و كان من دعائه عليه السلام فى وداع شهر رمضان
دعاى چهل و پنجم كه در روز آخر ماه مبارك رمضان بايد خواند- نه در جمعه ى آخر- در خير باد گفتن ماه مذكور.
«اللهم يا من لا يرغب فى الجزاء و لا يندم على العطاء».
اى: لا يريد المكافاه على نعمه انعمها على خليقته. و جازيت فلانا: كافيته.
يعنى: بار خدايا، اى آنكه رغبت نمى كند و نمى خواهد مكافات بر نعمتى كه به مخلوقات خود داده،
و پشيمان نمى شود بر عطايى كه كرده است به بندگان خود.
«و يا من لا يكافى عبده على السواء».
اى: لا يكافئه مثل عمله بل يزيده اضعافا مضاعفه. و سياتى فى هذا الدعاء فى قوله عليه السلام:«و انت (الذى) زدت (فى) السوم على نفسك».
يعنى: و اى آنكه پاداش و جزا ندهد بنده ى خود را مثل آنچه كرده است آن بنده- بلكه زياده كند اضعاف مضاعف، آنچنانچه تصريح فرموده در همين دعا حضرت سيدالساجدين بقوله: «و انت (الذى) زدت (فى) السوم على نفسك».
«منتك ابتداء».
يعنى: منت و نعمت تو ابتدايى است- يعنى در مقابل كردارى و عملى نيست.
«و عفوك تفضل».
و عفو و درگذشتن تو از گناهان ما به محض تفضل است- نه از روى ايجاب و الزام.
«و عقوبتك عدل».
و عقوبت كردن تو بندگان خود را از روى عدل است.
«و قضاوك خيره».
القضاء يقال على معان. و الظاهر ان المراد منه هنا الفعل او الحكم. يعنى: فعلك خيره او حكمك.
و الخيره بكسر الخاء المعجمه و الياء المثناه التحتانيه الساكنه. و روى بالياء المفتوحه ايضا.
يعنى: حكم- يا: فعل- تو نيكوست.
«ان اعطيت لم تشب عطاءك بمن».
اى: امتنان. يقال: المنه تهدم الصنيعه.
يعنى: اگر بخشش و عطايى كنى، نياميزى عطاى خود را به منت نهادن. چه، وضع منت موجب باطل شدن نيكويى است.
«و ان منعت لم يكن منعك تعديا».
التعدى هو التجاوز عن الحد.
(يعنى:) و اگر بازدارى، نباشد بازداشتن تو از روى تعدى و عدوان.
«تشكر من شكرك و انت الهمته شكرك».
اى: تجزى من شكرك.
يعنى: جزا دهى كسى را كه شكر تو كرد، و حال آنكه تو او را ملهم ساخته اى بر شكر خود.
«و تكافى من حمدك و انت علمته حمدك».
و مكافات دهى آن را كه سپاس تو گفت، و حال آنكه تو آموخته اى او را سپاس خود.
«تستر على من لو شئت فضحته».
بپوشى بر آن كسى كه اگر خواستى رسوا كردى او را.
«و تجود على من لو شئت منعته».
و مى بخشى بر آن كسى كه اگر خواستى بازداشتى او را از عطاى خود.
«و كلاهما اهل منك للفضيحه و المنع».
و هر دوى ايشان سزاوارند از تو رسوايى و بازداشتن را.
«غير انك بنيت افعالك على التفضل و اجريت قدرتك على التجاوز».
الا آنكه تو بنا نهاده اى افعال خود را بر تفضل، و جارى ساخته اى قدرت خود را بر درگذشتن از گناهان.
«و تلقيت من عصاك بالحلم».
تلقيت، اى: استقبلت. يعنى: پيشى گرفتى بر آن كسى كه نافرمانى تو كرد، به بردبارى.
«و امهلت من قصد لنفسه بالظلم».
و فروگذاشتى آن كس را كه قصد نفس خود كرد به بيدادى.
«تستنظرهم باناتك الى الانابه. و تترك معاجلتهم الى التوبه».
تستنظرهم بمعنى تنظرهم، اى: تمهلهم.
و الاناه- بوزن القناه-: الحلم.
و اناب الى الله: اقبل و تاب.
(يعنى:) و مهلت مى دهى ايشان را به بردبارى خود تا آنكه بازگردند به سوى تو و ترك كردى شتاب كردن با ايشان در عقوبت تا آنكه توبه كنند و بازگشت نمايند به سوى تو.
«لكيلا يهلك عليك هالكهم، و لا يشقى بنقمتك شقيهم».
قوله عليه السلام: «هالكهم» و «شقيهم» من قبيل انهم يقولون: لا يعلم هذا العلم الا عالم، يعنى: بالغ فى العلم. اى: بالغ فى الهلاكه و الشقاوه.
يعنى: اين استنظار و ترك معاجلت براى آن بود كه تا هلاك نشود بر تو آن كسى كه به نهايت هلاكت رسيده از ايشان، و بدبخت نشود به نعمت تو آن كسى كه به نهايت شقاوت رسيده از ايشان.
«الا عن طول الاعذار اليه و بعد ترادف الحجه عليه. كرما من عفوك يا كريم، و عائده من عطفك يا حليم».
لفظه «عن» فى قوله عليه السلام: «الا عن طول الاعذار» بمعنى بعد، نحو قوله تعالى:(عما قليل ليصبحن نادمين) و (يحرفون الكلم عن مواضعه) بدليل ان فى مكان آخر:(من بعد مواضعه). و نحو: (لتركبن طبقا عن طبق).
و الاعذار مصدر اعذار، اى: بالغ فى العذر. و الاعذار يكون بحق و يكون بباطل. و فى الحديث: «لن يهلك الناس حتى يعذروا من انفسهم». اى: تكثر ذنوبهم و عيوبهم. من: عذر و اعذر، اى: كثرت عيوبه. قال ابوعبيده: و لا اراه الا من العذر. اى: يستوجبون العقوبه فيكون لمن يعذبهم العذر.
و قوله عليه السلام: «بعد ترادف الحجه»، اى: تتابعها. و الترادف: التتابع. قاله الجوهرى. و الفرق بين الترادف و التواتر ان الترادف مجى ء شى ء عقيب شى ء من غير تخلل، بخلاف التواتر، فانه مجى ء شى ء عقيب شى ء مع التخلل. قال- سبحانه-: (ثم ارسلنا رسلنا تترى).
و قوله عليه السلام: «و عائده من عطفك»، العائده هى الصله و المعروف و المنفعه. و العطف هو الاحسان و الشفقه.
يعنى: اين استنظار و امهال و ترك معاجلت براى آن بود كه تا هالك نشود هالك ايشان الا بعد از تمادى و دور و دراز كشيدن عذر آوردن و مستحق شدن ايشان عقوبت تو را پس از فرستادن حجت بر او از پى يكديگر، از روى كرامى كه تو را حاصل است از عفو و تجاوز نمودن، اى بخشاينده ترين
بخشايندگان، و منفعتى كه تو را ثابت است از شفقت و احسانى كه به بندگان خود دارى، اى بردبارترين بردباران- كه به عذاب تعجيل نكنى.
«انت الذى فتحت لعبادك بابا الى عفوك، و سميته التوبه، و جعلت على ذلك الباب دليلا من وحيك لئلا يضلوا عنه».
لفظه «عن» تعليليه.
تويى خداوندا، آن كه گشاده اى از براى بندگان خود درى به سوى عفو و تجاوز نمودن خود و نام نهاده اى آن را توبه، و گردانيده اى بر اين در رهنمايى از كلام وحى خود تا گمراه نشوند از جهت آن.
«فقلت- تبارك اسمك-:(توبوا الى الله توبه نصوحا عسى ربكم ان يكفر عنكم سيئاتكم و يدخلكم جنات تجرى من تحتها الانهار)».
«تبارك اسمك»، اى: تعالى اسمك من حيث انه مطلق على ذاته، فما ظنك بذاته؟! و قيل: الاسم بمعنى الصفه او مقحم، كما فى قوله: «الى الحول ثم اسم السلام عليكما».
و «نصوحا»، اى: صادقه، او خالصه. و نصح الشى ء، اذا خلص و ان لا يرجع الى ما تاب عنه او لا ينوى الرجوع.
يعنى: پس گفتى- بزرگ است نام مقدس تو-:«بازگرديد به خداى بازگشتنى خالص». يعنى توبه كنيد و باز به سر گناه مرويد.
و از بعضى اكابر صحابه مروى است كه توبه ى نصوح آن است كه تائب عود نكند به معصيت چنانچه شير عود نكند به پستان. و توبه ى نصوح دو ركن دارد: اول ندامت بر گناه گذشته، دوم عزيمت بر ترك گناه آينده.
«شايد پروردگار شما چون توبه كنيد آنكه درگذراند از شما گناهان شما را و درآرد شما را به بوستانها كه پيوسته مى رود از زير آن جويها».
«فما عذر من اغفل دخول ذلك المنزل بعد فتح الباب و اقامه الدليل؟!».
پس چه عذر است آن را كه دست داشته و غافل شده از درآمدن در آن منزل- كه توبه باشد- بعد از گشادن در به روى او و برپاى داشتن دليل بر او؟!
«و انت الذى زدت فى السوم على نفسك لعبادك، تريد ربحهم فى متاجرتهم لك و فوزهم بالوفاده عليك و الزياده منك».
يقال: سام البايع السلعه: عرضها و ذكر ثمنها. اى: انت الذى عرضت الحسنات لعبادك و جعلت كل واحده بعشر امثالها.
و الوفاده- بفتح الواو و كسرها-: مصدر وفد يفد اذا قدم. و الوفد: القوم الذين يفدون على الملك فى امر فتح و تهيه.
يعنى: تويى آنكه عرض كرده اى حسنات را به بندگان خود و بيفزودى در قيمت آن بر نفس خود از جهت بندگان خود- كه هر كس يك حسنه مى كند من ده برابر آن ثواب مى دهم- مى خواهى سود ايشان را در بازرگانى كردن ايشان مر تو را و رستگارى ايشان به آمدن به درگاه تو و افزونى از تو.
«فقلت- تبارك اسمك و تعاليت-: (من جاء بالحسنه فله عشر امثالها و من
جاء بالسيئه فلا يجزى الا مثلها)».
پس گفتى- بزرگ است نام تو و متعاليى تو از آنكه به ذهن درآيى-:«هر كه بيابد به نيكويى، پس مر اوراست ده باره مانند آن». يعنى ده نيكويى. بعضى مفسران گفته اند كه: مراد تعيين عدد نيست بلكه اظهار تفضل است به تضعيف «و هر كه بيايد به سيئه اى» يعنى فعل بعد «پس جزا داده نمى شود مگر به مانند آن». يعنى يكى به يكى.
«و قلت:(مثل الذين ينفقون اموالهم فى سبيل الله كمثل حبه انبتت سبع سنابل فى كل سنبله مائه حبه و الله يضاعف لمن يشاء)».
و گفتى: «نمونه ى نفقه كردن آن كسانى» كه بى شائبه ى غرض و داعيه ى عوض «انفاق مى كنند و صرف مى نمايند مالهاى خود را در راه خداى تعالى» يعنى در ابواب بر «همچو مثل حبه اى است كه در زمين بكارد و آن دانه بروياند هفت خوشه» بدان نوع كه هفت شعبه از اصلى منشعب گردد و بر هر شعبه خوشه بود «و در هر خوشه صد دانه». پس يكى را هفتصد حاصل آمده باشد. «و خداى تعالى زياده گرداند» اين هفتصد را به هفت هزار و بيشتر «براى هر كه خواهد» از منفقان به حسب نيت او.
«و قلت: (من ذا الذى يقرض الله قرضا حسنا فيضاعفه له اضعافا كثيره)».
و گفتى: «كيست آن كه» به خلوص اعتقاد «وام دهد خداى را» يعنى بندگان
درمانده ى او را كه وام خواهند «وام دادنى نيكو» يعنى در وام دادن تعجيل كند و منت ننهد. يا: طالب عوض نباشد. و بر اين تقدير مضاف محذوف باشد. اى: يقرض عباد الله. واصح آن است كه اينجا حذف و اضمارى نيست و استفهام را به معنى خود حمل مى بايد كرد. يعنى: آيا كسى هست كه قرض دهد؟ «پس خداى مضاعف گرداند و زياده سازد» اجر آن قرض را «از براى او ضعفهاى بسيار». مبهم گذاشتن اضعاف كثيره از جهت آن است كه تا بيرون از حيز شمار تصور كنند.
«و ما انزلت من نظائر هن فى القرآن من تضاعيف الحسنات».
وقع فلان فى اضعاف كتابه و تضاعيفه، يراد به توقيعه فى اثناء السطور.
(يعنى:) و آنچه فروفرستاده اى از مانندهاى اين در قرآن در اثناى ذكر حسنات و نيكوييها.
«و انت الذى دللتهم بقولك من غيبك و ترغيبك الذى فيه حظهم على ما لو سترته عنهم لم تدركه ابصارهم و لم تعه اسماعهم و لم تلحقه اوهامهم».
قوله عليه السلام: «على ما لو سترته» متعلق بقوله: «دللتهم».
و «لم تعه»، اى: لم تحفظه. و منه: (اذن واعيه)، اى: حافظه لما سمعت، عامله به. يقال: وعيت العلم. و منه: (و الله اعلم بما يوعون)، اى: بما يجمعون فى صدورهم من التكذيب و الاثم. و فى الحديث:«لا يعذب الله
قلبا وعى القرآن»، اى: عقله ايمانا به و عملا، فاما من حفظ الفاظه و ضيع حدوده، فانه غير واع له.
يعنى: و تويى آنكه راهنمونى كردى ايشان را به قول خود از مغيبات- كه نمى داند كسى غير از تو- و در رغبت انداختن تو آن چيزى را كه در آن است بهره ى ايشان، بر آنچه اگر باز مى پوشيدى آن را از ايشان، دريافت نمى كرد آن را چشمهاى ايشان و حفظ نمى كرد آن را گوشهاى ايشان و نرسيدى به آن وهمهاى ايشان.
«فقلت: (اذكرونى اذكركم و اشكروا لى و لا تكفرون)».
از ائمه ى روات اين كتاب مستطاب چنين روايت شده كه خواننده را لازم است كه وقف نمايد بر كلمه ى «فقلت» و اظهار همزه ى مضمومه ى «اذكرونى» كند در حين قرائت- و همچنين همزه ى «ادعونى» كه بعد از اين مى آيد- و نيندازد با آنكه همزه ى وصلند. چرا كه اول منقول است و حكايت كرده شده از تنزيل كريم.
يعنى: پس گفتى: مرا ياد كنيد- به طاعت- تا شما را ياد كنم- به مغفرت. و سپاسدارى كنيد نعمتهاى مرا و ناسپاسى مكنيد.
«و قلت:(لئن شكرتم لازيدنكم و لئن كفرتم ان عذابى لشديد)».
و گفتى: هر آيينه اگر شكر كنيد بر نعمتهاى خود، هر آيينه افزون كنم بر شما نعمت را. و اگر ناسپاسى نماييد بر آن، به درستى كه عذاب من هر آيينه سخت است- بر ناسپاسان. و فى المثنوى:
شكر نعمت نعمتت افزون كند
كس زيان بر شكر گفتن چون كند
شكر باشد دفع علتهاى دل
سود دارد شكر آن سوداى دل
«و قلت:(ادعونى استجب لكم ان الذين يستكبرون عن عبادتى سيدخلون جهنم داخرين)».
«عن عبادتى»، اى: دعائى. و يدل على ذلك قول النبى صلى الله عليه و آله: «الدعاء هو العباده» و تلا الايه. و فى الايه دلاله على عظم قدر الدعاء عنده سبحانه و ان المستكبرين عنه «فى جهنم داخرين»، اى: اذلاء صاغرين.
و روى انه قيل للصادق عليه السلام: ما تقول فى رجلين دخلا المسجد احدهما اكثر صلاه و الاخر اكثر دعاء؟ ايهما افضل؟ فقال: اكثرهما دعاء. اولم يسمع قوله: (ادعونى استجب لكم).
(يعنى:) و گفتى: بخوانيد مرا- نزد جميع مقاصد و مدعيات خود- تا اجابت فرمايم شما را. به درستى كه آنان كه سركشى كنند از پرستيدن من و از خواندن من، زود باشد كه درآيند به دوزخ در حالتى كه ذليل و خوارشدگان باشند.
«فسميت دعاءك عباده، و تركه استكبارا، و توعدت على تركه جهنم داخرين».
پس نام كردى خواندن خود را عبادت، و ترك خواندن را استكبار و سركشى نمودن، و ترسانيدى بر ترك آن جهنم را در حالتى كه خوار باشند.
«فذكروك بمنك. و شكروك بفضلك. و دعوك بامرك».
پس ياد كردند تو را به نعمت تو. و شكرگزارى كردند تو را به فضل تو. و خواندند تو را به فرمان تو- از تعليمى كه ايشان را فرمودى كه:(اذكرونى) و (اشكروا لى) و (ادعونى).
«و تصدقوا لك طلبا لمزيدك. و فيها كانت نجاتهم من غضبك و فوزهم برضاك».
و صدقه دادند از جهت رضاى تو در حالتى كه جوينده بودند زيادتى فضل تو را. و در آن صدقه بود رستگارى ايشان از خشم تو و فيروزى يافتن ايشان به خشنودى تو.
«و لو دل مخلوق مخلوقا من نفسه على مثل الذى دللت عليه عبادك منك، كان موصوفا بالاحسان، و منعوتا بالامتنان، و محمودا بكل لسان».
و اگر راه نمودى مخلوقى را از پيش خود بر مانند آنكه تو راهنمونى كردى بر آن بندگان خود از جانب خود، هر آيينه موصوف شدى به نيكويى كردن و نعت كرده شدى به نعمت دادن و ستوده شدى به هر زبانى- فكيف كه تو راهنماينده باشى!
«فلك الحمد ما وجد فى حمدك مذهب».
اى: طريق.
و لفظه ما فى «ما وجد» مصدريه زمانيه بمعنى مادام او بمعنى حين. و يحتمل ان يكون موصوله.
يعنى: پس مر توراست سپاس مادامى يا زمانى كه باشد در سپاس كردن تو راهى- يعنى هميشه.
«و ما بقى للحمد لفظ تحمد به».
و مادامى كه باقى باشد مر سپاس كردن تو را لفظى كه تو را بستايند به آن لفظ .
«و معنى ينصرف اليه».
عطف على «لفظ».
يعنى: و مر توراست حمد چندانكه باشد معنيى كه منصرف شود به سوى حمد و سپاس تو.
«يا من تحمد الى عباده بالاحسان و الفضل، و غمرهم بالمن و الطول».
قوله عليه السلام: «تحمد»، اى: فعل ما يحمد عليه، او بمعنى امتن. يقال: من انفق ماله على نفسه، فلا يتحمد به على الناس. قاله فى الصحاح، كما سبق فى الدعاء الثانى عشر.
و «غمرهم»- بالغين المعجمه و الراء- اى: جاد بهم. و الغمر هو الجود و السخاوه.
و الطول- بفتح الطاء-: الاحسان.
يعنى: اى آن كه منت نهاده به بندگان خود به نيكويى كردن و بخشش نمودن و جود و بخشش نموده و بسيار عطا كرده ايشان را به نعمت و احسان.
«ما افشى فينا نعمتك! و اسبغ علينا منتك و اخصنا ببرك».
لفظ «ما» فى قوله عليه السلام: «ما افشى» تعجبيه مبتدا ما بعدها خبرها.
فشا الخبر، اى: ذاع و شاع و ظهر. و افشاه غيره.
و اسبغ، اى: اتم. يقال: اسبغ الله عليه النعمه، اى: اتمها. و هو و ما بعده معطوفان على «افشى».
يعنى: چه ظاهر و فاش است در ما نعمت تو! و چه تمام است بر ما منت تو!
و چه خاص كرده اى ما را به نيكويى خود!
«هديتنا لدينك الذى اصطفيت، و ملتك التى ارتضيت، و سبيلك الذى سهلت».
اصطفيت الشى ء: اخترته.
(يعنى:) راه نمودى ما را مر دين خود، آنچنان دينى كه برگزيده اى آن را از ميان دينهاى ديگر و به ملت خود، آنچنان ملتى كه پسنديده اى آن را و به راه خود كه آسان كرده اى آن را- كه آن دين و ملت اسلام است.
و عايد در هر سه فعل محذوف است. اى: اصطفيته و ارتضيته و سهلته.
«و بصرتنا الزلفه لديك و الوصول الى كرامتك».
الزلفه و الزلفى: القرب و المنزله.
يعنى: و بينا گردانيدى ما را قرب و منزلت نزد خود و رسيدن به كرامت خود- كه آن بهشت است.
«اللهم و انت جعلت من صفايا تلك الوظائف و خصائص تلك الفروض شهر رمضان الذى اختصصته من سائر الشهور، و تخيرته من جميع الازمنه و الدهور».
الصفايا: جمع الصفى، و هو ما يصطفيه الرئيس من المغنم. و اصطفيت الشى ء: اخترته.
يعنى: بار خدايا، و تو گردانيدى از برگزيده هاى آن وظايف و عبادات مقرر كه امر كرده اى و خاصهاى آن فريضه ها كه فرض كرده اى، ماه مبارك رمضان،
آنچنان ماهى كه خاص كرده اى آن را از باقى ماهها و اختيار كرده اى آن را از جميع زمانها و روزگارها.
«و آثرته على كل اوقات السنه بما انزلت فيه من القرآن و النور».
آثرته، اى: فضلته. و منه: (لقد آثرك الله علينا)، اى: فضلك.
و النور عطف تفسيرى للقرآن.
يعنى: و تفضيل و زيادتى دادى او را بر همه ى وقتهاى سال به اينكه فروفرستادى در آن ماه قرآن كه نور است- كه منور قلوب مومنين است كه از تاريكى كفر و نفاق و شك به روشنى ايمان و اخلاص و يقين مى رساند.
«و ضاعفت فيه من الايمان».
و دو چندان كردى در آن ماه ثواب عباداتى كه ناشى مى شود از ايمان.
«و فرضت فيه من الصيام، و رغبت فيه من القيام، و اجللت فيه من ليله القدر التى هى خير من الف شهر».
و فرض كردى در اين ماه از روزه داشتن، و ترغيب نمودى مردمان را در اين ماه از برخاستن به نماز- كه مراد نوافل شهر رمضان بوده باشد- و بزرگ گردانيدى در او از شب قدر، آنچنان شبى كه بهتر است از هزار ماه. يعنى عبادتى كه در اين شب عابد به جاى مى آورد مكافى عبادت هزار ماه است.
«ثم آثرتنا به على سائر الامم، و اصطفيتنا بفضله دون اهل الملل».
يعنى: پس تفضيل و زيادتى دادى ما را به سبب اين ماه بر باقى امتان ديگر، و برگزيدى ما را به فضل اين ماه نه اهل ملتهاى ديگر.
«فصمنا بامرك نهاره، و قمنا بعونك ليله، متعرضين بصيامه و قيامه لما عرضتنا له من رحمتك، و تسببنا اليه من مثوبتك».
پس روزه داشتيم به فرمان تو در روزهاى آن، و برخاستيم به نماز به مددكارى تو در شبهاى آن، در حالتى كه خود را در عرضه ى صيام و قيام آن درآورديم از براى آن چيزى كه تو در معرض آن درآورده بودى ما را كه آن چيز رحمت تو است و سبب و وسيله ساخته بودى از براى ما به سوى آن چيز از ثواب و پاداش تو.
«و انت الملى ء بما رغب فيه اليك».
الملى ء: الغنى المقتدر. قاله المطرزى فى المغرب.
و رغبت فى الشى ء، اذا اردته.
و لفظه «اليك» بمعنى عندك، و فى المعنى حال.
يعنى: تو توانايى به آنچه خواسته شده در حالتى كه آن خواسته شده حاصل است نزد تو. يا: منته اليك. يعنى: تو توانايى به آنچه خواسته شده در حالتى كه منتهى مى شود به سوى تو.
«الجواد بما سئلت من فضلك».
اى: انت الجواد. فيكون خبرا آخر.
يعنى: و تو بخشنده اى به آنچه سوال كرده شده اى از فضل خود.
«القريب الى من حاول قربك».
اى: انت القريب.
يعنى: تو نزديكى به سوى آن كسى كه اراده نمايد قرب و نزديكى به جناب تو.
«و قد اقام فينا هذا الشهر مقام حمد، و صحبنا صحبه مبرور، و اربحنا افضل ارباح العالمين».
قوله عليه السلام: «ارباح» مفتوح الحاء المهمله فى النسخ العتيقه المقروه على الشيخ الشهيد اعلى الله مقامه. و هو جمع ربح و صوابه الكسر بالاضافه. و جعله بدلا من «افضل» تعسف بين.
يعنى: و به تحقيق كه مقام كرده در ميان ما اين ماه، مقامى پسنديده، و مصاحبت نمود ما را مصاحبتى نيكو، و سودمند كرد ما را به فاضلترين و بهترين سودها كه عالميان كنند.
«ثم قد فارقنا عند تمام وقته و انقطاع مدته و وفاء عدده.
يعنى: پس به تحقيق كه جدا شد از ما نزد تمامت وقت او و به نهايت رسيدن مدت او و تمام شدن عدد او.
فنحن مودعوه و داع من عز فراقه علينا».
«عز فراقه علينا»، اى اشتد و عظم. و عز على ان افعل كذا، اى: حق و اشتد. و قد اعززت بما اصابك، اى: عظم على. قاله الجوهرى فى الصحاح.
پس ما وداع كننده ايم او را وداع آن كسى كه دشوار باشد فراق او بر ما.
«و غمنا و اوحشنا انصرافه عنا».
و اندوهگين كرد ما را و وحشت آورد ما را برگشتن و رفتن او از ما.
«و لزمنا له الذمام المحفوظ، و الحرمه المرعيه و الحق المقضى».
الذمام: الحرمه و الحق. فالمعطوفان عليه بمنزله التاكيد له.
يعنى: و لازم است ما را حق و حرمت نگاه داشته او را و حرمت رعايت كرده شده او را و حق گزارده شده او را.
«فنحن قائلون: السلام عليك يا شهر الله الاكبر و يا عيد اوليائه الاعظم».
العيد: يوم يعود فيه الفرح و السرور.
پس ما گويندگانيم: سلام بر تو اى ماه خدا كه بزرگترين ماههايى، و اى عيد دوستان خدا كه بزرگترين عيدهايى.
«السلام عليك يا اكرم مصحوب من الاوقات، و يا خير شهر فى الايام و الساعات».
سلام بر تو باد اى گراميترين صحبت داشته شدگان از اوقات، و اى بهترين ماهى در روزها و ساعات.
«السلام عليك من شهر قربت فيه الامال، و نشرت فيه الاعمال».
النشر: خلاف الطى.
(يعنى:) سلام بر تو باد از ماهى كه نزديك شود در او اميدها و واكرده شود در او كردارها.
و در بعضى نسخ به جاى «نشرت»، «يسرت» است- بالياء المثناه التحتانيه
و السين المهمله، من اليسر ضد العسر- يعنى: آسان بود در آن اعمال.
«السلام عليك من قرين جل قدره موجودا، و افجع فقده مفقودا، و مرجو آلم فراقه».
القرين: المصاحب.
و «افجع فقده»، اى: ارزا. و الفجع الرزيه. و فجعته المصيبه: او جعته.
الالم: الوجع الشديد. يقال: الم يالم الما فهو آلم. قاله الراغب فى مفرداته.
يعنى: سلام بر تو باد از مصاحبى كه بزرگ بود قدر او آنگاه كه موجود بود و به درد آورد نايافتن او آنگاه كه نايافت شود. و سلام بر تو باد از اميد داشته شده اى كه به درد آورد فراق او.
«السلام عليك من اليف آنس مقبلا فسر، و اوحش منقضيا فمض».
«اليف» فعيل بمعنى مفعول، اى: مالوف.
و «مقبلا» بضم الميم و كسر الباء الموحده بعد القاف الساكنه- على اسم الفاعل- من الاقبال نقيض الادبار، او بفتح الموحده من اقبل مقبلا، على نحو قوله تعالى: (ادخلنى مدخل صدق). اى: اقبل اقبالا مونسا. كما هناك: ادخلنى ادخال صدق. او: آنس باقباله علينا. كما يقول: سرنا اكراما، اى: باكرامه ايانا.
و فى نسخه الشيخ ابن ادريس: «مقبلا» بفتح الميم و كسر الباء الموحده. كذا ضبطه و كتب بخطه تحتها: صح.
و قوله عليه السلام: «فمض»، اى: اوجع. و مضنى الجرح و امضنى، اى: اوجعنى. يقال: امضنى الجرح امضاضا، اذا اوجعك. و المضض، وجع المصيبه.
يعنى: سلام بر تو باد از خوگرى كه خوگر شده در حالتى كه روى آورد پس سرور و خوشحالى بخشد، و وحشت آورد در حالتى كه منقضى شود و رفتن شروع نمايد پس به درد آورد.
«السلام عليك من مجاور رقت فيه القلوب، و قلت فيه الذنوب».
سلام بر تو باد از همسايه اى كه رقيق و صاف شود در او دلها و كم باشد در او گناهها.
«السلام عليك من ناصر اعان على الشيطان، و صاحب سهل سبل الاحسان».
يقال: اعان عليه، اى: خذله و ترك نصرته. فى الدعاء:«رب اعنى و لا تعن على».
يعنى: سلام بر تو باد از ياورى كه يارى داد بر شيطان- يعنى فروگذاشت يارى كردن او را و خوار ساخت او را- و صاحبى كه آسان ساخت راههاى نيكويى را.
«السلام عليك ما اكثر عتقاء الله فيك! و ما اسعد من رعى حرمتك بك!».
لفظه «ما» تعجبيه.
يعنى: سلام بر تو باد، چه بسيار است آزاد كردگان خداى تبارك و تعالى در تو! و چه نيكبخت است آن كسى كه رعايت كرد حرمت تو را به سبب تو!
«السلام عليك، ما كان امحاك للذنوب! و استرك لانواع العيوب!».
فصل- عليه السلام- بين ما التعجبيه و فعلها بكلمه «كان». و هو مختلف فيه بين النحاه. و وقوعه عنه عليه السلام من اقوى الحجج على جوازه.
يعنى: سلام بر تو باد، چه نيك محو كننده اى گناهان را! و چه نيك
پوشاننده اى انواع عيبها را!
«السلام عليك، ما كان اطولك على المجرمين! و اهيبك فى صدور المومنين!»
«المجرمين»، اى: مكتسبى الجرائم، و هى الماثم. و الجرم و الجريمه: الذنب.
يعنى: سلام بر تو باد، چه دراز بودى بر گناهكاران! و چه هيبتناك بودى در سينه هاى مومنان!
«السلام عليك من شهر لا تنافسه الايام».
اى: لا تفاخره. اى: لا تدعى انها انفس منه، اى: اكرم. و شى ء نفيس يتنافس فيه اى كل يريد لنفسه.
(يعنى:) سلام بر تو باد از شهرى و ماهى كه مفاخرت نكند با او و برابرى نكند روزى از روزها.
«السلام عليك من شهر هو من كل امر سلام».
اى: مسلم من الشرور و الافات و الشياطين. و منه قيل للجنه دار السلام، لانها دار السلامه من البلايا.
و سلام بر تو باد از ماهى كه او از هر شرى و آفتى سلامت دارنده است.
«السلام عليك غير كريه المصاحبه، و لا ذميم الملابسه».
قوله عليه السلام: «غير كريه المصاحبه» منادى حذف حرف ندائه. اى: يا غير كريه المصاحبه.
(يعنى:) سلام بر تو باد اى آنكه مكروه نبود مصاحبت با تو و نه نكوهيده بود آميختگى با تو.
«السلام عليك كما وفدت علينا بالبركات، و غسلت عنا دنس الخطيئات».
سلام بر تو باد چنانكه وارد شدى بر ما به بركات و شستى از ما چرك گناهان.
«السلام عليك غير مودع بر ما و لا متروك صيامه ساما».
البرم- بالتحريك- و السام واحد. و كرر لضرب من التاكيد و اختلاف اللفظ. و برمت من كذا، اى: سئمت. و ابرمه امله و مل كذا و سئمه.
(يعنى:) سلام بر تو باد در حالتى كه وداع كرده نشده اى از روى دلتنگى و دست بازداشته نشده روزه ى او را از روى ملالت.
«السلام عليك من مطلوب قبل وقته، و محزون عليه قبل فوته».
سلام بر تو باد از مطلوبى كه طلب كرده مى شوى پيش از وقت خود و اندوه خورده مى شود پيش از فوت و گذشتن او.
«السلام عليك، كم من سوء صرف بك عنا، و كم من خير افيض بك علينا».
سلام بر تو باد، بسا از بديها كه صرف كرده شد و برگردانيده شد از ما به بركت تو، و بسا از خيرى كه فايض شد بر ما به سبب تو.
«السلام عليك و على ليله القدر التى هى خير من الف شهر».
سلام بر تو باد و بر شب قدرى كه آن شب بهتر است از هزار ماه.
«السلام عليك ما كان احرصنا بالامس عليك، و اشد شوقنا غدا اليك».
لفظه «ما» تعجبيه. و الامس و الغد كنايتان عن الزمان السابق و اللاحق.
يعنى: سلام بر تو باد، چه حريص بوديم ديروز- يعنى پيش از آمدن تو- به تو! و چه سخت باشد شوق ما به تو فردا!- يعنى بعد از رفتن تو.
«السلام عليك و على فضلك الذى حرمناه و على ماض من بركاتك سلبناه».
سلام بر تو باد و بر فضل تو، آنچنان فضلى كه محروم گشتيم از او- به رفتن تو - و بر آنچه گذشته از بركات تو كه ربوده شد از ما.
«اللهم انا اهل هذا الشهر الذى شرفتنا به و وفقتنا بمنك له، حين جهل الاشقياء وقته و حرموا لشقائهم فضله».
يعنى: بار خدايا، به درستى كه ما اهل اين ماهيم كه تشريف داده اى ما را به سبب او و توفيق داده اى ما را به نعمت خود از براى او- كه قيام نماييم به وظايف طاعات از صيام و قيام و غير آن- در حينى كه ندانستند بدبختان وقت آن را و محروم شدند به سبب بدبختى خود از فضل آن- كه توفيق طاعت نيافتند در او.
«انت ولى ما آثرتنا به من معرفته».
قوله عليه السلام: «انت ولى»، اى: انت مالك ما آثرتنا.
يعنى: تو صاحب امر مايى كه تفضيل دادى ما را به آن از معرفت و شناسايى اين ماه.
«و هديتنا له من سنته».
السنه: السيره و الطريقه.
(يعنى:) و راه نمودى ما را از براى او از طريقه و آداب او.
«و قد تولينا بتوفيقك صيامه و قيامه على تقصير، و ادينا فيه قليلا من كثير».
و به تحقيق كه ما متولى شديم و به جا آورديم به توفيق تو روزه داشتن او را و شب برخاستن آن را با تقصير- نه از روى كمال- و به جاى آورديم در اين ماه از آداب و وظايف آن اندكى از بسيار.
«اللهم فلك الحمد اقرارا بالاساءه، و اعترافا بالاضاعه».
بار خدايا، مر توراست سپاس در حالتى كه اقرار كننده ايم به بدكارى و اعتراف كننده ايم به ضايع ساختن و از بهره انداختن حقوق اين ماه.
«و لك من قلوبنا عقد الندم، و من السنتنا صدق الاعتذار».
قد عقد عقدا، اى: عهد عهدا. قاله الزمخشرى فى اساس البلاغه. و قال ابن الاثير فى نهايته: فى حديث الدعاء: «لك من قلوبنا عقده الندم». يريد عقد العزم على الندم، و هو تحقيق التوبه.
(يعنى:) و مر توراست از دلهاى ما عهد و پيمان و عزم بر پشيمانى از گناهان، و از زبانهاى ما عذر خواستن صادق از مافات.
«فاجرنا على ما اصابنا فيه من التفريط اجرا نستدرك به الفضل المرغوب فيه».
قوله عليه السلام: «فاجرنا»، اى: اعطنا الاجر و الثواب.
و «نستدرك» على صيغه المتكلم مع الغير المعلوم و على صيغه المغايب المجهول، كلاهما مرويان فى هذا المقام.
يعنى: ببخش ما را از اجر و ثواب بر آنچه رسيده ما را در اين ماه از تقصير در طاعات، اجرى كه بازيافت كرده شود- يا: بازيافت كنيم ما- به آن، فضلى را كه مرغوب فيه باشد- يعنى خواسته شده باشد.
«و نعتاض به من انواع الذخر المخروص عليه».
«نعتاض» على صيغه المضارع للمتكلم مع الغير، افتعال من العوض.
و «المخروص»- بالخاء المعجمه و الصاد المهمله- من الخرص بمعنى الحزر و التخمين، تنبيها على ان ما نومله من الذخر المعتاض به، انما هو على سبيل تقدير و تخمين، كما هو شاكله الموملين و الاملين، لا من جهه استحقاق و استيجاب منا يوجب ذلك. و فى نسخه الشهيد قدس سره:«المحروض عليه»- بالحاء المهمله و الضاد المعجمه. و فى نسخه من الاصل و نسخه الشيخ الكفعمى: «المحروص عليه»- بالمهملتين.
يعنى: و عوض يابيم به آن از انواع ذخيره ها كه از روى خرص و تخمين باشد- يا: از روى حرص و شدت آرزو بوده باشد بر آن ذخيره.
«و اوجب لنا عذرك على ما قصرنا فيه من حقك».
و واجب گردان از براى ما عذر خواستن ما تو را بر آنچه تقصير كرده ايم در اين ماه از حق تو.
«و ابلغ باعمارنا ما بين ايدينا من شهر رمضان المقبل».
و برسان عمرهاى ما را به آنچه برابر ماست از ماه رمضان آينده.
«فاذا بلغتناه، فاعنا على تناول ما انت اهله من العباده».
پس چون برسانى ما را به آن، پس يارى ده ما را بر فراگرفتن آنچه تو سزاوارى آن را از عبادت.
«و ادنا الى القيام بما يستحقه من الطاعه».
«يستحقه» على صيغه الخطاب و الغيبه و المتكلم مع الغير كلها مرويه. فعلى صيغه الغيبه فالفاعل هو الشهر.
يعنى: و برسان ما را به برخاستن به آنچه سزاوارى تو آن را از طاعت- يا ما استحقاق داريم، يا اين ماه دارد.
«و اجر لنا من صالح الاعمال ما يكون در كالحقك فى الشهرين من شهور الدهر».
و جارى ساز از براى ما از كارهاى شايسته آنچه تدارك و تلافى كند حق تو را در دو ماه از ماههاى روزگار.
«اللهم و ما الممنا به فى شهرنا هذا من لمم او اثم».
الممنا، اى: فعلنا من اللمم. و المم: ما دون الفاحشه من صغار الذنوب، و الاثم: الكبار منها.
يعنى: بار خدايا، آنچه به فعل آورديم و قصد كرديم به آن در اين ماه از گناهان صغيره يا مطلق گناه.
«او واقعنا فيه من ذنب و اكتسبنا فيه من خطيئه، على تعمد منا او على
نسيان، ظلمنا فيه انفسنا، او انتهكنا به حرمه من غيرنا، فصل على محمد و آله ».
يا واقع گردانيديم در او از گناهى و حاصل كرديم به سعى خود در اين ماه از گناهى، از روى عمد از ما يا از روى فراموشى، كه بيداد كرديم در او بر نفسهاى خود، يا بدريديم به آن پرده ى حرمتى را از غير خود، پس رحمت كن بر محمد و آل او.
«و استرنا بسترك. و اعف عنا بعفوك».
و بپوشان ما را- يعنى گناهان ما را- به پرده ى رحمت خود. و درگذر از بديهاى ما به عفو و درگذشتن خود.
«و لا تنصبنا فيه لاعين الشامتين. و لا تبسط علينا فيه السن الطاغين».
الشامت هو الذى يفرح ببليه تنزل بمن يعاديه.
(يعنى:) و برپاى مدار ما را در اين ماه از براى چشم آنانكه شماتت كنندگانند بر ما. و مگستران بر ما در اين ماه زبان طغيان كنندگان را. يعنى چنان مكن كه زبان طعن بر ما بگشايند.
«و استعملنا بما يكون حطه و كفاره لما انكرت منا فيه برافتك التى لا تنفد، و فضلك الذى لا ينقص».
و به كار دار ما را به آنچه سبب افتادن و پوشاندن شود مر آن چيزى را كه انكار كرده اى از ما در اين ماه، به مهربانى خود كه به پايان نرسد و نيست نشود، و به فضل خود كه كم نگردد.
«اللهم صل على محمد و آله. و اجبر مصيبتنا بشهرنا. و بارك لنا فى يوم عيدنا و فطرنا».
بار خدايا، رحمت كن بر محمد و آل او. و نيكو گردان اندوه و مكروه ما را به ماه ما. و بركت ده از براى ما در روز عيد ما و روزه گشودن ماه.
«و اجعله من خير يوم مر علينا، اجلبه لعفو و امحاه لذنب».
و بگردان او را از بهترين روزى كه مرور كرده بر ما، كشنده ترين روزى مر عفو تو را و محو كننده ترين روزى مر گناه را.
«و اغفر لنا ما خفى من ذنوبنا و ما علن».
و بيامرز ما را آنچه پوشيده است از گناهان ما و آنچه آشكار است.
«اللهم اسلخنا بانسلاخ هذا الشهر من خطايانا. و اخرجنا بخروجه من سيئاتنا».
«اسلخنا» بفتح اللام، كما فى الاصل. لان كل فعل يجى ء على فعل و عينه او لامه حرف من حروف الحلق، فهو يفعل بفتح العين، كذهب يذهب و جمع يجمع و شغل يشغل. و فى روايه ابن ادريس بضم اللام.
يعنى: بار خدايا، بركن ما را به گذشتن اين ماه از گناهان ما. و بيرون كن ما را از بديها به بيرون شدن آن.
«و اجعلنا من اسعد اهله به، و اجزلهم قسما فيه، و او فرهم حظا منه».
و بگردان ما را از نيكبخت ترين اهل اين ماه به سبب او، و بزرگترين ايشان از روى قسمت ثواب در اين ماه، و وافرترين ايشان از روى نصيب و بهره يافتن از او.
«اللهم و من رعى هذا الشهر حق رعايته».
العائد فى «رعايته» يعود الى الشهر على ما فى اصل الكتاب، و الى الحق المضاف الى «هذا الشهر» على روايه ابن ادريس.
يعنى: بار خدايا، هر كس كه رعايت كرد حق اين ماه را، چنانچه حق رعايت كردن اوست.
«و حفظ حرمته حق حفظها».
و نگاه داشت حرمت تو را حق نگاه داشتن آن حرمت.
«و قام بحدوده حق قيامها».
و قيام نمود به حدود آن- يعنى فرايض و نوافل آن را- چنانچه حق قيام به آن حدود است.
«و اتقى ذنوبه حق تقاتها».
و پرهيز كرد گناهان او را چنانچه حق پرهيزكردن است.
«او تقرب اليك بقربه او جبت رضاك له و عطفت رحمتك عليه».
«او جبت» بتاء التانيث الساكنه- على ما فى الاصل- و بتاء الخطاب المتحركه على روايه ابن ادريس.
(يعنى:) يا نزديكى جست به سوى تو به نزديكى كه واجب ساخت آن نزديكى رضاى تو را از او- يا: به نزديكى كه واجب ساختى تو رضاى خود را از او- و مهربان كرد- يا: ميل داد رحمت تو را بر او.
«فهب لنا مثله من وجدك».
پس ببخش ما را مانند آن از توانگرى خود.
«و اعطنا اضعافه من فضلك. فان فضلك لا يغيض».
غاض الماء: قل و نضب. و بابه باع.
(يعنى:) و اعطا كن ما را چند برابر از فضل خود. زيرا كه فضل تو نكاهد.
«و ان خزائنك لا تنقص بل تفيض».
و به درستى كه خزانه هاى رحمت تو كم نشود بلكه فرو مى ريزد رحمت را.
«و ان معادن احسانك لا تفنى. و ان عطاءك للعطاء المهنا».
كل امر ياتيك من غير تعب فهو هنى ء و لك المهنا.
يعنى: به درستى كه كانهاى نيكوييهاى تو آخر نمى شود. و به درستى كه بخشش تو بخششى است آسان كه در او هيچ تعبى و رنجى نيست.
«اللهم صل على محمد و آله. و اكتب لنا مثل اجور من صامه او تعبد لك فيه الى يوم القيامه».
يعنى: بار خدايا، رحمت كن بر محمد و آل او. و بنويس در صحايف اعمال ما از براى ما مانند اجرهاى آن كس كه روزه داشت اين ماه را يا پرستش نمود در او تا روز قيامت.
«اللهم انا نتوب اليك فى يوم فطرنا الذى جعلته للمومنين عيدا و سرورا، و لاهل ملتك مجمعا و محتشدا من كل ذنب اذنبناه».
المحتشد- بضم الميم و فتح الشين- اسم زمان من: احتشد القوم لفلان: تجمعوا له و تاهبوا. فيكون بمنزله التاكيد ل«مجمعا». و «من كل ذنب» متعلق بقوله عليه السلام: «نتوب».
يعنى: بار خدايا، به درستى كه ما بازگشت و رجوع مى نماييم به سوى تو در روز گشودن روزه ى ما- آنچنان روزى كه گردانيده اى آن را از براى مومنين
عيد و شادى و از براى اهل ملت خود زمانى كه جمع شوند همه در آن زمان- از هر گناهى كه كرده ايم.
«او سوء اسلفناه، او خاطر شر اضمرناه».
يا بديى كه از پيش كرده ايم، يا انديشه ى بدى كه در خاطر گذرانيده ايم.
«توبه من لا ينطوى على رجوع الى ذنب، و لا يعود بعدها فى خطيئه».
لا ينطوى، اى: لا ينتوى. من الطيه بمعنى النيه.
(يعنى:) توبه ى آن كسى كه در دل نگذراند كه بازگردد به گناهى و عود نكند بعد از آن توبه در خطيئه.
«توبه نصوحا خلصت من الشك و الارتياب. فتقبلها منا. و ارض عنا. و ثبتنا عليها».
نصحت الابل الشرب تنصح نصوحا، اى: صدقته. و منه التوبه النصوح، و هى الصادقه بضم النون و بفتح النون، مصدر قولك: نصحت الثوب: خطته. يقال: و منه التوبه النصوح، اعتبارا بقوله عليه السلام: «من اغتاب خرق. و من استغفر رفا». و بالاعرابين- يعنى بالضم و الفتح- وردت الروايه.
يعنى: توبه ى خالص راست كه پاك باشد از شك و ريب. پس درپذير آن را از ما. و خشنود باش از ما- و ثابت دار ما را بر آن- كه ديگر بازگشت ننماييم به معصيت.
«اللهم ارزقنا خوف عقاب الوعيد، و شوق ثواب الموعود حتى نجد لذه ما ندعوك به، و كابه ما نستجيرك منه».
قالوا فى الخير الوعد و العده و فى الشر الايعاد و الوعيد.
و الكابه: سوء الحال و الانكسار من الحزن.
يعنى: بار خدايا، روزى كن ما را ترس عقوبت آن چيزى كه ترسانيده اى ما را از آن و آرزوى ثواب آن چيزى كه دلخوشى داده اى ما را از آن، تا بيابيم لذت و خوشمزگى آنچه مى خوانيم ما تو را به آن و شكسته شدن از اندوه و بدحالى آنچه زينهار مى خواهيم تو را از آن.
«و اجعلنا عندك من التوابين الذين اوجبت لهم محبتك، و قبلت منهم مراجعه طاعتك يا اعدل العادلين».
و بگردان ما را نزديك خود از توبه كنندگان، آنانكه واجب ساخته اى از براى ايشان محبت خود را و پذيرفته اى از ايشان بازگشتن به سوى طاعت تو، اى داد دهنده ترين داد دهندگان.
«اللهم تجاوز عن آبائنا و امهاتنا و اهل ديننا جميعا من سلف منهم و من غبر الى يوم القيامه».
غبر غبورا من الاضداد. و المراد هنا الخلف. قال المطرزى فى المغرب: الغابر: الباقى و الماضى.
(يعنى:) بار خدايا، درگذر از گناهان پدران و مادران ما و اهل دين ما، آن كسانى كه از پيش گذشته اند از پيشينگان و از باقيماندگان كه خواهند آمد تا روز قيامت.
«اللهم صل على محمد نبينا و آله كما صليت على ملائكتك المقربين».
بار خدايا، رحمت كن بر محمد كه پيغمبر ماست و آل او، همچنانكه رحمت كرده اى بر فرشتگان مقرب خود.
«و صل عليه و آله كما صليت على انبيائك المرسلين».
و رحمت كن بر محمد و آل او، همچنانكه رحمت كرده اى بر پيغمبران مرسل خود- يعنى پيغمبرانى كه فرستاده شده به ايشان كتابى يا دينى.
«و صل عليه و آله كما صليت على عبادك الصالحين».
و رحمت كن بر محمد و آل او، همچنانكه رحمت كرده اى بر بندگان نيكوكار خود.
«و افضل من ذلك يا رب العالمين».
و فاضلتر از آن رحمت، اى پروردگار عالميان- يعنى ماسواى تو (كه) پرورده ى نعمت تواند.
«صلاه تبلغنا بركتها، و ينالنا نفعها، و يستجاب لها دعاونا».
رحمتى كه برسد به ما بركت آن، و دريابد ما را نفع آن، و مستجاب شود از جهت آن رحمت دعاى ما.
«انك اكرم من رغب اليه، و اكفى من توكل عليه، و اعطى من سئل من فضله».
زيرا كه تو گراميترين آن كسى كه رغبت كرده شود به سوى او، و كفايت كننده ترين آن كسى كه توكل كرده شود بر او، و عطا كننده ترين آن كسى كه چيزى خواسته شود از فضل او.
«و انت على كل شى ء قدير».
و تو بر همه چيز توانايى.
فارسی
و كان من دعائه علیه السلام فى وداع شهر رمضان
0
0%
(نفر
0)
نظر شما در مورد این مطلب ؟
نمی پسندم
می پسندم
اشتراک گذاری در شبکه های اجتماعی:
آخرین مطالب
بیشترین بازدید این مجموعه
پر بازدید ترین مطالب سال
پر بازدید ترین مطالب ماه
پر بازدید ترین مطالب روز
