و كان من دعائه عليه السلام فى طلب الحوائج الى الله تعالى
دعاى سيزدهم كه حضرت سيدالساجدين مواظبت مى فرموده اند در طلب حاجات خود از درگاه بارى تعالى جل و عز.
«اللهم يا منتهى مطلب الحاجات».
اى: غايتها و موضع انتهائها، فلا تطلب الا من عنده و لا تقضى الا من لديه.
و المطلب: مصدر ميمى بمعنى الطلب.
يعنى: بار خدايا، اى آن كه محل انتها و غايت طلب حاجات نيازمندان، درگاه توست كه مقضى نمى شود الا از آنجا.
«و يا من عنده نيل الطلبات».
نال ينال نيلا، اى: اصاب.
و الطلبات- بفتح الطاء و كسر اللام- جمع الطلبه، و هى الحاجه. و منه حديث نقاده الاسدى:«قلت: يا رسول الله، اطلب الى طلبه. فانى احب ان اطلبكها».
الطلبه: الحاجه. قاله الهروى.
(يعنى:) و اى آنكه نزد اوست رسيدن به حاجات.
«و يا من لا يبيع نعمه بالاثمان».
الاثمان: جمع الثمن، و هو ثمن المبيع.
(يعنى:) و اى آنكه نمى فروشد نعمتهاى خود را به بها و قيمت و عوض. يعنى
نعمتى كه داده عوض نمى خواهد.
«و يا من لا يكدر عطاياه بالامتنان».
الكدر: خلاف الصفو.
يعنى: اى آنكه مكدر نمى سازد عطاياى خود را به منت نهادن.
«و يا من يستغنى به و لا يستغنى عنه».
و اى آنكه مستغنى و بى نياز شوند به سبب او و بى نياز نشوند از او.
«و يا من يرغب اليه و لا يرغب عنه».
يقال: رغب فى الشى ء و اليه، اذا اراده. و رغب عنه، اى: لم يرده.
(يعنى:) اى آنكه رغبت كرده شود به سوى او- يعنى مراد همه كس از او به حصول پيوندد- و رغبت كرده نشود از او- يعنى ترك او نتوان كرد.
«و يا من لا تفنى خزائنه المسائل».
«تفنى» على صيغه المضارع من باب الافعال، و فاعله «المسائل».
(يعنى:) و اى آنكه فانى و آخر نسازد سوال مردمان خزانه هاى او را.
«و يا من لا تبدل حكمته الوسائل».
و اى آنكه تبديل نكند وسايل، حكمت بالغه ى او را.
وسايل جمع وسيله است، يعنى چيزى كه سبب تقرب و حصول غير باشد. و مراد اينجا دعا و شفاعت است.
سوال: اگر كسى گويد كه: ظاهر اين كلام منافات دارد با آنكه حق جل و علا مى فرمايند: (ادعونى استجب لكم). يعنى: بخوانيد مرا تا اجابت كنم شما را.
جواب آن است كه: هر دعايى كه صلاح داعى و متضمن حكمت بوده
باشد، به اجابت مقرون است. و اگر مصلحت تقاضاى تاخير كند، تاخير فرمايد. و بسا باشد كه در امرى كه فساد است، صلاح توهم كند داعى از براى خود، پس طلب كند از حق سبحانه و تعالى و الحاح در سوال آن نمايد. پس اگر حق سبحانه تعجيل نمايد اجابت او را، البته مودى به هلاكت او شود. و اين امرى است ظاهر العيان مستغنى از بيان. چه، بسيار است كه طلب مى كنيم چيزى را، و بعد از آن، از آن پشيمان مى شويم. و بر اين، قول حضرت اميرالمومنين شرف ورود يافته كه:
«رب امر حرص الانسان عليه، فلما ادركه، ود ان لم يكن ادركه».
يعنى: بسا امرى كه آدمى حريص است بر آن. چون دريافت آن را دوست مى دارد و مى خواهد كه نباشد.
و كافى است تو را قول الهى، مى فرمايد: (و عسى ان تكرهوا شيئا و هو خير لكم و عسى ان تحبوا شيئا و هو شر لكم و الله يعلم و انتم لا تعلمون).
پس اگر سائلى گويد كه: هر گاه بارى حق جل و علا مقتضاى حكمت خود مى كند، پس آنچه مشتمل است بر مصلحت خواهد كرد و آنچه خلاف مصلحت است نخواهد كرد. پس چه فايده در دعا باشد؟
جواب گوييم كه: مى شود كه آنچه داعى سوال كرده باشد، بعد از دعا مصلحت باشد و پيش از دعا مصلحت نباشد. و در كلام حضرت امام ناطق جعفر صادق عليه السلام اشعارى به اين معنى شده، حيث قال لميسر بن عبدالعزيز:
«يا ميسر، ادع و لا تقل ان الامر قد فرغ منه. ان عند الله منزله لا تنال الا بمساله. و لو ان عبدا سد فاه و لم يسال، لم يعط شيئا. فسل تعط. يا ميسر، انه ليس من باب يقرع الا يوشك ان يفتح لصاحبه».
ترجمه ى اين حديث شريف آنكه حضرت صادق عليه السلام مى فرمايد: اى ميسر، دعا كن و مگو كه امر فارغ و بازپرداخته شده از دعا. به درستى كه نزد خداى تعالى مرتبتى و منزلتى هست كه رسيده نمى شود به آن مگر به دعا و مسالت. و اگر بنده دهان خود را ببندد و سوال نكند، داده نشود به او چيزى. پس سوال كن تا داده شوى. اى ميسر، هيچ درى نيست كه زده شود مگر آنكه گشوده گردد بر روى صاحب او.
«و يا من لا تنقطع عنه حوائج المحتاجين».
و اى آنكه منقطع نشود از او حاجتهاى حاجتمندان.
«و يا من لا يعنيه دعاء الداعين».
بفتح الياء المثناه من تحت و بالعين المهمله الساكنه و بالنون المكسوره، اى : لا يهمه و لا يشغله. و منه الحديث:«من حسن اسلام المرء تركه ما لا يعنيه».
و بضمها و تسكين المهمله قبل النون المكسوره، اى: لا يوقعه فى تعب و نصب.
و بروايه ابن ادريس بضم المثناه من تحت و بفتح المهمله و بالنون المشدده على انه من باب التفعيل بمعنى التتعيب و التنصيب.
و بروايه عميد الروساء و الشيخ الشهيد بالمهمله الساكنه بين المثناتين من تحت، المضمومه من قبل و المكسوره من بعد- اى: لا يعجزه و لا يتعبه- من الاعياء.
يعنى: مهم و مشاغل نمى شود او را- يا: به رنج و تعب نمى اندازد، يا: مانده نمى كند، بنابر اختلاف نسخ، او را- خواهش خواهندگان.
«تمدحت بالغناء عن خلقك و انت اهل الغنى عنهم.
اشاره الى قوله تعالى: (يا ايها الناس انتم الفقراء الى الله و الله هو الغنى الحميد).
يعنى: ستوده اى خود را به بى نيازى و به غناى مطلق از مخلوقات خود، و تو اهل و سزاوارى به غنا. چه، واجب الوجود مستغنى است از ممكن الوجود.
و نسبتهم الى الفقر و هم اهل الفقر اليك».
و نسبت داده اى مخلوقات را به فقر و احتياج، و حال آنكه ايشان سزاوارند به احتياج. چه، ماهيات ممكنه در وجود و ذات خود محتاجند به فاعلى كه واجب الوجود باشد.
«فمن حاول سد خلته من عندك و رام صرف الفقر عن نفسه بك، فقد طلب حاجته فى مظانها، و اتى طلبته من وجهها».
حاولت الشى ء: اردته. و سددت الثلمه و نحوها، اسدها سدا: اصلحتها.
و رام الشى ء: قصده.
و الخله- بفتح الخاء المعجمه و اللام المشدده- بمعنى الحاجه و الفقر هنا.
و المظان: جمع المظنه، و هى الموضع الذى يظن كون الشى ء فيه.
و اتى: فعل ماض، من الاتيان بمعنى المجى ء.
و الطلبه- بفتح الطاء و كسر اللام- بمعنى الحاجه كما مر.
و الوجه و الجهه بمعنى. و الضمير راجع الى الطلبه.
يعنى: هر كه قصد كرد كه محكم كند و به اصلاح آورد رخنه ى فقر و حاجت خود را از نزد تو و اراده كرد كه بگرداند درويشى را از خود به سبب تو، پس به درستى كه طلب كرده حاجت خود را از جايگاهش و آمده به مطلوب خود از آن جهتى كه لايق است كه بيايد از آن جهت.
«و من توجه بحاجته الى احد من خلقك، او جعله سبب نجحها دونك، فقد تعرض للحرمان و استحق من عندك فوت الاحسان».
النجح و النجاح: الظفر بالحوائج. و الحرمان: المنع.
يعنى: هر كه روى آورد به حاجت خود به سوى يكى از مخلوقات تو، يا گردانيد مخلوقى را سبب روا ساختن حاجتى و ظفر يافتن به آن، پس خود را در معرض حرمان و منع از آن حاجت درآورد و سزاوار آن شده كه از جانب تو فوت شود احسان و انعامى كه به او مى بايست بشود.
«اللهم ولى اليك حاجه قد قصر عنها جهدى، و تقطعت دونها حيلى».
قصرت عن الشى ء قصورا: عجزت عنه و لم ابلغه.
و الجهد- بالضم و الفتح-: الطاقه.
الحيله- بالكسر-: اسم من الاحتيال.
يعنى: بارخدايا، و مرا حاجتى است به سوى تو كه نمى رسد به آن حاجت طاقت من و بريده شده است نزد آن حاجت حيله ى من.
«و سولت لى نفسى رفعها الى من يرفع حوائجه اليك، و لا يستغنى فى طلباته عنك».
سولت له نفسه امرا، اى: زينته له.
(يعنى:) و آراسته كرد و در خاطر من انداخت نفس من كه رفع حاجت خود را به مخلوقى نمايم كه رفع حاجت خود را به جناب تو عرض مى كند و مستغنى نيست در حوايج خود از تو.
«و هى زله من زلل الخاطئين، و عثره من عثرات المذنبين».
الزله هى المره من الزلل، و هو الخطا و الذنب. و منه حديث عبدالله بن ابى السرح:«فازله الشيطان فلحق بالكفار». اى: حمله على الزلل، و هو الخطا و الذنب.
و العثره بمعنى الخطيئه و الذنب ايضا. ماخوذ من عثره الرجل.
و الخاطى و العاثر و المذنب بمعنى واحد، و انما كرر لضرب من التاكيد و اختلاف اللفظ.
و فى بعض النسخ:«الخطائين» مكان «الخاطئين»، اى: ملازمين للخطايا غير تاركين لها. يقال: رجل خطاء، اذا كان ملازما للخطايا. قاله الهروى.
يعنى: اين تسويل نفسانى يك گناهى است از گناهان خطاكاران- يا: كسانى كه هميشه ملازم خطا باشند- و يك لغزشى است از لغزشهاى گناهكاران.
«ثم انتبهت بتذكيرك لى من غفلتى، و نهضت بتوفيقك من زلتى، و نكصت بتسديدك عن عثرتى».
هذه الفقرات الثلاث، بالحقيقه لها معنى واحد، و التكرير لضرب من التاكيد.
يقال: نهض ينهض نهضا و نهوضا، اى: قام.
و النكوص: الاجحام و الكف و الرجوع عن الشى ء. يقال: نكص على عقبيه، اى: رجع. فى القاموس: نكص عن الامر: تكاكا عنه و احجم. و على عقبيه: رجع عما كان عليه من خير. خاص بالرجوع عن الخير- و وهم الجوهرى فى اطلاقه او فى الشر نادر. انتهى. فالجوهرى موافق لما فى المتن. اذ حمل كلامه عليه السلام على نادر اللغه بعيد جدا.
يعنى: پس بيدار شدم به سبب تذكير تو مرا از خواب غفلت، و برخاستم به توفيق تو از لغزيدنى كه كرده بودم، و برگشتم به توفيق تو از سر درآمدنى كه كرده بودم.
«و قلت: سبحان ربى! كيف يسال محتاج محتاجا؟! و انى يرغب معدم الى معدم؟!».
«انى»- به فتح همزه و تشديد نون و الف- كلمه ى ظرفيه است و مستعمل مى شود به معنى «كيف». يقول: انى لك ان تفتح الحصن، اى: كيف لك ذلك؟!
و ظاهرا كه در اين مقام به اين معنى مستعمل شده.
و «معدم»: اسم فاعل من العدم- بالضم و التسكين- بمعنى الفقر، لامن العدم - بفتحتين- نقيض الوجود. يقال: اعدم الرجل، بمعنى افتقر، فهو معدم. و هو من باب الافعال اللازم. اى: ذو فقر الى ذى فقر.
(يعنى:) و گفتم: تنزيه مى كنم تو را پروردگار من! چگونه سوال كند حاجتمندى از حاجتمندى؟! و چگونه رغبت كند درويشى به درويشى؟!
و نعم ما قال بعض اهل التحقيق: استغاثه المخلوق بالمخلوق، كاستغاثه المسجون بالمسجون.
«فقصدتك- يا الهى- بالرغبه، و اوفدت عليك رجائى بالثقه بك».
پس قصد جناب تو كردم- اى پروردگار من- به رغبت تمام و فرود آوردم بر تو اميد خود را به اعتماد مالا كلام كه به درگاه تو دارم.
«و علمت ان كثير ما اسالك يسير فى وجدك».
اى: غناك و سعتك. و رجل واجد، اى: غنى. و افتقر بعد وجد، و وجد بعد فقر.
و دانستم كه بسيارى كه طلبيدم از تو اندك است در جنب غنا و توانگرى تو.
«و ان خطير ما استوهبك حقير فى وسعك».
رجل خطير. اى: له قدر و خطر. و الوسع: الغناء و القدره.
(يعنى:) و دانستم كه عظيم آنچه از تو طلب بخشايش آن مى نمايم، حقير و بى مقدار است در جنب قدرت و توانايى تو.
«و ان كرمك لا يضيق عن سوال احد».
«يضيق» اما مضارع ضاق بمعنى بخل، او من الضيق خلاف السعه.
يعنى: دانستم كه كرم تو بخل نمى كند از سوال كسى- يا: تنگى نمى كند از درخواست كسى.
«و ان يدك بالعطايا اعلى من كل يد».
اليد كنايه عن القدره و القوه.
يعنى: به درستى كه قدرت تو به عطا و بخشش برتر است از همه ى قوتها و قدرتها.
«اللهم فصل على محمد و آله، و احملنى بكرمك على التفضل، و لا تحملنى بعدلك على الاستحقاق».
يعنى: بار خدايا، پس رحمت فرست بر محمد و آل او. «و احملنى»، اى: اعمل معى ما يقتضى تفضلك و لا تعمل ما يقتضى عدلك. و بار كن مرا به كرم خود آنچه مقتضاى تفضل و بخشش است. و بناى كار مرا بر عدل مگذار كه بناى آن بر استحقاق است و من استحقاق عقوبتى دارم كه تاب برداشتن آن ندارم.
«فما انا باول راغب رغب اليك فاعطيته و هو يستحق المنع، و لا باول سائل سالك فافضلت عليه و هو يستوجب الحرمان».
پس نيستم من اول خواهنده اى كه خواسته باشد از تو چيزى، پس اعطا كرده باشى، و حال آنكه او سزاوار منع از عطاى تو بوده باشد. و نيستم اول سوال كننده اى كه سوال كرده باشد تو را، پس انعام كرده باشى او را، و حال آنكه او مستوجب حرمان بوده باشد.
«اللهم صل على محمد و آله. و كن لدعائى مجيبا، و من ندائى قريبا، و لتضرعى راحما، و لصوتى سامعا».
تضرعى، اى: تذللى و خضوعى.
(يعنى:) بار خدايا، افاضه كن خير و كمال را بر محمد و آل او، و اجابت كننده باش دعاى مرا، و نزديك باش نداى مرا- و اين كنايه است از اجابت. چه،
نداى قريب زودتر شنيده مى شود- و زارى مرا رحم كننده باش، و آواز مرا شنونده باش.
و بالجمله اين جمل متعاطفه به معنى اجابت دعوت است و تكرار از جهت تاكيد و اختلاف لفظ است.
«و لا تقطع رجائى عنك. و لا تبت سببى منك. و لا توجهنى فى حاجتى هذه و غيرها الى سواك».
البث: القطع. تقول: بته يبته بضم الباء و كسرها. و المروى هنا الضم. و منه « لا صيام لمن لم يبت الصيام من الليل». روى باللغتين. اى: لم يقطعه على نفسه بالنيه.
و السبب: الحبل و ما يتوصل (به) الى غيره.
و «سواك» مثلث السين. فان ضممت او كسرت، قصرت. و ان فتحت، مددت.
قاله الهروى فى الغريبين.
يعنى: قطع اميد من مكن از خود. و باز مبر سبب و وسيله ى مرا از خود. و مگردان روى مرا در اين حاجت و غير اين به جانب غير خود.
«و تولنى بنجح طلبتى و قضاء حاجتى و نيل سولى، قبل زوالى عن موقفى هذا، بتيسيرك لى العسير و حسن تقديرك لى فى جميع الامور».
يعنى: متولى امر من شو به روا كردن مطلوب من و قضاى حاجت من و رسيدن به مسوول من، پيش از رفتن من از اين محل، به آسان گردانيدن تو امور دشوار مرا و به نيكويى تقدير تو احوال مرا در جميع كارها.
«و صل على محمد و آله صلاه دائمه ناميه لا انقطاع لابدها و لا منتهى لامدها».
يعنى: رحمت و افاضه كن خير را بر محمد و آل او، رحمتى دائم زياد- شونده كه انقطاع نباشد آخر او را و نهايت نباشد غايت او را.
«و اجعل ذلك عونا لى و سببا لنجاح طلبتى».
و بگردان اين صلاه را مددكار از براى من و سبب و وسيله اى از براى رواشدن مطلوب من.
«انك واسع كريم».
الواسع هو الذى وسع غناه مفاقر عباده و وسع رزقه جميع خلقه. و السعه فى كلام العرب الغنى. يقال: الله يعطى عن سعه، اى: غنى.
(يعنى:) زيرا كه تو واسعى- يعنى غناى تو رسيده به همه ى بندگان و فرا رسيده رزق تو به جميع خلقان- كريمى- يعنى جوادى و دهنده ى بى منت.
«و من حاجتى- يا رب- كذا و كذا. و تذكر حاجتك».
يعنى: حاجت من- اى پروردگار من- اين و اين است. يعنى نام حاجت خود ببرد و ذكر كند.
«ثم تسجد و تقول فى سجودك».
پس به سجده برو و بگو در سجده.
«فضلك آنسنى. و احسانك دلنى. فاسالك بك و بمحمد و آله- صلواتك عليهم- ان لا تردنى خائبا».
آنسنى، اى: ابصرنى. يقال: آنسته: ابصرته. و آنست منه رشدا، اى: علمته.
قاله فى الصحاح.
و خاب الرجل خيبه، اذا لم ينل ما طلب.
(يعنى:) فضل و جود تو بينا گردانيد مرا. و احسان تو دلالت نمود مرا بر طلب حاجت خود از تو. پس سئوال مى كنم تو را به حق ذات مقدس تو و به حق محمد و آل او- كه رحمتهاى تو بر ايشان باد- كه باز نگردانى مرا نااميد از مطلوب خود.
فارسی
و كان من دعائه علیه السلام فى طلب الحوائج الى الله تعالى
0
0%
(نفر
0)
نظر شما در مورد این مطلب ؟
نمی پسندم
می پسندم
اشتراک گذاری در شبکه های اجتماعی:
آخرین مطالب
بیشترین بازدید این مجموعه
پر بازدید ترین مطالب سال
پر بازدید ترین مطالب ماه
پر بازدید ترین مطالب روز
