شکیبایی در برابر مشکلات - جلسه پنجم - (متن کامل + عناوین)

جلسه پنجم : پاداش های آخرتی صابران

(مسجد امیرالمومنینعلیه السلام)

بسم الله الرحمن الرحیم

الحمدلله رب العالمین و الصلاة والسلام علی سید الانبیاء و المرسلین حبیب الهنا و طبیب نفوسنا، ابی القاسم محمد صلی الله علیه و علی اهل بیته الطیبین الطاهرین المعصومین المکرمین.

وعد های الهی دربرابر شکیبایی

زندگی همه انسان ها اعم ازاهل ایمان وکفر مقرون با مشکلات وسختی هاست وهمه تا آخرعمر با انواع مشکلات وکمبودها و محرومیت ها وتحریم ها مواجه هستند. تنها فرقی که بین اهل دین و مردم بی‌دین است، این است که اهل ایمان با هدایت پروردگار وراهنمایی‌های انبیاء و ائمه طاهرین، بلاها و مشکلات را تحمل می‌کنند به خاطر اینکه به دین و شخصیت آنان لطمه و خسارت وارد نشود.

اهل ایمان در مواجه با مشکلات ضمن تحمل وشکیبای به وعدهای خداوند درمورد پاداش های عظیم ایمان دارند و دربرابر سختی‌ها، محصولی به نام آسایش ابدی است که در برزخ و قیامت برای اهل صبر خواهد بود.

ناگفته نماند چون تحمل بعضی ازسختی ها به آسانی قابل جبران نیست، بخشی از وعدهای خدا دردنیا تحقق می یابد مثل وعده پیروزی و وعده پایان یافتن مشکلات وبخشی از وعده های الی دربرزخ وآخرت ظهور وبروز می یابد.

درهمین راستا این وعده ها بستگی به تحمل مردم دارد که دربرابر مشکلات وکمبودها از خدا و دین و زمانه خسته نشوند و خدا و دین را رها نکنند، چون ممکن است بعضی انسان‌ها بی‌تحمل بگویند ما تحمل نداریم، مسیر را عوض می‌کنیم برای اینکه بار مشکلات از روی دوش زندگی ما برداشته شود، به دشمنان و منافع مالی آنان رو کنند. با وعده‌های دشمنان به خاطر راحتی خود خدا و قیامت را از دست بدهند، نعمت‌ها و راحتی بعد از مشکلات رااز دست بدهند.

مؤمن کوه صبر و امید

خداوند متعال برای بالا بردن قدرت شکیبایی مومنان عباداتی را وضع کرده است تا در سایه عمل به آن دربرابر مشکلات توانمند شوند. این عبادات انسان را دربرابر مشکلات همانند کوهی استوار می کند که تا سالیان سال استوار می ایستد. او سرسبز وریشه‌اش پا برجاست که حضرت رسول اکرم صلی الله علیه وآله صبرکنندگان مومن را به کوه تشبیه کرده است که: «الْمُؤْمِنُ كَالْجَبَلِ الرّاسِخِ لا تُحَرِّكُهُ الْعَواصِفُ .»[1]

چنانچه طوفان‌های سخت هیچ اثری روی کوهها نمی‌گذارد،حوادث وکمبودها هم اثری دراندیشه وفکر و دین واخلاق مومن نمی‌گذارد.

پیامبران اسوه های صابران

خداوند دراین زمینه همه انبیاء را به عنوان الگو معرفی کرده است، چون پیامبران دچار همه گونه تحریم‌ها شدند ولی ایستادند هم وعده خدا به پیروزی در دنیا برای ایشان تحقق پیدا کرد وهم در عالم آخرت بهره می برند. انبیاء از عبادات خود کمک می‌گرفتند. به عنوان بهترین یاور و کمک آنان در سختی ها بود.

خداوند در قرآن مجید به همه مردم مومن راهنمایی می فرماید: «وَ اسْتَعينُوا بِالصَّبْرِ وَ الصَّلاةِ »،[2] اغلب اهل قرآن می‌گویند مقصود از صبر درآیه روزه است. چون انسان در روزهای طولانی، هوای گرم و آلوده، در برابر گرسنگی وتشنگی و گرما صبر می‌کند، جوانان در برابر فشارغریزه جنسی روزه می‌گیرند و دربرابر گناهان صبر می‌کند به این علت خداوند متعال از روزه به عنوان صبر تعبیرکرده است.

نماز کلید حل مشکلات

دراین آیه می فرماید از نماز کمک بگیرید. کسی که می‌خواهد از نماز برای ترک گناه کمک بگیرد، خیلی راحت می‌تواند کمک بگیرد، یعنی کسی که احکام را می‌خواند که نماز درزمین غصبی، با پول حرام ورشوه خریده شده باطل است وهم می‌خواهد نماز واقعی بخواند، یا نماز در لباس غصبی وتیمم کردن روی خاک غصبی حرام و باطل است، کسی که در کسب و زمین خریدن دنبال حرام نمی‌رود، این کمک گرفتن از نماز، یعنی انسانی که عاشق نمازاست، نماز به او کمک می‌کند که به گناهان آلوده نشود چون می‌داند هر گناهی درنهایت نماز را نابود می کند.

درروایتی پیامبراکرم صلی الله علیه و آله فرموده است: « کسی که در شکم او لقمه حرام است تا زمانی که آثار این لقمه در وجود اوست خدا نماز اورا قبول نمی‌کند.»[3]

درروایتی دیگر فرموده است : «اگرکسی درهمی به ناحق از مال مردم در کسب او باشد، خدا به او نظر رحمت نمی‌کند.»[4] این عبادات برای بردباری وشکیبایی، تقوا، فرار از ظلم وگناه به انسان کمک می‌دهند.

دلیل سوگند های مهم خداوند در قرآن

خداوند در قرآن سه قسم دارد، قسم‌های خیلی مهمی است و بعد از این سه قسم به یک حقیقتی که کسی از آن گریز نمی‌تواند داشته باشد، اشاره می‌کند،«لا أُقْسِمُ بِهذَا الْبَلَدِ»،[5] سوگند به این شهر که پیچیده به انواع مشکلات است. روییدنی، چشمه آب و رودخانه ندارد، درخت و میوه ندارد، اگر ده روز آب و نان و میوه‌ها از آن قطع شود، همه شهر از گرسنگی می‌میرند مگر اینکه فرار کنند. قرار داشتن مقدس‌ترین امکنه عالم در دل یک دره است، اما در صورتی من سوگند به این شهر می خورم که،«وَ أَنْتَ حِلٌّ بِهذَا الْبَلَدِ»[6]، چون تو دراین شهر هستی، اگر تو در این شهر نباشی، این شهر هم با همه هویت آن نزد من ارزشی ندارد، مکه با وجود تو و با توحید ارزش دارد، با وجود انسان کامل زیباست.

کمالات پایان ناپذیر پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله

یهودی خدمت امیر المومنین علیه السلام گفت: کمالات و اوصاف پیامبر صلی الله علیه و آله را می‌توانی برای من شرح دهید؟ امیرالمومنین علیه السلام فرمود: تو نعمتهایی که در این عالم وجود است برای من بشمار، گفت یک عمل نشدنی را به عهده من می‌گذاری، مگر نعمتهای عالم هستی قابل شمردن است؟

حضرت فرمود: خدا درباره مجموعه نعمت ‌های خود در قرآن می‌ فرماید: « فَما مَتاعُ الْحَياةِ الدُّنْيا فِي الْآخِرَةِ إِلاَّ قَليلٌ»[7]، تمام آنچه که در دنیاست اندک است، و تو می‌گویی من نمی‌توانم بشمارم چگونه از من درخواست داری درباره کسی که خدا فرموده است «وَ إِنَّكَ لَعَلى خُلُقٍ عَظيم »[8]، من از او برای تو بگویم.

خداوند در قرآن می‌گوید: کالای دنیا کم ارزش است. درباره پیامبر می‌گوید: حسنات و ارزشهای تو عظیم است. قسم به این شهر پر از مشکلات، شهر بی‌نان وآب، شهر گرما، شهر دره‌ها وکوهها، که مقدس است.اما مقدس بودن آن به خاطر پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله است.

دنیا محل مشکلات و سختی ها

سپس می فرماید: «وَ والِدٍ وَ ما وَلَدَ »[9] سوگند به آن که تولید کرده است، والد یا اسم جنس است،شامل پدر و مادر می شود و یا از باب تغلیب هم پدر و هم مادر را شامل شود. اما قرآن مجید، آیه «وَ والِدٍ وَ ما وَلَدَ »را مطلق بیان فرمود ولی به کسانی قسم می‌خورد که به دنیا آورده اند، اینقدر ارزش دارند که خدا به پیامبرصلی اله علیه وآله وخدیجه وصدیقه کبری فاطمه زهرا سلام الله علیهما قسم خورده است. یا قسم به امیر المومنین علیه السلام و یازده فرزندی که از او ظهور کرد، یا قسم به ابراهیم و تمام انبیایی که از او به دنیا آمدند، یعنی ما هرگاه سوگند را که بررسی کنیم، مشخص می‌شود که چقدر مهم است.

پس درآیه دیگر فرمود:«لَقَدْ خَلَقْنَا الْإِنْسانَ في كَبَدٍ»[10]، فی دراینجا معنی لام می‌دهد، کبد یعنی رنج، سختی، گرانی، کمبود، همه اینها در معنای کبد است. به این سه حقیقت قسم ما شما انسانها را برای تمام رنجها آفریدیم دراینجا دنبال راحتی نگردید. راحتی‌ مومن پس از لحظه مرگ است، اما مؤمن صبر و شکیبایی دارد، صبر سخت است ولی اهل ایمان شکیبایی می‌کنند.

خاطره راحتی پس از سختی

من استاد ادبیاتی داشتم خیلی انسان زاهد و وارسته و کم‌ درآمد و قانعی بود، درابتدای طلبگی به من ‌گفت: پول نرسید یا مشکل پیش آمد، مردم بخاطر فقر تورا مسخره کردند، طلبگی را رها نکنی! گفتم نه رها نمی‌کنم، ‌گفت:،«فَإِنَّ مَعَ الْعُسْرِ يُسْراً *إِنَّ مَعَ الْعُسْرِ يُسْراً»[11]، همان وقت به من یاد داد که به وعده خدا مطمئن باشم. من درطلبگی‌ همان وقتها که همسن تو بودم، درس می‌خواندم پدرم کشاورز در یک روستا کم‌آب بین اصفهان و نائین بود، نمی‌توانست به من کمک کند، گاهی که به دیدن پدر و مادرم می‌رفتم، هشت تا نان خالی به من می‌دادند من در یک سفره گره می‌زدم با خودم مدرسه ‌آوردم، این نانها که تمام می‌شد پول نداشتم پنیر وماست و سبزی بخرم، ولی با خدا قرار گذاشته بودم درس بخوانم به دین او کمک کنم. بیان خیلی خوبی داشت، گاهی هم هیئت‌های غیر معروف اورا دعوت می‌کردند گاهی من با او می‌رفتم برای پانزده نفر منبر می‌رفت گویا برای ملائکه منبر می‌رفت، مجلس را شاد اداره می‌کرد.

‌گفت این نان‌ها که تمام می‌شد من چیزهای اضافه درکوچه، مثل پوست هندوانه،خربزه، برگ چغندر، سبزی هایی که پاک کرده بودند وخیلی وقتها ارزن را جمع می‌کردم، گوشه حجره‌ می‌شستم، نزدیک ده شبانه روز من فقط ارزن می خوردم. مدرسه‌ای که من بودم دوطبقه بود، رفیقی درطبقه دوم داشتم و عجیب این بود که می‌گفت رفقای من از وضع من خبر نداشتند نمی‌خواستم هم که بدانند. این خیلی مهم است که قرآن در آیه ای می‌گوید :

« يَحْسَبُهُمُ الْجاهِلُ أَغْنِياءَ مِنَ التَّعَفُّفِ تَعْرِفُهُمْ بِسيماهُم»[12]، بسیار عفت نفس دارند که هر کسی قیافه وحرکات آنان را می‌بیند خیال می‌کند ثروتمند هستند. اوگفت: آخر هفته نزدیک ظهر به مهمانی دوستم رفتم او آبگوشت درست کرده بود، از شدت گرسنگی همین که بوی آن به مشام من خورد غش کردم.

روزه تمرین تحمل سختی ها ورنج ها

درباره این گونه زندگی خدا می‌گوید: «لَقَدْ خَلَقْنَا الْإِنْسانَ في كَبَدٍ»[13]، من شما را برای سختی‌ ورنج در دنیا آفریدم نه برای آسایش، اما وظیفه‌ شماست در برابر این شکل زندگی شکیبایی به خرج بدهید برای بالا بردن توان خود از روزه کمک بگیرید، هفده ساعت گرسنه و تشنه می‌توانید صبر کنید، پس می‌توانید مشکلات را تحمل کنید، اما روزه شکیبایی شما را اضافه می‌کند علاوه بر اینکه تمرین سختی‌ها درماه رمضان پادش هایی را خواهد داشت.

پروردگار در تمرین کردن هم به ما جایزه می‌دهد. روزه گرفتن برای برنده شدن مسابقه است که ما قوی شویم و مشکلات را تحمل کنیم بعد جایزه تحمل به ما بدهد. درهیچ میدانی برای تمرین کردن جایزه نمی‌دهند مگر میدان عبادت و بندگی خدا،که پروردگار می‌فرماید: «مَنْ جاءَ بِالْحَسَنَةِ فَلَهُ عَشْرُ أَمْثالِها [14]، یک کار خوب ده برابر سود دارد .

چند روایت مهم

دراین زمینه چند روایت جالب است:

پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله می فرماید: «كُلُّ عَمَلٍ لِبَنِي آدَمَ الْحَسَنَةُ بِعَشْرِ أَمْثَالِهَا إِلَى سَبْعِمِائَةِ ضِعْف»[15]، یک حسنه می‌تواند تا هفتصد برابر را به شما برگرداند.

اگر دنیا جایی داشته باشد در دنیا به شما برمی‌گردد .اگر در دنیا جایی نداشته باشد آخرت به انسان برمی‌گردد، ولی روزه یک حسنه‌ای است که نه می‌تواند ده برابر شود و نه می‌تواند هفتصد برابر شود. روزه شما ملک من است، من باید پاداش آن را بدهم، روزه برابر ندارد برابر روزه‌ شما خود من هستم .

رسول خدا صلی الله علیه وآله می‌فرماید: « قَالَ اللَّهُ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى: الصَّوْمُ لِي وَ أَنَا أَجْزِي بِهِ وَ لِلصَّائِمِ فَرْحَتَانِ حِينَ يُفْطِرُ وَ حِينَ يَلْقَى رَبَّهُ عز و جل وَ الَّذِي نَفْسُ مُحَمَّدٍ بِيَدِهِ لَخُلُوفُ فَمِ الصَّائِمِ عِنْدَ اللَّهِ أَطْيَبُ مِنْ رِيحِ الْمِسْكِ .»[16] به خداوندی که جان محمد در دست قدرت اوست، بوی دهان روزه‌داربرای خدا خوشبوتر از مشک است.

یا حضرت فرمود: «يقول الله عزّ و جلّ: إنّما يذر شهوته و طعامه و شرابه لأجلي فالصوم لي و أنا أجزي به.» [17]

خدا می‌گوید: وقتی مرد و زن مومن روزه می‌گیرند به خاطر من شهوت راکنار گذاشتند،چون عاشق من خدا هستند، خدا می‌گوید روزه ملک من است و پاداش آن خود من هستم. هیچ کسی نمی‌داند به روزه ‌دار برای یک ماه تمرین، چه می‌خواهم عطاکنم.

رسول خدا صلی الله علیه و آله می‌فرماید: « لِلصَّائِمِ فَرْحَتانِ فَرْحَةٌ عِنْدَ الْافْطارِ وَفَرْحَةٌ عِنْدَ لِقاءَ رَبِّه .»[18] روزه ‌دار دو شادی دارد، یک شادی وقت افطار که محبوب من را می‌بیند، من امانت روزه را به افطار رساندم، و یک شادی هم وقتی است که وارد محشر می‌شود.

پیامبرصلی الله علیه و آله به جابر بن عبدالله انصاری فرمود:

«خَمْسٌ يُفْطِرْنَ الصَّائِمَ : ألْكِذْبُ وَالْغيبَةُ وَالنَّميمَةُ وَالْيَمينُ الْكاذِبَةُ وَالنَّظَرُ بِشَهْوَةٍ »[19]، پنج گناه دروغ، پشت سر مردم حرف زدن، دو به هم زنی، قسم دروغ، نگاه حرام، ساختمان روزه را فرو می‌ریزد. این قصه خدا و بندگان است. چه روایاتی برای اولین شب جمعه ماه رمضان نقل کردند که بعد از افطار تا سحر خدا به بندگان خویش چه لطفی وعنایتی دارد و چه ذخیره‌هایی برای بندگان قرار می‌دهد.

پی نوشت ها:

[1] . الكافى:1/454،حديث 4؛ كمال الدين:2/ 388،حديث3.

[2] . بقرة(2):.45

[3] . عدة الدّاعي:141؛ بحارالأنوار:63/314، باب2،حديث7؛«النَّبِيِّ صلى الله عليه و آله: قَالَ مَنْ أَكَلَ لُقْمَةَ حَرَامٍ لَمْ تُقْبَلْ لَهُ صَلَاةٌ أَرْبَعِينَ لَيْلَةً وَ لَمْ تُسْتَجَبْ لَهُ دَعْوَةٌ أَرْبَعِينَ صَبَاحاً وَ كُلُّ لَحْمٍ يُنْبِتُهُ الْحَرَامُ فَالنَّارُ أَوْلَى بِهِ وَ إِنَّ اللُّقْمَةَ الْوَاحِدَةَ تُنْبِتُ اللَّحْمَ.»

.[4] بحار الأنوار:100/ 120، باب5،حديث 27؛ «قَالَ النَّبِيُّ صلى الله عليه و آله: مَنْ أَكَلَ الرِّبَا مَلَأَ اللَّهُ بَطْنَهُ نَارَ جَهَنَّمَ بِقَدْرِ مَا أَكَلَ فَإِنْ كَسَبَ مِنْهُ مَالًا لَمْ يَقْبَلِ اللَّهُ شَيْئاً مِنْ عَمَلِهِ وَ لَمْ يَزَلْ فِي لَعْنَةِ اللَّهِ وَ مَلَائِكَتِهِ مَا دَامَ مَعَهُ قِيرَاطٌ.»

[5] . بلد(90):. 1

.[6] بلد(90):2.

[7] . توبة(9): 38.

.[8] قلم (68):4 .

[9] .بلد(90):3.

[10] . بلد(90): 4.

[11] . شرح(94):5-6.

[12] . بقرة(2): . 273

[13] . بلد(90): 4.

[14] .انعام(6):160.

.[15] مستدرك الوسائل: 7/ 503، باب1،حديث 8747؛ «النَّبِيِّ صلى الله عليه وآله: أَنَّهُ قَالَ اللَّهُ تَعَالَى كُلُّ عَمَلٍ لِبَنِي آدَمَ الْحَسَنَةُ بِعَشْرِ أَمْثَالِهَا إِلَى سَبْعِمِائَةِ ضِعْفٍ إِلَّا الصِّيَامَ فَإِنَّهُ لِي وَ أَنَا أُجْزَى بِهِ ...»

[16] .من لايحضره الفقيه:2/ 75، باب فضل الصيام،حديث1773؛وسائل الشيعة:10/400، باب1،حديث 13688.

[17].محجة البيضاء: 2/122 (كتاب أسرار الصيام و مهماته) .

[18] . الكافى: 4/ 65، حديث 15؛ من لا يحضره الفقيه: 2/ 76، باب فضل الصيام،حديث 1780.

.[19] محجة البيضاء :2/ 132؛(الباب الثاني في أسرار الصوم).