چهار بند از امير المومنين‏

اين مقدمه را آوردم براى اين كه فرصت شناسى را در سيره عملى دو امام بزرگوار به تصوير بكشم. وجود مبارك امام مجتبى مى فرمايند:

«دخلت على أمير المؤمنين و هو يجود بنفسه لما ضربه ابن ملجم فجزعت لذلك فقال لى: أتجزع؟ فقلت: و كيف لا أجزع و أنا أراك على حالك هذه ...».

وقتى ضربت ابن ملجم تمام بدن پدرم را تحت تأثير قرار داد و ديگر براى من معلوم شد ايشان از دست مى رود، كنار بستر ايشان نشستم و گريه كردم؛ گريه اى از سر سوز و با ناله. همه وجودم داشت گريه مى كرد. ايشان فرمود: آيا ناله مى كنى و اشك مى ريزى؟ عرض كردم: چگونه گريه نكنم درحالى كه تو را در اين حال مى بينم؟

امير المومنين در آن حال وخيم كه ساعتى به پايان عمر شريفش نمانده چقدر زيبا فرصت را غنيمت مى شمارد! امام حسن مى فرمايد: پدرم فرمود:

«ألا اعلمك خصالا أربع إن أنت حفظتهن نلت بهن النجاة و إن أنت ضيعتهن فاتك الداران؟».

مى خواهى چهار چيز يادت بدهم كه اگر به آن ها عمل كنى، سعادت دنيا و آخرت نصيبت مى شود و اگر ان ها را رعايت نكنى، دنيا و آخرتت بر باد است؟

واقعا، چقدر عجيب است اين رفتار و چقدر زيباست اين طرز غنيمت دانستن فرصت! انسان در بستر مرگ دست وپا بزند ولى در عين حال بستر مرگ را به كلاس درس تبديل كند و يك امام معصوم به امام معصوم ديگر درس بدهد.

1. «يا بنىّ لا غنى اكبر من العقل».

سرمايه اى در اين عالم بزرگ تر و پرمايه تر از عقل وجود ندارد.

اين خيلى سخن مهمى است. زيرا انسان سرمايه اى سنگين تر و بالاتر از عقل كه مايه انديشه و تفكر است ندارد. در داستان اصحاب كهف، قدرت انديشه بود كه تعدادى دربارى كافر مشرك بى دين را با پروردگار عالم پيوند داد و سبب شد از دربار و پست ومقام دل بكنند و از سرزمين خود فرار كنند و در آن غار حاضر شوند. مشقت فرار و اضطراب آن خسته شان كرده بود. خوابيدند تا بعد از بيدار شدن فكرى براى خود بكنند. وقتى بيدار شدند، بزرگشان تلميخا گفت گرسنه مان است، چقدر خوابيديم؟ نظرها مختلف بود، گفتند يك روز، نصف روز يا بيشتر، بالاخره خوابيديم و خستگى مان در رفت. قرار شد يكى شان برود غذا تهيه كند و برگردد. از غار سرازير شد آمد نزديك دروازده شهر ديد دروازه به كلى فرق كرده و بالاى دروازه به زبان آن روز پرچم زده اند كه «لا اله الا اللّه». تعجب كرد كه ما بيداريم يا خوابيم؟ غار همان غار است، كوه همان كوه است، ولى شهرى كه ما در آن زندگى مى كرديم همه چيزش عوض شده و تغيير كرده! در اين يك روز چه اتفاى افتاده؟ به هرحال، از مغازه غذافروشى به اندازه پنج شش نفر غذا خواست. غذا را گرفت و تا پولش را پرداخت كرد مغازه دار مچش را گرفت كه گنج ها كجاست؟ گفت: گنج كدام است؟ گفت: تاريخ پول را نگاه كن، متعلق به سيصدونه سال قبل است. سه قرن مى شود كه اين پول ضرب شده!؟ گفت: واللّه، ما ديروز از اين شهر بيرون رفتيم! گفت:

نكند شما همان اصحاب كهف هستيد كه خدا به وسيله پيغمبران خبرتان را داده؟ خلاصه، مردم دنبالش آمدند تا نزديك غار. گفت: رفقاى من ممكن است بترسند، شما صبر كنيد تا من بروم به آن ها آمادگى بدهم.

رفت و ماجرا را تعريف كرد كه خدا ما را پذيرفته و سى صدونه سال اين جا در خواب بوديم. مردم هم در نزديكى غار منتظر ما هستند. اين جا بود كه همه دست به دعا بلند كردند و گفتند: انيس ما، مولاى ما، ما ديگر نمى خواهيم به ميان مردم برگرديم. و دوباره به خواب رفتند [21] تا بار ديگر امام عصر بيدارشان كد كه جزو دولت ايشان باشند.

غنيمت دانستن فرصت عقل و فكر و انديشه اين است. اين كه انسان از خودش سوال كند چگونه زندگى كنم، چگونه ثروت و شهوت و چشم و گوشم را خرج كنم؟ جواب همه اين ها با غنيمت شمردن فرصت تفكر به دست مى آيد. بسيارى از كارهاى بزرگ و تصميمات بزرگ به سبب لحظه اى انديشه واقع شده است كه ثمرات آن گاهى نه تنها خود انسان كه فرزندان او را نيز شامل مى شود.