تفسير على بن ابراهيم قمى در حدود قرن سوم هجرى، يعنى نزديك به عصر حضرت عسگرى عليه اسلام به رشتة تحرير كشيده شده است.
بزرگان از دانشمندان و فقها به اين تفسير اطمينان نموده و بسيارى از مطالب و روايات آن را در كتابهاى خود نقل كردهاند.
در جلد اوّل اين تفسير در توضيح آيه شريفة
فَتَلَقَّى آدَمُ مِنْ رَبِّهِ كَلِماتٍ
روايتى از قول پدرش ابراهيم قمى از ابن عمير، از ابان بن عثمان از حضرت صاديق (ع) درباره نماز نقل ميكند.
با توجه به اين كه كتابهاى رجالى شيعه مانند رجالكشى، جامع الرواة، قاموس الرجال، معجم الرجال، سند روايت را صد در صد معتبر ميدانند، نشان گر اين حقيقت است كه نماز در زمان حضرت آدم حتى از ابتداى شروع زندگياش در زمين جايگاه خاصى داشته و از حلّال مشكلات زندگى بوده است.
برگردان فارسى روايت تا آنجا كه لازم و نقطة شاهد است از نظر شريف عاشقان نماز ميگذرد.
آدم پس از خروج از بهشت و هبوط به زمين، چهل روز در كوه صفا واقع در قرب حرم امن اقامت داشت، آن روزها به خاطر دورى از مقامى كه در ملكوت داشت و هبوط از مرتبه بلندى كه ويژه او بود، و به سبب از دست رفتن همنشينى با فرشتگان و محروم شدن از بهشت در حالى كه چهره بر زمين ميگذاشت، هم چون ابر بهاران سرشك از ديده ميريخت.
امين وحى از جانب حضرت معبود- كه جز لطف و محبت و احسان و رحمت به بندگان ندارد- بر او نازل گشت و سبب ناله جگر سوز و دلخراش او را پرسيد، در پاسخ به آن فرشته مقرب حق گفت: چرا ننالم، و اشك از ديده نبارم، مگر نه اين است كه خداى عزيز مرا به خاطر سرپيچى از فرمانش و بيتوجهى به خواستهاش از مقام قرب خود رانده و از جوار رحمتش محروم نموده و جايم را در خاك ذلت و بر غبار مكنت قرار داده است. فرشته وحى به او گفت: به پيشگاه لطف دوست باز گرد و وجودت را به زينت توبه بياراى.
آدم پرسيد: چگونه توبه كنم و جسان به سوى حق باز گردم؟ خداى مهربان چون نيت آدم را بر جبران گذشته راسخ ديد، قبّهاى از نور كه جايگاه بيت را مشخص ميكرد و تابش نورش حدود جغرافيائى حرم را معلوم مينمود فرود آورد و به امين وحى فرمان داد محل بيت را نشانهگذارى كند، چون به وسيله آن نور محل بيت و حدود حرم معلوم شد و اين برنامه سامان گرفت، فرشته وحى از آدم خواست آماده شود تا مراسمى را به جا آورده و دست نياز به سوى بينياز براى توبه و بازگشت بردارد.
روز ترويه شروع برنامهاى بود كه آدم از فرشتة حق تعليم ميگرفت.
پدر آدميان به دستور امين وحى غسل كرد و مُحرم شد و پس از انجام آن مراسم، روز هشتم ذو الحجه به سرزمين منى رفت و دستور گرفت كه شب را در آنجا بيتوته كند. صبح روز نهم در حالى كه تلبيه مى گفت به عرفات آمد، آفتاب عرفه از ظهر مى گذشت فرشته الهى به او گفت: از ادامه دادن تلبيه خوددارى كن و دوباره خود را به غسل بياراى، آنگاه نماز عصر را به جاى آورد، امين وحى به او گفت: در اين سرزمين بپاخيز، چون بپا خاست كلماتى را كه از جانب خداوند براى راه يافتن آدم به مقام توبه نازل شده بود به آدم تعليم داد. از اين روايت كه علاوه بر تفسير على بن ابراهيم ديگر كتاب هاى اسلامى هم نقل كرده اند استفاده مى شود كه حضرت آدم كه اولين انسان از نوع ما بوده از جانب حضرت حق مأمور به نماز بود، ولى اين كه چگونگى و كيفيت و شرايط و عدد ركعات و اوقاتش به چه صورت بوده بر ما پوشيده است و به دانستن آن هم نيازى نيست، آنچه مهم است اين است كه آدم براى اقامه نماز مكلف و مسئول بوده و نماز را از برنامه هاى واجب آئينش قرار داده بودند.
جايگاه نماز تا مرتبه اى است كه در روايات آمده: آدم پس از آن كه از دنيا رفت هبة الله جانشينش بر جنازه او نماز گذارد.
كتاب بحار از كتاب معتبر و با ارزش تهذيب شيخ طوسى آن فقيه والامقام و محدث خبير و مفسر كبير نقل ميكند كه حضرت صادق (ع) فرمود:
هنگامى كه آدم از دنيا رفت و زمان نماز گزاردن بر او فرا رسيد، فرزندش هبة الله به امين وحى گفت: اى فرستاده حق پيش به ايست تا بر جنازه آدم نماز خوانده شود، فرشته الهى گفت: خدا ما را به سجده بر پدرت فرمان داد و اكنون در شأن ما نيست كه بر نيكوترين فرزندش مقدم شويم شما بر ما پيشى گير و با پنج تكبير بر جنازه پدر نماز بخوان، پس از آن واجب شد بر جنازه فرزندانش پيش از دفن نماز ميت خوانده شود.
با كمال تأسف بسيارى از جوامع و امتها از فرهنگ حق دور شدند و به پرستش بتهاى زنده و بيجان دچار شدند و اسير فرهنگهاى انحرافى و اختراعى گشتند و از همه ارزشها به ويژه نماز اين فيض عظيم الهى بيبهره ماندند، زندگانشان در چاه مهلك بى نمازى افتادند و مردگانشان بدون بدرقه نماز دفن مى شوند و يا به آتش مى سوزانندشان.
منبع : پایگاه عرفان
