مرگ و فرصت ها، ص: 177

تبريز خيلی قوی بود. رفت و مشغول تحصيل شد.

روزی به مامقان برای ديدن پدر و مادر آمد. و به پدرش گفت: می خواهم از تبريز به نجف بروم، پدرش قبول كرد. شما كتاب های شيعه را در اين دو قرن اخير مشاهده كنيد، حدود بيست كتاب را می توانم اسم ببرم كه اين چوپانِ مامقانی كه بعد از مدتی آيت الله العظمی حاج شيخ محمد حسن مامقانی «1»، همطراز شيخ انصاری «2»، حاج ميرزا حبيب الله رشتی «3» شد، نوشته است. در علم، فقه، اصول و تفسير حرف دارد و صاحب نظر است. اين غنيمت دانستن فرصت است.

اين قدر گدازاده در تاريخ سراغ داريم كه از شاهان عالم شاه تر شدند، اما در عالم معنا می دانيد كه مؤسس حوزه با عظمت قم چه كسی است؟ مرحوم آيت الله العظمی حاج شيخ عبدالكريم حائری «4» است. مرحوم آيت الله حاج ميرزا حسن فريد اراكی، مرحوم آيت الله العظمی گلپايگانی «5»، مرحوم آيت الله العظمی آقا مرعشی نجفی «6» و خيلی از علمای ديگر از شاگردان ايشان بودند كه همه آنها پهلوان علم، دانش، فلسفه، عرفان و حكمت بودند.

پدر آيت الله العظمی حائری در يزد قصاب بود، اما وقتی كسی فرصت را غنيمت می شمارد، يا ثروتمندی كه ثروتش را غنيمت می داند، اين چنين می شود.

من دوستی دارم كه نزديك به هفتاد سال دارد. سه شب مرا برای صرف شام دعوت كرد. او چند جنس از چين و پاكستان و چند كشور ديگر در انحصار دارد و چون مورد اعتماد است، از در و ديوار برايش پول می بارد.

همسرش می گفت: او شب ها را حداكثر چهار ساعت می خوابد. ساعت ده شب می خوابد و دو نيمه شب بيدار می شود و تا اذان صبح يا در سجده يا در ركوع در حال گريه است. با او كه می نشينی مانند اهل روستا است. هنوز غذا را با دست می خورد. با پيراهن عربی زندگی می كند. تا كنون با پول شخصی خودش بيش از صد درمانگاه و مسجد ساخته است. بيمارستانی در شهر خودشان ساخته است كه

______________________________
(1)- آيت الله العظمی حاج شيخ محمد حسن بن ملا عبدالله محمد باقر مامقانی الاصل از متبحرين علما اماميه و از اعاظم فقهاء عصر و اكابر مراجع تقليد (متولد 1290- 1351 ه. ق) عالم ربانی و فقيه كامل صمدانی از شاگردان بزرگ علامه شيخ مرتضی انصاری و علامه سيد حسين كوه كمره ای و بعضی اكابر ديگر ايشان از فحول علماء اماميه و عالمی و فقيهی كامل محدثی رجالی و اديبی اريب حاوی فروع و اصول و دارای كمالات نفسانيه و اخلاق فاضله و مرجع تقليد شيعيان و گوی سبقت از افاضل وقت ربوده و در بعضی از علوم غريبه نيز حظی داشته است. ازجمله تاليفات و آثار علمی ايشان: ارشاد المستبصرين؛ مقباس الهدايه؛ نهايه المقال؛ مطارح الافهام و ...

گنجينه دانشمندان: 7/ 40- 41.

(2)- شرح حال ايشان در كتاب ارزش عمر و راه هزينه آن، جلسه 17 بيان شد.

(3)- ميرزا حبيب الله رشتی؛ محمدعلی رشتی اصولی (نجف 1312 ه. ق) از شاگردان مبرز شيخ مرتضی انصاری و از مراجع تقليد درجه اول شيعه در عراق. از تاليفات ايشان بدايع الافكار؛ الاجاره؛ اجتماع الامروالنهی ...

فرهنگ فارسی معين (اعلام): 5/ 592.

(4)- شرح حال ايشان در كتاب ارزش عمر و راه هزينه آن، جلسه 26 بيان شد.

(5)- حاج سيد محمد رضا گلپايگانی درسال 1316 ه. ق در قريه گوگد گلپايگان متولد شد. پدر وی از سادات معروف به زهد و تقوی بود كه در نه سالگی به رحمت ايزدی رفت. و در دو سالگی مادر پارسای خود را از دست داد ولی به مكتب سپرده شد. در جوانی از دروس آيت الله محمد حسن خوانساری؛ محمدتقی گوگدی؛ غروی اصفهانی؛ حائری يزدی؛ و ديگر بزرگان بهره برد و به تدريس پرداخت. سپس به قم عزيمت نموده و از مدرسين فقه و اصول واخلاق به شما می رفتند. در مسائل سياسی و مبارزات با امام خمينی همگام شدند و پس از انقلاب خدمات علمی و فرهنگی بسياری به طلاب و روحانيون نمودند. سرانجام پنجشنبه 18 آذرماه سال 1372 به علت بيماری تنفسی به رحمت حق تعالی پيوستند.

برگرفته از مقدمه كتاب مركز بررسی اسناد تاريخی به روايت اسناد ساواك ويژه آيت الله العظمی گلپايگانی رحمه الله.

(6)- آيت الله العظمی مرعشی نجفی؛ ابن سيد محمود بن سيد الحكماء تبريزی؛ اصولی؛ محدث؛ رجالی؛ مورخ؛ رياضی دان با كثرت مشايخ و فنون متنوع و ممتاز و در اخلاق فاضله دارای امتياز و در وظايف دينيه متجلی بوده (متولد بيستم صفر 1315 ه. ق نجف و متوفی 1411 قم) دارای شرافت حسب و فضيلت نسب با بيست و نه واسطه به حضرت سجاد عليه السلام می رسد. پدر وی سيد فقيه جليل محدث علامه قوام الدين مرعشی و مادر ايشان سيده جليله خان آغابيگم دختر شاه عباس اول صفوی است. وی علوم ادبی را از پدر و شيخ مرتضی طالقانی فراگرفته و علم انساب را هم نزد پدر خود و علوم ديگر را نزد اساتيد آن زمان كسب فيض نمود.

تأليفات ايشان بسيار است از جمله: مصباح الهدايه فی شوارع الكفايه؛ الهدايه فی شرح الكفايه؛ مسارح الافكار فی حل مطارح الانظار؛ مشجرات آل الرسول در انساب آل محمد و بسياری از شروح و حواشی بر منابع علمی بزرگان كه در كتابخانه نسخ خطی معتبر ايشان موجود است.

ريحانة الادب (كنی و القاب): 2/ 264.