خبرها و حوادثی که به ما داده میشوند، یا ناقلان آن زیاد هستند که انسان با شنیدن یقین به صحّت خبر و حادثه پیدا میکند. این گونه خبرها را متواتر میگویند، مثلاً این خبر که در هزاران سال پیش شخصی به نام حضرت ابراهیم(ع) وجود داشته و منشأ حوادثی شده و پیامبر بوده است یا حضرت موسی(ع) و عیسی(ع)آمده اند و حوادثی و مطالبی در باره آنان رخ داده یا پیامبر اسلام حضرت محمد(ص) وجود داشته است.
این ها خبرهایی است که به ما رسیده و چون متواتر است کسی درباره آن ها شک نمیکند. صدها واقعه در طول تاریخ بشر رخ داده که به صورت متواتر است.
یک دسته اخبار از گذشته به ما رسیده که یقینی نیست امّا اطمینان آور است.
بعضی از مطالب و اخبار به ما رسیده که اطمینان آور نیست بلکه حداکثر برای انسان گمان آور است.
حال مطالبی که درباره زندگانی ائمه(ع) به ما رسیده است یا به صورت متواتر است. این دسته از مطالب برای ما یقینی است، یا به صورت خبر اطمینان آور است، که باز حجّت است. عقلای دنیا خبرهایی را که اطمینان آور باشند میپذیرند. فقط میماند اخبار واحد یا ضعیفی که برای ما ایجاد اطمینان نمیکند. در مورد این گونه مطالب نمیتوانیم به آن اخبار اعتماد کنیم. اگر آن ها را نقل کنیم، به صورت محتمل نقل میکنیم، چون احتمال خطا و اشتباه در آن ها هست.
حال مطالبی که نقل شده، یا مطالب تاریخی است یا اخلاقی و یا فقهی.
در مورد تاریخ یا اخبار متواتر است یا غیر متواتر. آن ها را که متواتر است میپذیریم و آن ها را که غیر متواتر است یا اطمینان آور است، باز میپذیریم. در مورد اخبار مشکوک و مطالب اخلاقی نیازی به دقت و کنکاش در سند نیست، بلکه بسیاری از مطالب اخلاقی با عقل همخوان است، مثلاً نقل شده که حُسن خُلق و صله رحم خوب است و دروغ و حسد بد است. این ها مطالبی است که عقل هم تأیید میکند.
مهم ترین بحث در مورد مطالب فقهی است که فقهای عظام درباره سند و دلالت و مضمون اخبار فقهی بسیار کنکاش میکنند و تا به صحت سند و متن مطمئن نشوند، فتوا نمیدهند.
درستی احادیث با بررسی سند و متن حدیث روشن می‌شود.
هر حدیث شامل دوقسمت است: یکی سلسله نام کسانی که حدیث را از یکدیگر نقل کرده‌اند تا به معصوم(ع) برسد، و اسناد (راویان ) نام دارد، و دیگری عبارت‌هایی که از معصوم(ع) نقل شده و (متن) نام دارد.
علمی که راجع به صحت و سقم حدیث بحث میکند علم حدیث نام دارد که به دو بخش تقسیم می‌شود:
بخشی که مربوط به راوی شناسی است "علم رجال" و بخشی که متن شناسی است، "علم درایه" است.
دانشمندان حدیث شناسی با بررسی سند و متن حدیث به صحت و سقم آن پی می‌برند.
