ترجمه مفاتيح الجنان، ص: 933

و شكم را به زمين برساند، و مستحبّ است اول پيشانی را بر زمين گذارد، سپس طرف راست صورت را، آنگاه جانب چپ را و دوباره پيشانی را بر زمين گذارد. به همين خاطر اين حالت را «دو سجده شكر» می گويند. و ظاهرا بدون گفتن ذكر هم صورت می گيرد، و مستحبّ است كه در اين سجده ذكر بگويد، و بهتر آن است كه ذكرها و دعاهايی را كه در چند سطر بعد ذكر خواهد شد بخواند، و مستحبّ است اين سجده را طول دهد، چنان كه روايت شده: حضرت موسی بن جعفر عليه السّلام پس از طلوع صبح سجده می نمود تا هنگام ظهر شرعی، و بعد از عصر تا هنگام شام، و در حديث ديگری وارد شده: آن حضرت بيشتر از ده سال هر روز پس از طلوع آفتاب، تا هنگام ظهر شرعی در سجده بودند، و به سند صحيح روايت شده: حضرت رضا عليه السّلام به اندازه ای در سجود می ماند، كه سنگ ريزه مسجد از عرق ايشان تر می شد، و آن حضرت دو طرف روی خود را بر زمين مسجد می چسباندند. در كتاب رجال كشّی آمده است كه فضل به شاذان نزد ابن عمير آمد درحالی كه در سجده بود، و سجده را بسيار طول داد، چون سر برداشت، و درباره طول سجده اش سخن به ميان آمد گفت: اگر سجده جميل بن درّاج را می ديدی، سجده مرا طولانی نمی شمردی، و نيز گفت: روزی نزد جميل رفتم، او سجده را بسيار طول داد، چون سر برداشت، گفتم: سجد را طول داديد؟ گفت: اگر سجده معروف بن خرّبوذ را می ديدی، سجده مرا آسان می شمردی، و نيز از فضل بن شاذان روايت كرده: حسن بن علی بن فضّال برای عبادت به صحرا می رفت، سجده را به اندازه ای طول ميداد، كه پرندگان بر پشتش می نشستند، به گمان اين كه جامه ی افتاده ای است، و حيوانات وحشی در اطراف او می چريدند و از او نمی هراسيدند و نيز روايت كرده: علیّ بن مهزيار، به هنگام طلوع آفتاب به سجده می رفت و سر بر نمی داشت تا برای هزار نفر از برادران خود دعا می كرد همانند آنچه كه برای خود دعا كرده بود، و از كثرت طول سجده بر پيشانی او به مانند زانوی شتر، پينه بود!! و نيز روايت كرده: ابن عمير پس از نماز صبح سر به سجده شكر می گذاشت و بر نميداشت مگر هنگام ظهر. بهتر اين است كه سجده شكر پس از تمام تعقيبات و پيش از انجام نوافل باشد و بيشتر اصحاب گفته اند: در نماز مغرب پس از نوافل انجام گيرد و بعضی زمان انجام آن را پيش از نوافل گفته اند، و ظاهرا هر دو وقت خوب است ولی پيش از نوافل بجا آوردن بهتر است، چنانكه حميری از حضرت صاحب الزمان عليه السّلام روايت كرده و اگر هر دو را به عمل آورد، شايد بهتر باشد. اما دعاهای اين سجده بسيار است و آسانترين آنها اين چند مورد است. اول: به سند معتبر از حضرت رضا عليه السّلام روايت شده: اگر ميخواهی صد مرتبه شكرا شكرا بگو و اگر می خواهی صدر مرتبه عفوا عفوا. در «عيون اخبار الرضا» از رجاء بن ابی الضّحاك روايت كرده كه حضرت رضا عليه السّلام در راه خراسان، هرگاه از تعقيب نماز ظهر فارغ ميشدند صد مرتبه در سجده ميگفتند شكرا للّه و چون از تعقيب نماز عصر فارغ ميشدند، صد مرتبه می گفتند حمدا للّه دوم: شيخ كلينی به سند معتبر از حضرت صادق عليه السّلام