مراحل وصول به حقيقت

 با توجه به آيات قرآن و متون اسلامى روشن شد كه سلامت اخلاق و عمل و همه شؤون انسانى در گرو سلامت قلب و انحراف در عمل و اخلاق و كليّه برنامه هاى حيات ، معلول فساد دل است .
توجّه به مسئله قلب از اعظم عبادات و حفظ سلامت آن بهترين كار و علاج امراض قلبيّه نيكوترين برنامه زندگى است . بيداران راه با توجّه به نور وحى ، انسان را در زمينه توجّه به قلب و حفظ سلامت آن راهنمايى كرده و برنامه هاى جالب و ريشه دارى ارائه كرده اند و در نوشته هاى خود آورده اند كه :راه وصول به حقيقت و سعادت جاودانى سه مرحله دارد و هريك از آن ها هم داراى منازلى است .اين مراحل عبارت است از :
1 ـ معرفت
2 ـ همّت
3 ـ محبّت
تا مرد حقيقت جو همه اين سه مرحله را نپيمايد ، هرگز به مقصد سعادت جاودانى نمى رسد ؛ زيرا كه معرفت نظرى بدون عمل و فعليت ميوه نمى دهد و براى عمل و فعاليّت ، همّت لازم است و اين همّت همان فضيلت است كه قسمت عملى معرفت باشد ، ولى فضيلت نيز بدون محبّت و عشق فايده نمى بخشد .اگر در كلمات بالا دقت شود ، مشخص مى شود كه اين هر سه واقعيّت فقط در ارتباط با قلب است و چون قلب با كوشش انسان منوّر به اين سه واقعيّت گردد ، آراسته به سلامت و صلاح شده و در تمام اخلاق و اعمال آدمى اثر مثبت خواهد گذاشت و براى به دست آوردن معرفت راهى جز تفكّر و رجوع به خط پاك وحى نيست ، كه نتيجه اين رجوع محبّت و عشق و نتيجه اين عشق حركت و همّت و فضيلت و عمل است . در اينجا شرايط و آداب اين سه مرحله را با اختصار تمام يادآورى مى كنيم .

1 ـ معرفت

در مرحله معرفت ، پس از شناختن ماهيّت انسان و منشأ معاد و مقصد حيات او ، مهم ترين چيزى كه بايد شناخت ، قانون تكامل است كه در همه جهان مادى و معنوى حكم فرماست . از اين رو انسان ، آزاد و مختار نيست كه تكامل نيابد ، بلكه مجبور و مأمور است . پس خوشبخت كسى است كه اين راه را به ميل و اشتياق برود ، تا رنج و ناكاميش كم تر و شادى و كاميابيش بيش تر شود .و نيز بايد بشناسيم كه افراط و تفريط در هرجا و در هر چيز و حتّى در پيمودن راه كمال و تحصيل علم نيز مضرّ است ، وقواى روحى را از جادّه اعتدال بيرون مى برد و دچار ضعف و سوء استعمال مى سازد . لكن براى شناختن ميزان اعتدال اكتساب قوّه تمييز و عقل لازم است . و در نتيجه احتراز از افراط و تفريط ، يك آهنگ نظم عمومى در زندگى حاصل مى شود و گفتار و كردار و انديشه انسان با هم يكى مى شوند و تأمين آسايش درونى و بيرونى ايجاد مى شود .