشتين در ديناميك جهان به آن رسيده است، چهارصد سال قبل، ملاصدرا به آن رسيده بود.

پدر صدر المتألهين تاجر طلا و نقره و عتيقه و درّ و گوهر بود كه در بوشهر و بصره هم برايش كار مى كردند و از دريا اشياى قيمتى استخراج مى كردند، مى فرستادند به شيراز. بچه اش را در مغازه خودش آورد، آرزو داشت كه فرزندش هم مثل خودش بشود، و يك دختر هم از يك ميلياردر شيرازى براى او پيدا كند، ولى چند روز اين پدر، اين بچه سيزده چهارده ساله را متأثر و محزون ديد، به او گفت: پسرم! مشكل شما چيست؟ گفت: من دلم به طلا و نقره و در و گوهر و عتيقه فروشى نمى گيرد، گفت: پس به چه چيز مى گيرد؟ گفت: به فهميدن. گفت: چه كارى برايت انجام بدهم؟ گفت: رهايم كن كه درس بخوانم. گفت: اشكالى ندارد، كجا درس مى خواهى بخوانى؟ گفت: مدرسه خان شيراز.

صبح دست او را گرفت و به مدرسه آورد. در خانه بابا، كاخ، عالى ترين فرش كرمان، و پرده زربافت و سفره هاى شاهانه داشت، ولى همه را رها كرد وبه مدرسه طلبه ها، كه تير چوبى، سياه، يك پنجره كوچك، يك زيلوى پاره داشت وارد شد. حجره را به او نشان داد، گفت: از آن خانه به اينجا مى خواهى بيايى؟ گفت: من معرفت را از اينجا به دست مى آورم.

اگر بخواهى، خدا عنايت مى كند. واقعا عقل صدرالمتألهين فعال و جوّال و در حد خودش فراگير بوده است. تا عمق عالم، تا عمق قرآن، تا عمق نهج البلاغه، تا عمق روايات مى دويده است و در اين دويدن عقلى، اين قدر مسائل الهى و ديناميكى و فيزيكى و طبيعى استخراج كرده كه انسات مبهوت مى ماند. يك بچه شيرازى تا كجاى جهان رفته است.