بركات مفهوم الله، رحمان، رحيم‏

منابع مقاله:

کتاب   : تفسير حكيم جلد یک

نوشته : حضرت آیت الله حسین انصاریان

سالكان مسلك حق، و عارفان كشور معرفت، و راه يافتگان به وادى حقيقت گفته اند: انسان داراى قلب و نفس و روح است، قلب را تمناى معرفت و آگاهى و ايمان است، نفس را هواى رزق احسان است، و روح را داعيه رحمت و رضوان.

هر يك از قلب و نفس و روح بوسيله اسمى از اين اسما در صورت اتصال عملى به مفاهيم اين حقايق خط و نصيب ويژه خود را مى يابند، دل از توجه به مسماى لفظ الله كه ذات مستجمع جميع صفات كمال است معرفت و ايمان به دست آورد، و نفس با بكار گرفتن مهر و رحمت كه شعاعى از رحمانيت است به رزق و احسان حضرت رحمان رسد، و روح با اثر گرفتن از رحيميت حق كه جلوه تامش، قرآن و رسالت و ولايت است غرقه روح و ريحان شود.

صاحب تفسير فاتحة الكتاب كه از دانشمندان بعد از عصر فيض كاشانى است از مفاتيح الغيب نقل مى كند كه:

راه هاى ورود وسوسه هاى شيطان در باطن انسان سه راه است: هوا، غضب، شهوت.

هوا نشأ ظهور كفر و بدعت است، غضب سبب پديد آمدن كبر و خودپسندى است، شهوت علت بروز حرص و بخل است.

«بى ترديد فرد و خانواده و جامعه اگر آلوده به هوا پرستى، و خوى خشم و درندگى، و شهوت بى مهار باشد، در همه جوانب و شئون زندگى دچار فسق و فجور و گناه و معصيت، و حق كشى و ظلم و ستم، و پستى و بى بند و بارى، و هرزگى و تجاوز، و رذالت و زورگوئى مى گردد.»

حضرت حق كه از هر كسى به انسان مهربان تر است، و جز خير و سعادت و سلامت و خوشبختى انسان را نمى خواهد اين سه نام مقدس را تعليم انسان داد، تا با معرفت به مفهوم هر سه نام، و اتصال به حقيقت هر سه اسم راه هاى ورودى وسوسه شيطان و عوامل انحراف و گمراهى بسته شود، و آدمى را از حركت در وادى ضلالت و انحراف باز دارد.

هر كه توجه كند كه الله يعنى ذات دارنده همه صفات كمال و اسماء حسنى اوست، آفرينش به اراده حضرتش سر از نيستى به ميدان هستى بيرون آورد، آنچه در پهن دشت آفرينش وجود دارد به خواست او قدم در دايره وجود گذاشت، هر چرخى در عالم خلقت به مشيت او مى گردد، هر گياهى به اشاره حكيمانه او سر از خاك بيرون مى كشد، و هر جاندارى به هدايت او مسير حيات را مى پيمايد، يقيناً از فرمان هوا و هوس كه معبود گمراهان و نادانان، و كارگردان تيره بختان است و آيه شريفه

أَ فَرَأَيْتَ مَنِ اتَّخَذَ إِلهَهُ هَواهُ «1»

شاهد بر آن است رخ بر تابد و سر ارادت از آستان زيانبارش بپيچد، و تا ابد دست از دامان دوزخى اش برچيند.

و هر كه بيدار گردد كه رحمان حضرت اوست، كه با رحمانيتش مى آفريند. و روزى مى بخشد، و احسان مى كند، و فضل و عنايت در فضاى زندگى مى افشاند، و باران لطف و محبت مى بارد، و با دريائى بى نهايت از عشق معيشت جانداران را اداره مى كند، و نطفه را در رحم به صورت طفلى آراسته درمى آورد، و با عنايت ويژه اش جنين را تندرست و سالم از دهانه كوچك رحم به فضاى با عظمت جهان وارد مى كند، و در سينه مادر براى تغذيه او شيرى كه سرشار از مواد لازم براى بدن كودك است قرار مى دهد و قلب پدر و مادر را براى حفظ و رشد و تربيت او نسبت به او پر از مهر و محبت مى كند و .... از غضب كه منشأ كبر و خودپسندى و خوى درندگان است، احتراز مى نمايد و سر ارادت و تعظيم و فروتنى و خاكسارى به آستان او مى گذارد، و با همه بندگان خدا از هر آئين و ملتى كه هستند به مهربانى و رأفت و رحمت و تواضع معامله مى نمايد و هرگز گرد بزرگ منشى و تكبر و عجب و خودپسندى كه اخلاق شياطين و دور افتادگان از وادى هدايت است نمى گردد.

و هر كس عارف به اين حقيقت شود كه رحيم اوست، و رحيميت و مهربانى اش هميشگى و جاويد است، و رحيميتش اقتضا نموده كه به انسان عقل و وجدان عنايت كند، و براى هدايتش به سوى راه راست پيامبران را برانگيزد، و امامان معصوم را چراغ پرفروغ مسير حياتش قرار دهد و كتابى چون قرآن كه قانون اساسى زندگى است در آغوش حيات او بگذارد، و به خاطر ايمان و عمل صالح بهشت جاويد را در قيامت همراه رضايت و خوشنودى اش را براى او مقرر كند، از شهوت بى مهار و خواسته هاى بى محاسبه، و لذت هاى حرام دست بردارد و با تشبه به بهائم كه سرگردان وادى شهوت اند بر خود ظلم و ستم روا ندارد.

ارباب سلوك گفته اند: نام مبارك رحيم را در ايمن شدن از آفات، خصوصاً از خشم حاكمان و اهل كينه و عدوان خاصيتى عجيب است.

ابن عباس از حضرت رسول روايت كرده كه: چون آموزگارى به كودكى بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِيمِ بياموزد در آن ساعت از جانب حق به دبيران دبيرخانه ازلى خطاب رسد كه سه برات آزادى از دوزخ بنويسيد:

يكى به نام كودك، دوم براى پدر و مادرش، سوم براى آموزگارش!!

اميرالمؤمنين (ع) مى فرمايد من از رسول خدا شنيدم كه چون در ورطه سختى و شدت گرفتار آمدى، و در مخاطره و مهلكه قرارگيرى زبان به «بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِيمِ و لاحول و لا قوة الا بالله العلى العظيم» بگشاى كه از بركت اين كلمات، آفات و بليات از تو روى بگرداند و محفوظ و مصون مانى.

پی نوشت :

______________________________

(1)- جاثيه 23.