خواص عشق برخاسته از معرفت‏

عشقى كه كانون و منبع آن «معرفت اللّه» است كار اين عشق، شور و محبت است.

فرقى نمى كند كه اين عشق، در چه ظرفى به حدّ نصاب برسد. در ظرف وجود پيغمبر باشد يا امام، ولىّ اللّه، حكيم و يا عارف.

عشق وقتى به حدّ نصاب مى رسد كه انسان را از همه تمايلات غيرمعقول و هوس هاى غيرمنطقى بيزار مى كند يعنى اجازه نمى دهد كه تمايلات و هوس ها به صورت لذّت هاى واقعى، باطن خود را نشان دهد. ديگر جاى عرض اندام دروغ و باطل نخواهد بود. «2» وقتى كه اين عشق سيطره پيدا مى كند، تمام تمايلات و خواسته ها با كمك اين محبت، منطقى و معقول مى شوند و انسان را به جايى مى رسانند كه گويا خود را در اين عالم تنهاى تنها و همه جهان را خالى مى بيند. ديگر جايى پيدا نمى كند كه حسد و حرصى بورزد، ريا كند، غرور، منيّت و كبر نشان دهد.

 (1)- مولوى.

(2)- در اين زمينه در حديث قدسى آمده:

شرح فصوص (كاشانى): 100؛ «من طلبنى فقد وجدنى، و من وجدنى فقد عرفني، و من عرفني فقد أحبنى و من أحبنى فأنا قتلته و من قتلته فعلى ديته، و من على ديته فأنا ديته»

هركس طلب كند مرامى يابد مراو هر كس يافت مرا خواهد شناخت مرا و هر كس مرا شناخت دوست من خواهد شد و كسى را كه من عاشق و دوستش بدارم او را در راه خودم به شهادت مى رسانم و كسى را كه من بكشم ديه اش بر من است و من خودم ديه او خواهم شد.

انسان عاشق در چنين جايگاهى قرار مى گيرد. با اين كه اطراف او از آدميزاد پر است و افراد مختلف از ثروتمند، زيباچهره و صاحب مقام زياد هستند، اما در فضاى اين عشق، چون غير معشوق براى او مطرح نيست، گويا احدى را نمى بيند، لذا كسى نيست كه به او حسد بورزد، براى او تكبر و ريا كند و غرور به خرج دهد.

شما پيغمبر، امام و يا وليّى از اولياى خدا را حسود، بخيل، مغرور، متكبّر و رياكار كه بتوان عيبى در او پيدا كرد، نمى بينيد. چرا كه آنها مى بينند كه آنچه در اين عالم هست، ابزار خدا براى توليد خير است، لذا براى عيوب باطنى، حسد، غرور و كبر جايى نمى ماند. هر چه هست، پاكى، كرامت، بزرگوارى و طهارت است.

آنها خود را تنهاى از همه مى بينند و روحى كه در كالبد آنها است، فقط در انتظار وصال معشوق است. جاده اين اشخاص به طرف خدا چقدر صاف و دوش آنها از بار فساد و رذائل اخلاقى چقدر سبك است.