پرسشها و پاسخها، ص: 78

سؤال 12:

منظور از مكر خدا چيست؟

مگر در لغت عرب با آن چه در زبان فارسی امروز از آن می فهميم تفاوت بسيار دارد. در فارسی امروز مكر به نقشه های شيطانی و زيان بخش گفته می شود در حالی كه در لغت عرب هر نوع چاره انديشی را مكر می گويند كه گاهی خوب و ممدوح و گاهی زيان آور و مذموم است.

راغب اصفهانی در تعريف مكر می گويد:

«صَرفُ الغَيرِ عَمّا يَقْصُدُ بِحِيلةٍ وَذلك ضُرْبانِ مَكْرٌ محمودٌ... ومَذْمُومٌ» «1»

. مكر يعنی كسی را از رسيدن به مقصودش باز دارند.

بنابراين استعمال مكر درباره خدا به معنای خنثی كردن توطئه های زيان بار است و از اين جهت خداوند خيرُ الماكرين است. مانند آن چه در سوره آل عمران «2» ذكر شده كه دشمنان حضرت مسيح عليه السلام با طرح های شيطانی خود می خواستند در مقابل دعوت الهی او بايستند اما خداوند برای حفظ جان پيامبر خود و پيشرفت آيين او تدبير كرده و نقشه های آنان را نقش بر آب نمود و استعمال اين كلمه در رابطه با مفسدان به معنای جلوگيری از برنامه های اصلاحی است. مانند آن چه در سوره مباركه فاطر بيان شده كه مشركان عرب به خاطر تكّبر و حيله گری های

______________________________
(1) مفردات الفاظ القرآن: 772.

(2) آل عمران (3): 54.