و كان من دعائه عليه السلام فى التضرع و الاستكانه
دعاى پنجاه و يكم در زارى كردن و فروتنى كردن و گردن نهادن فرمان الهى را.
«الهى احمدك- و انت للحمد اهل- على حسن صنيعك الى، و سبوغ نغمائك على و جزيل عطائك عندى».
الصنيع و الصنيعه: الكرامه و العطيه و الاحسان.
و السبوغ: الشمول. و منه الحديث: «كان اسم درع النبى صلى الله عليه و آله و سلم ذا السبوغ لتمامها وسعتها».
يعنى: خداوندا من ستايش مى كنم تو را و حال آنكه تو سزاوارى مر ستايش را، بنا بر كرامت و عطاهاى نيكوى تو به سوى من و نعمتهاى شامله ى تو بر من و بخششهاى عظيم تو نزد من.
«و على ما فضلتنى من رحمتك و اسبغت على من نعمتك».
و بنابر آنچه تفضيل داده اى مرا از رحمت خود و اتمام كرده اى بر من از نعمت خود.
«فقد اصطنعت عندى ما يعجز عنه شكرى».
الاصطناع: افتعال من الصنيعه- و هى العطيه و الكرامه- و الطاء بدل من تاء الافتعال لاجل الصاد.
(يعنى:) پس به درستى كه عطايا و احسان تو نزد من آن مقدار هست كه عاجز است از آن شكرگزارى من.
«و لولا احسانك الى و سبوغ نعمائك على، ما بلغت احراز حظى، و لا اصلاح نفسى».
يعنى: و اگر نبودى احسان تو به سوى من و شمول نعمتهاى تو بر من، نرسيدمى به نگاه داشتن بهره و نصيب خود و به صلاح آوردن نفس خود.
«و لكنك ابتداتنى بالاحسان، و رزقتنى فى امورى كلها الكفايه».
و ليكن تو ابتدا كردى به من نيكويى را پيش از آنكه من مستحق نيكويى شوم، و روزى كردى مرا در همه ى كارها آن مقدار كه مرا بس بود.
«و صرفت عنى جهد البلاء».
الجهد- بفتح الجيم-: المشقه. قال ابن الاثير فى النهايه: و قد تكرر فى الحديث لفظ الجهد و الجهد كثيرا. و هو بالضم: الوسع و الطاقه، و بالفتح: المشقه. و من المفتوح حديث الدعاء: «اعوذ بك من جهد البلاء»، اى: الحاله الشاقه. و قال الهروى فى كتابه: و فى دعائه عليه السلام: «اعوذ بك من جهد البلاء». قيل: انها الحاله التى يمتحن بها الانسان حتى يختار عليها الموت و يتمناه. و قيل: جهد البلاء كثره العيال و قله المال.
يعنى: و گردانيدى از من سختى بلا را.
گفته اند: «جهد البلاء» حالتى است كه ممتحن شود آدمى به آن تا آنكه اختيار نمايد مرگ را بر آن حالت و آرزوى مرگ كند. و بعضى گفته اند: «جهد البلاء»
كثرت عيال است با قلت مال.
«و منعت منى محذور القضاء».
يعنى: و بازداشتى از من قضايى كه از آن حذر و پرهيز كنند.
«الهى، فكم من بلاء جاهد قد صرفت عنى».
اى خداوند من، پس بسيار از بلاهاى سخت را به تحقيق كه تو از من بگردانيدى آن را.
«و كم من نعمه سابغه اقررت بها عينى».
و بسيارى از نعمتهاى شامله كه چشم مرا به آن روشن گردانيدى.
«و كم من صنيعه كريمه لك عندى».
الصنيعه: العطيه و الاحسان.
و الكريمه: الكثيره. و نخله كريمه، اذا طاب حملها و كثر.
(يعنى:) و بسيار از عطيه ى كريمه اى كه در غايت خوبى است مر تو را است نزد من.
«انت الذى اجبت عند الاضطرار دعوتى».
تويى آن كه اجابت كردى وقت اضطرار دعاى مرا.
«و اقلت عند العثار زلتى».
و مسامحه و فروگذاشت نمودى نزد سر درآمدن من بر او وافتادن من در مهلكه ها و گناهان.
«و اخذت لى من الاعداء بظلامتى».
الظلامه- بضم الظاء المعجمه و كسرها-: اسم ما اخذه الظالم منك.
(يعنى:) و گرفتى براى من از دشمنان من آنچه گرفته بودند از روى ظلم و عدوان.
«الهى، ما وجدتك بخيلا حين سالتك، و لا متقبضا حين اردتك».
«متقبضا» بصيغه اسم الفاعل من التفعل، او «منقضيا» على صيغه اسم فاعل من باب الانفعال، و كلاهما مرويان.
يعنى: اى خداوند من، نيافتم تو را بخيل وقتى كه از تو سوال كردم، بلكه هر چه سوال كردم به من دادى. و نيافتم تو را گرفتگى كننده وقتى كه تو را خواستم.
«بل وجدتك لدعائى سامعا، و لمطالبى معطيا».
بلكه تو را يافتم كه شنونده اى دعاى مرا و اجابت كننده اى آن را و اعطاكننده اى مطالب مرا.
«و وجدت نعماك على سابغه فى كل شان من شانى و كل زمان من زمانى. فانت عندى محمود».
«نعماك» بضم النون و فتحها مرويان. و الشان: الخطب و الامر.
يعنى: و يافتم نعمت تو را بر خود تمام و شامل در هر امرى و حالى و كارى از كارهاى من و هر زمانى از زمانهاى من. پس (تو) نزد من ستوده شده اى.
«و صنيعك لدى مبرور».
اى: لا يخالط منا و لا اذى.
(يعنى:) و احسان و عطاى تو نزد من مبرور است- يعنى مخلوط به منتى و ايذايى نيست.
«تحمدك نفسى و لسانى و عقلى، حمدا يبلغ الوفاء و حقيقه الشكر، حمدا
يكون مبلغ رضاك عنى. فنجنى من سخطك».
مى ستايد تو را نفس من و زبان من و عقل من، ستايشى كه برسد به سرحد وفا و حقيقت شكر، ستايشى كه برسد به سرحد خشنودى تو از من. پس برهان مرا از خشم خود.
«يا كهفى حين تعيينى المذاهب».
«تعيينى»- بالياءين المثناتين من تحت على صيغه المضارع- من اعياه الامر و اعيا عليه، اذا عجز عن تدبيره و لم يهتد لوجهه. اى: يا ملجئى حين تعيينى مسالكى الى الخلق و تردداتى اليهم و لا اهتدى الى سلوكها.
يعنى: اى پناه و ملجا من در وقتى كه تعبناك سازد مرا راههاى من به سوى خلق و راه يافته نشوم به سلوك كردن آن راهها.
«و يا مقيلى عثرتى».
يعنى: و اى درگذرنده از گناه من.
«فلولا سترك عورتى لكنت من المفضوحين».
پس اگر نبودى پوشيدن تو قبايح مرا، هر آينه بودمى از رسواشدگان.
«و يا مويدى بالنصر، فلولا نصرك اياى لكنت من المغلوبين».
و اى قوت دهنده مرا به يارى دادن خود، پس اگر نه يارى كردن تو بودى مرا، هر آينه بودم از مغلوب شدگان.
«و يا من وضعت له الملوك نير المذله على اعناقها، فهم من سطواته خائفون».
النير- بكسر النون و فتح الياء المثناه من تحت او سكونها- من نير
الفدان، اى: الخشبه المعترضه فى عنق الثورين.
يعنى: اى آنكه نهاده اند از براى او پادشاهان چوب پهنى كه دو گاو در حالت شيار زمين بر گردن مى گذارند، بر گردنهاى خود، پس ايشان از حمله هاى قهر او ترسناكانند. و كلام مبنى بر استعاره است.
«و يا اهل التقوى، و يا من له الاسماء الحسنى».
يعنى: اى آنكه سزاوارى به آنكه ترسند و پرهيز دارند از عقاب تو، و اى آنكه مر اوراست نامهاى نيكو- بعضى دال بر صفات جلال و بعضى بر صفات اكرام.
«اسالك ان تعفو عنى و تغفر لى. فلست بريئا فاعتذر، و لا بذى قوه فانتصر».
مى خواهم از تو و سوال مى كنم تو را اينكه عفو كنى و درگذرى از گناهان من و بيامرزى مرا. زيرا كه بيگناه نيستم تا عذر خواهم و عذر مرا بپذيرى، و نه صاحب قوتم تا بازدارم مكروهى را از خود.
«و لا مفر لى فافر.
و نه جاى گريختنى هست مرا قادر آن گريزم.
و استقيلك عثراتى.
و از تو مى خواهم كه درگذرى از لغزشهاى من- يعنى گناهان من.
«و اتنصل اليك من ذنوبى التى قد اوبقتنى و احاطت بى فاهلكتنى».
تنصل: تفعل من النصل- بالنون و الصاد المهمله. يقال: تنصل فلان من ذنبه، اى: تبرا.
و «اعتذر»، اى: اتبرا ملتجئا اليك.
و وبق يبق وبوقا، اى: هلك. و فيه لغه اخرى: وبق يوبق وبقا. و اوبقه، اى:
اهلكه. قاله الجوهرى فى صحاحه.
يعنى و بيزارى مى نمايم در حالتى كه التجا كننده ام به سوى تو از گناهان خود، آنچنان گناهانى كه مرا در هلاكت انداخته اند و گرداگرد من درآمده اند پس به هلاكت افكنده اند مرا.
«منها فررت اليك رب تائبا، فتب على».
يعنى: از آن گناهان مى گريزم به سوى تو- اى پروردگار من- در حالتى كه توبه كننده ام از گناهان، پس بازگشت نما بر من به رحمت و بپذير توبه ى مرا.
«متعوذا فاعذنى».
پناه جوينده ام پس پناه ده مرا.
«مستجيرا فلا تخذلنى».
زينهار جوينده ام پس فرومگذار نصرت خود را از من.
«سائلا فلا تحرمنى».
بالكسر.
و سوال كننده ام تو را پس محروم مساز مرا.
«معتصما فلا تسلمنى».
اى: لا تخذلنى. على صيغه المضارع من: اسلمه، اى: خذله.
(يعنى:) دست در تو زننده ام پس دست از من بازمدار.
«داعيا فلا تردنى خائبا».
خواننده ام تو را بس بازمگردان مرا نااميد.
«دعوتك- يا رب- مسكينا مستكينا مشفقا خائفا وجلا فقيرا مضطرا اليك».
المسكين مفعيل من السكون اى: الذى اسكنه الفقر.
و المستكين هو الخاضع الذليل. يقال: استكان و استكن، اذا خضع.
و الاشفاق: الخوف. فمشفقا خائفا وجلا بمعنى و التكرير للتاكيد و اختلاف اللفظ.
و المضطر مفتعل من الضر. و اصله: مضترر فادغمت الراء و قلبت التاء طاء لاجل الضاد.
يعنى: خواندم تو را- اى پروردگار من- در حالتى كه درويش بودم و خوار و بى مقدار بودم و ترسان بودم و محتاج و بيچاره در حالتى كه پناه آورنده ام به سوى تو.
«اشكو اليك- يا الهى- ضعف نفسى عن المسارعه فيما وعدته اولياءك، و المجانبه عما حذرته اعداءك».
يعنى: شكوه مى كنم به سوى تو- اى خداى من- ضعف تن خود را از شتافتن در آنچه وعده كرده اى دوستان خود را، و دورى نمودن از آنچه حذر فرموده اى دشمنان خود را.
«و كثره همومى، و وسوسه نفسى».
و از بسيارى اندوه من و وسوسه ى نفس من.
«الهى لم تفضحنى بسريرتى».
السريره: واحده السرائر، و هى الاعمال التى اسرها العباد و اخفوها، من العقائد و النيات و غيرها.
يعنى: اى خداوند من، رسوا نساختى مرا به اعمالهاى نهانى من.
«و لم تهلكنى بجريرتى».
و هلاك نساختى مرا به گناهان من.
«ادعوك فتجيبنى و ان كنت بطيئا حين تدعونى».
مى خوانم تو را پس اجابت مى كنى دعوت مرا و اگر چه من دير كننده ام چون بخوانى مرا. يعنى دير به عمل آورنده ام اوامر تو را.
«و اسالك كل ما شئت من حوائجى».
و از تو مى خواهم هر چه خواهم از حاجتهاى خود.
«و حيث ما كنت وضعت عندك سرى. فلا ادعو سواك، و لا ارجو غيرك».
و هر جا كه باشم مى گذارم نزد تو اسرار پنهانى خود را. پس نمى خوانم سواى تو را، و اميد ندارم غير تو را.
«لبيك! لبيك! تسمع من شكا اليك و تكفى من توكل عليك».
اى: اجابتى لك- يا رب- حاصل بعد اجابه على التوالى. من: لب بالمكان و الب به، اذا قام به دائما. كما قيل: حنانيك، اى: رحمه بعد رحمه.
يعنى: اجابت كردن دعوت من تو را حاصل است بعد از اجابتى در پى يكديگر. مى شنوى فرياد آن كسى كه شكوه آورد به سوى تو. و كفايت مى كنى مهم آن كسى كه توكل و اعتماد كرد بر تو.
«و تخلص من اعتصم بك».
و خلاص مى سازى و مى رهانى از عذاب آن كس كه چنگ در تو زد.
«و تفرج عمن لا ذبك».
اى: لجا اليك.
(يعنى:) و مى برى غم و اندوه از آن كسى كه پناه آورد به تو.
«الهى، فلا تحرمنى خير الاخره و الاولى لقله شكرى. و اغفر لى ما تعلم من
ذنوبى».
اى خداوند من، محروم مگردان مرا از خير آخرت و دنيا از جهت كم سپاسى من. و بيامرز مرا از آنچه مى دانى تو از گناهان من.
«ان تعذب فانا الظالم المفرط المضيع الاثم المقصر المضجع المغفل حظ نفسى».
المفرط: المقصر فيما امر به. المضيع من: ضاع الشى ء يضيع، اى: هلك.
و التضجيع فى الامر: التقصير فيه. المغفل من الغفله و الاهمال.
(يعنى:) اگر عذاب مى كنى، پس منم بيداد كننده ى تقصير كننده ى گناهكار غفلت ورزنده بهره و حظ نفس خود را و سزاوار عذابم.
«و ان تغفر فانت ارحم الراحمين».
و اگر مى آمرزى پس تو بخشنده ترين بخشايندگانى.
فارسی
و كان من دعائه علیه السلام فى التضرع و الاستكانه
0
0%
(نفر
0)
نظر شما در مورد این مطلب ؟
نمی پسندم
می پسندم
اشتراک گذاری در شبکه های اجتماعی:
آخرین مطالب
بیشترین بازدید این مجموعه
پر بازدید ترین مطالب سال
پر بازدید ترین مطالب ماه
پر بازدید ترین مطالب روز
