گفتار نيك‏

كثرت آيات قرآن در رابطه با زبان و عملكرد اين عضو بسيار حساس، نشانگر عظمت و بزرگى و موقعيت و موقف اين پاره گوشت است.

زبان، يا عامل نجات يا موجب هلاكت انسان در دنيا و آخرت است.

زبان، آرام كننده ى خانواده و اجتماع، و برهم زننده ى آرامش اهل و عيال و ملت است.

زبان، اصلاح گر و افسادگر، و حافظ آبروى مردم و اسرار آنها، يا بر باد دهنده ى آبروى انسانها و فاش كننده ى اسرار آنهاست.

قرآن از تمام مردم به خصوص اهل ايمان دعوت مى كند كه با مردم جز گفتار نيك نداشته باشند.

علاوه بر آيات قرآن درباره ى زبان، روايات بسيار مهمى نيز در رابطه با اين عضو از پيامبر و امامان معصوم رسيده، كه شايد مجموعه ى آن روايات كه در كتب حديث پراكنده است اگر يك جا گردآورى گردد به اندازه ى يك كتاب قطور شود.

رسول خدا صلى الله عليه و آله و سلم مى فرمايند:

اذا اصْبَحَ ابْنُ آدَمَ اصْبَحَتِ الْاعْضاءُ كُلُّها تَسْتَكْفِى اللِّسانَ، اىْ تَقولُ: اتَّقِ اللَّهَ فِينَا، فَانَّكَ انِ اسْتَقَمْتَ اسْتَقَمْنا، وَانِ اعْوَجَجْتَ اعْوَجَجْنا .

زمانى كه فرزند آدم شب را به روز آورد، تمام اعضاى بدن او هم شب را به روز مى آورند، تمام اعضا به زبان مى گويند: درباره ى ما تقواى الهى را رعايت كن، چرا كه اگر تو مستقيم باشى ما هم مستقيم خواهيم بود، و اگر تو كژ باشى ما هم مبتلا به كژى خواهيم شد.

اميرالمؤمنين عليه السلام مى فرمايند:

اللِّسانُ ميزانُ الْانْسانِ .

زبان ترازوى انسان است. (يعنى هر انسانى از نظر قدر و منزلت و پستى و خوارى با وضع زبانش سنجيده مى شود.)

رسول حق مى فرمايند:

يُعَذِّبُ اللَّهُ اللِّسانَ بِعَذابٍ لَايُعَذِّبُ بِهِ شَيْئاً مِنَ الْجَوارِحِ فَيَقولُ: يا رَبّ عَذَّبْتَنِى بِعَذابٍ لَمْ تُعَذِّبْ بِهِ شَيْئاً مِنَ الْجَوارِحِ، فَيُقالُ لَهُ: خَرَجَتْ مِنْكَ كَلِمَةٌ فَبَلَغَتْ مَشارِقَ الْارْضِ وَمَغارِبَها فَسُفِكَ بِهَا الدَّمُ الْحَرامُ، وَانْتُهِبَ بِهِ الْمالُ الْحَرامُ، وَانْتُهِكَ بِهِ الْفَرْجُ الْحَرامُ .

خداوند زبان را به عذابى دچار كند كه چيزى از جوارح را به آن صورت عذاب نكند، مى گويد: خداوندا! به عذابى مبتلا كردى كه چيزى از جوارح را اين چنين دچار عذاب ننمودى، به او گفته مى شود: كلمه اى از تو درآمد، به مشرقها و مغربهاى زمين رسيد، به سبب آن كلمه خون محترمى ريخته شد، و مال محترمى به غارت رفت، و آبروى محترمى ريخته شد!

حضرت على عليه السلام فرمودند:

كَمْ مِنْ انْسانٍ اهْلَكَهُ لِسانٌ .

چه بسا انسانى كه زبان او را هلاك كرد!

در هر صورت شب و روز بايد از زبان مواظبت كرد، و او را در سخن گفتن آزاد نگذاشت، به وقت گفتن در هر كجا و در هر زمينه و نزد هركس، و براى هركس، و در هر موضوعى انديشه لازم است، و توجه به حضرت حق و قيامت واجب است، مباد كه زبان، انسان را دچار گناهانى كند كه توبه از آن مشكل و جبران خسارتش محال باشد.

امام صادق عليه السلام مى فرمايند: با مؤمن و مخالف، سخن به نيكى و خوبى بگوييد، گفتارتان با تمام مردم جز گفتار نيك و پسنديده و منطقى نباشد.

با مردم مؤمن بايد با گشاده رويى و نشاط و انبساط سخن گفت آن هم سخن به نيكى و خوبى، و با مخالفان بايد به گونه اى حرف زد كه سبب جذب آنان به ايمان گردد، و اگر زمينه ى جذب وجود نداشته باشد انسان و ساير برادران مؤمنش از شر او در امان روند، سپس حضرت فرمودند: مداراى با دشمنان خدا برترين صدقه ى انسان به خودش و برادران ايمانى اش مى باشد .

از حضرت باقر عليه السلام در توضيح آيه ى شريفه ى: «وَ قُولُوا لِلنَّاسِ حُسْناً» روايت شده: با مردم به نيكوترين گفتارى كه دوست داريد به شما گفته شود سخن بگوييد چرا كه خداوند نسبت به افرادى كه در گفتارشان نسبت به اهل ايمان و مردم محترم، لعنت و بدگويى و طعنه و ناسزاست و در كلامشان اصرار بى جاست بغض و كينه دارد، و دوستدار مردم باحيا و بردبار و ضعيف و پارسا پيشه است .

رسول خدا صلى الله عليه و آله و سلم فرمودند:

كَلامُ ابْنِ آدَمَ كُلُّهُ عَلَيْهِ لَالَهُ الَّا امْرٌ بِالْمَعْروفِ، وَنَهْىٌ عَنِ الْمُنْكَرِ، اوْ ذِكْرُ اللَّهِ .

همه ى سخن فرزند آدم به زيان اوست نه به سودش، مگر امر به معروف و نهى از منكر و ذكر خدا.

بر اساس آيه ى 83 سوره ى بقره كه شرح آن در سطور گذشته آمد، احسان به پدر و مادر، و اقوام و ايتام و مساكين و گفتار نيك و قول حسن و سخن خوب با تمام مردم، از زيباييهاى معنوى است و تائب از گناه، به خصوص گناهان كبيره براى تكميل توبه و اصلاح عمل و گفتار بايد لزوماً پاى بند به اين آيه ى شريفه شود، و مسايل بسيار مهمى كه در آيه مطرح است با شور و نشاط به اجرا بگذارد تا وجودش از امور زشت شسته و پاك شود، و عمل و اخلاق و گفتارش به عرصه ى صلاح و اصلاح درآيد.