اثر پنجم تقوا: فضايل و ارزش‏ها

 اميرالمؤمنين عليه السلام اهل تقوا را داراى ارزش‏ها و فضايلى مى‏داند كه ديگر مردم آنها را ندارند و علت نداشتن فضايل نيز خود آنان هستند . اين طور نيست كه اراده خدا بر اين تعلق گرفته باشد كه گروهى از آن فضايل و ارزش‏ها محروم باشند و گروه ديگرى كه اهل تقوا هستند ، از جانب خدا از اين فضايل برخوردار باشند .

 به نظر رسول خدا صلى الله عليه وآله انسان كاسب است . اين تعبير در فرمايش‏هاى پيغمبر صلى الله عليه وآله نسبت به امور معنوى آمده است ، نه امور مادى . در امور مادى كه امرى طبيعى است . مسلمان ، متدين ، كافر ، مشرك ، همگى براى اداره امور معيشت خود كاسب هستند . كلام رسول خدا صلى الله عليه وآله در ارتباط با امور معنوى است كه مى‏فرمايد : مردم كاسب معنويات هستند . البته كاسبانى هستند كه نسبت به كسب امور معنوى تنبلى و سستى مى‏كنند و شوق و ذوقى نشان نمى‏دهند . اين اشخاص با دست خود از فضايل و ارزش‏ها محروم مى‏شوند .

 كسانى نيز به اين ارزش‏ها رو مى‏كنند ، سختى‏هاى مسير و به دست آوردنش را تحمل مى‏كنند . يكى از زيباترين آيات در اين زمينه اين آيه شريفه است :

  » وَ أَن لَّيْسَ لِلْإِنسَنِ إِلَّا مَا سَعَى «

 آيه شريفه، به دست آورده را به خدا مربوط و بند نكرده است .

 آيه خيلى عجيبى است ؛ »ما سعى « را مربوط به خود انسان كرده است كه »ليس للانسان « نه »ليس للانسان من جانب الله « براى انسان نيست »الاّ ما سعى« مگر چيزى كه خودش كوشيده و با زحمت به دست آورده است .

 اگر اميرالمؤمنين عليه السلام مى‏فرمايد :

 اين بزرگواران اهل فضايل و ارزش‏ها هستند ؛ يعنى كاسب با معرفت ، با ذوق ، با رغبت و با شوق . چه مطالعه كرده باشند ، يا از راه گوش شنيده ، به ارزش‏ها معرفت پيدا كرده و عاشق ارزش‏ها شدند ، بعد كاسب ارزش‏ها شده‏اند و بعد نيز داراى ارزش‏ها شدند .

 حضرت دو سه مورد از فضايل اهل تقوا را در روايتى بيان مى‏كنند ، مى‏فرمايند :

 » أنفسهم عفيفة « وجود آنان وجود با عفتى است .

 اگر شهوتى در كار نباشد ، عفتى در كار نخواهد بود . به جماد يا به مرده كه با عفت نمى‏گويند . عفت در مقابل زيان ، ضرر و هجمه است ؛ » أنفسهم عفيفة « نفوس اين افراد عفيفة است ؛ يعنى هميشه در برابر آلودگى‏ها و شهوات بوده‏اند . اين آلودگى‏ها ، گناهان و شهوات ، ويژه زمان ما نيست ، قبلاً نيز بوده است . از ابتداى تاريخ حيات بوده است .