و كان من دعائه عليه السلام اذا حزنه امر او اهمته الخطايا
دعاى بيست و يكم از دعاى حضرت سيدالساجدين كه مى خوانده اند در هنگامى كه رسيدى به ايشان امرى از امور مكروهه يا به غم آوردى ايشان را خطايايى كه واقع شده بودى.
«اللهم يا كافى الفرد الضعيف، و يا واقى الامر المخوف».
من وقيته، اذا صنته عن الاذى. و اضافه الواقى الى الامر من قبيل اضافه الشى ء الى مفعوله.
يعنى: بار خدايا، تويى آنكه كفايت كننده اى. حال شخص تنهاى بى قوت را، و تويى آنكه نگاه دارنده اى امر ترسناك را.
«افردتنى الخطايا فلا صاحب معى. و ضعفت عن غضبك فلا مويد لى».
الخطايا: جمع الخطيئه، و هى الذنب.
(يعنى:) تنها ساخته است مرا گناهان من، پس مصاحبى و يارى نيست با من. و ضعيف و بى قوت شده ام از غضب و خشم تو، پس قوت دهنده اى نيست مرا.
«و اشرفت على خوف لقائك فلا مسكن لروعتى».
اى: اشرفت من شومات الذنوب على ان اخاف لقاءك- اى: لقاء ثوابك- مع
ان لقاءك اعظم لذه مبتغاه ابتغيها و ابهج سعاده متوخاه اتوخاها.
و الروع- بفتح الراء-: الخوف و الفزع.
يعنى: مشرف شده ام- از شئامت گناهانى كه كرده ام- بر اينكه ترسناك شده ام از ملاقات ثواب تو،- با آنكه اعظم لذات مطلوبه است شرف لقاى تو- پس آرام دهنده اى نيست مر ترس مرا.
«و من يومننى منك و انت اخفتنى؟!».
و كيست كه ايمن سازد مرا از عقاب تو و حال آنكه تو ترسانيده اى مرا؟!
«و من يساعدنى و انت افردتنى؟!».
و كيست كه همراهى كند با من و حال آنكه تو تنها كرده اى مرا؟!
«و من يقوينى و انت اضعفتنى؟!».
و كيست كه قوت دهد مرا و حال آنكه تو ضعيف ساخته اى مرا؟!
«لا يجير- يا الهى- الا رب على مربوب».
اى: لا ينقذ من هرب اليه غيره و لا يمضى الا خفاره رب و امانه على مربوب. فاذا اجار رب احدا و خفره، فلا يكون لمربوب من مربوبيه ان ينقض عليه خفارته و امانه.
يعنى: رها نمى گرداند و زينهار نمى دهد كسى كسى را- اى پروردگار من- مگر پروردگار پرورده ى نعمت خود را- كه زينهار دادن او ممضى است و كسى نقض آن نمى تواند كرد.
«و لا يومن الا غالب على مغلوب».
من اعانه على كذا، اى: سلطه عليه. و فى حديث الدعاء: «رب اعنى و لا تعن على ». و ملخص المعنى ان الطلب سبب التسلط على المطلوب لان الدعاء من اسباب حصول المطلوب و نيله.
(يعنى:) و مسلط نمى تواند شد مگر طالب بر مطلوب خود. چه، طلب كردن سبب حصول مطلوب است.
«و بيدك- يا الهى- جميع ذلك السبب».
و در تحت قدرت توست- اى خداوند من- همه ى اين سببها- از ربوبيت و غالبيت و غير آن.
«و اليك المفر و المهرب. فصل على محمد و آله، و اجر هربى و انجح مطلبى».
و به سوى توست گريزگاه من. پس درود گوى بر محمد و آل او، و پناه و زينهار ده گريختن مرا. و روا گردان مطلب و حاجت مرا.
«اللهم انك ان صرفت عنى وجهك الكريم، او منعتنى فضلك الجسيم، او حظرت على رزقك، او قطعت عنى سيبك لم اجد السبيل الى شى ء من املى غيرك، و لم اقدر على ما عندك بمعونه سواك».
و فى نسخه الشهيد: «ان صرفت»- اى: من حيث ان صرفت- «انت عنى وجهك الكريم».
«حظرت»- بالحاء المهمله و الظاء المعجمه- اى: منعت. فى النهايه الاثيريه: «لا يحظر عليكم النبات»، اى: لا تمنعون من الزراعه حيث شئتم. و منه فى التنزيل: (ما كان عطاء ربك محظورا)، اى: ممنوعا.
و السيب- بالسين المهمله و الياء المثناه من تحت و الباء الموحده- بمعنى العطاء. و فى الحديث: «فى السيوب الخمس». و فى بعض النسخ: السبب- بالباءين الموحدتين. و فى نسخه ابن ادريس: «نيلك»- بالنون و الياء المثناه من
تحت- بمعنى عطائك.
يعنى: «بار خدايا، اگر بگردانى از من روى كريم خود را و متوجه حال من نشوى، يا بازدارى از من فضل جسيم خود را» يعنى عظيم. ماخوذ است از قول عرب: قد جسم الشى ء، اى: عظم «يا منع كنى مرا از رزق خود، يا قطع كنى از من عطاى خود» پس اين فقرات چهارگانه به منزله ى مترادفاتند و ايراد اينها از باب تاكيد و اختلاف لفظ است «نبوده ام من كه بيابم راهى به چيزى از اميد خود به غير تو، و قادر نبوده ام به آنچه نزد توست به مددكارى غير تو».
«فانى عبدك و فى قبضتك. ناصيتى بيدك.
الناصيه: قصاص الشعر، و هو منتهى منبته من مقدم الراس او حواليه. قال المطرزى فى المغرب: قال الازهرى: الناصيه عند العرب منبت الشعر فى مقدم الراس لا الشعر. و انما تسميه العامه ناصيه باسم منبته.
و كانه عليه السلام قد كنى عما هو ملاك الذات بالناصيه، و عن شده المقهوريه فى سطوات قدره الله تعالى و قوته بكون الناصيه بيده. و بالجمله الاخذ بالنواصى كنايه عن سلطان قدرته و قوته على هويات الاشياء و ماهياتها.
يعنى: پس به درستى كه من بنده ى توام و در قبضه ى قدرت توست ذات من. و به دست توست پيشانى من. و آن كنايه است از كمال سلطنت و قاهريت حق سبحانه و تعالى بر بندگان خود.
لا امر لى مع امرك.
نيست مرا هيچ فرمانى با فرمان تو.
«ماض فى حكمك. عدل فى قضاوك».
روان است و جارى است در من حكم تو. محض عدل و داد است در حق من حكم و قضاى تو.
«و لا قوه لى على الخروج من سلطانك. و لا استطيع مجاوزه قدرتك».
هيچ قوت و قدرت نيست مرا بر بيرون رفتن از سلطنت و پادشاهى تو. و هيچ استطاعت و توانايى نيست مرا از درگذشتن از قدرت تو.
«و لا استميل هواك، و لا ابلغ رضاك، و لا انال ما عندك، الا بطاعتك و فضل رحمتك».
الهوى: الحب. يقال: هوى- بالكسر- يهوى هوى، اى: احب. و «رضاك»، اى: ما ترضى به و تحبه، و هو مقصور. و الاستثناء من جميع الجمل المذكوره.
يعنى: به سوى خود ميل ندهم دوستى تو را، و نرسم به رضاى تو، و نيابم آنچه نزديك توست، مگر به طاعت و فرمانبردارى تو و به فضل و رحمت تو.
«الهى اصبحت و امسيت عبدا داخرا لك».
الدخور- بالدال المهمله و الخاء المعجمه-: الصغار و الذل. قال ابن الاثير:
الداخر: الذليل المهان.
يعنى: اى خداوند من، به درستى كه داخل شدم در وقت صبح و در وقت شب در حالتى كه بنده ى ذليل خوارم مر تو را.
«لا املك لنفسى نفعا و لا ضرا الا بك. اشهد بذلك على نفسى».
مالك نيستم از براى نفس خود سودى و نه زيانى را مگر به سبب تو. گواهى مى دهم به اين معنى بر نفس خويش.
«و اعترف بضعف قوتى و قله حيلتى».
و معترفم به ضعف و بى قوتى خود و بيچارگى كه ديگر مرا چاره نمانده.
«فانجزلى ما وعدتنى. و تمم لى ما آتيتنى».
پس به جاى آر از براى من آنچه وعده داده اى از اجابت دعا. و تمام كن از براى من آنچه داده اى مرا از معرفت و كمال و غير آن.
«فانى عبدك المسكين المستكين الضعيف الضرير الحقير المهين الفقير الخائف المستجير».
المسكين- مفعيل من السكون- اى: الذى اسكنه الفقر، اى: قلل حركته.
و المستكين: الخاضع. و قوله تعالى: (و ما ضعفوا و ما استكانوا)، اى: ما خضعوا. افتعال من السكون. يقال: استكن و سكن، اذا خضع. و قيل: استفعال من السكينه: و هى الحاله السيئه.
و الضعيف: ضد القوى.
و الضرير: المحتاج. جمعه: الضرائر، اى: المحاويج.
و الحقير: الذليل الصغير. و المهين: الحقير. فهو تاكيد له.
و الفقير: المحتاج. «الخائف»، اى: انى خائف من عذابك.
المستجير، اى: طالب الاجاره و الامان. يقال: استجاره من فلان فاجاره.
يعنى: پس به درستى كه من بنده ى توام، ذليل و خوارم، خاضعم و خاشع، محتاج به رحمت تو و حقير و خوار- پس اين الفاظ به حسب معنى نزديك يكديگرند و اختلاف لفظ از باب تاكيد است- و ترسنده از عذاب تو، زينهار جوينده ام از عذاب تو به رحمت تو.
«اللهم صل على محمد و آله. و لا تجعلنى ناسيا لذكرك فيما اوليتنى».
اى: اعطيتنى. من: اولاه، اذا اعطاه.
يعنى: بار خدايا، رحمت كن بر محمد و آل او. و مگردان مرا فراموش كننده ى مر ذكر تو در آنچه داده اى مرا از نعمتها.
«و لا غافلا عن شكر احسانك فيما ابليتنى».
غافلا، اى: ناسيا. ابليتنى، اى: انعمتنى.
(يعنى:) و نه غافل و فراموش كننده از شكر احسان تو در آنچه انعام كرده اى از نعمتهاى پى در پى.
«و لا آيسا من اجابتك لى و ان ابطات عنى».
الايس بمعنى ذو الياس او المايوس. و ايراده على صيغه الفاعل من باب الازدواج و المشاكله.
يعنى: نااميد مگردان مرا از اجابت كردن تو دعاى مرا، و اگر چه دير شده باشد اجابت از من.
«فى سراء كنت او ضراء، او شده او رخاء، او عافيه، او بلاء، او بوس او نعماء، او جده او لاواء، او فقر او غنى».
السراء و الضراء لا مذكر لهما. فتاره يجعل السراء نقيض الضراء فهى بمعنى السعه و الرخاء. و تاره تجعل الصيغتان متشاركتين فى معنى الشده و يفرقان باخذ السراء ما يتعلق بالمال كالفقر و الضيق و الضراء ما يتعلق بالبدن كالعمى و الزمانه و غيرهما من العاهات البدنيه.
و الرخاء: ضد الشده و هى السعه.
و العافيه هو ان يعافى من الاسقام و البلاء. يقال: عافاه الله معافاه و عافيه. اسم وضع موضع المصدر الحقيقى. كقولك: سمعت راغيه البعير، اى: رغاه، و ثاغيه الشاه اى: ثغاءها. قاله الهروى فى كتابه.
و البلاء: المحنه.
و البوس- بالضم-: شده الفقر. و النعماء: ضد البوس.
و الجده- بكسر الجيم و التخفيف-: السعه و المقدره.
و اللاواء- بالمد- الشده و الجوع. قال ابن الاثير: اللاواء: شده الضيق. فى الحديث: «من كان له ثلاث بنات فصبر على لاوائهن، كن له حجابا من النار».
قاله فى الصحاح فى باب اللام و الالف. فصبر على لاواء.
يعنى: خواه در حال خرمى باشم يا در حال اندوه، و خواه در سختى باشم و خواه در فراخى و آسانى، يا در حال عافيت باشم از بيماريها يا در حال بيمارى، يا در شدت احتياج باشم يا در نعمت، يا در سعت و فراخى باشم يا در تنگى، يا در حال احتياج باشم يا در توانگرى.
«اللهم صل على محمد و آله. و اجعل ثنائى عليك، و مدحى اياك، و حمدى لك فى كل حالاتى، حتى لا افرح بما آتيتنى من الدنيا، و لا احزن على ما منعتنى منها».
يعنى: بار خدايا، رحمت كن بر محمد و آل او. و مقصود گردان ثناى مرا بر خود، و مدح من تو را بوده باشد نه غير تو را، و سپاس من تو را بوده باشد در جميع حالات، تا خرم نشوم به آنچه داده اى مرا از دنيا و اندوهگين نشوم به آنچه بازداشته اى مرا از آن. چرا كه فرح و حزن سبب آن مى شود كه من از حمد تو وامانم.
«و اشعر قلبى تقواك».
يعنى: اجعل التقوى شعار قلبى. و الشعار: ما يلى الجسد من الثياب.
يعنى: ترس و پرهيزكارى را شعار دل من ساز كه در هيچ حال از او خالى نبوده باشم.
«و استعمل بدنى فيما تقبله منى».
و به كاردار جسد و بدن مرا در آن چيزى كه بپذيرى از من.
«و اشغل بطاعتك نفسى عن كل ما يرد على حتى لا احب شيئا من سخطك، و لا اسخط شيئا من رضاك».
و مشغول گردان نفس مرا به طاعت و فرمانبردارى خود از جميع آنچه وارد مى شود بر من، تا آنكه دوست ندارم اندك چيزى از خشم تو و دشمن ندارم اندك چيزى از خشنودى و رضاى تو.
«اللهم صل على محمد و آله. و فرغ قلبى لمحبتك. و اشغله بذكرك. و انعشه بخوفك و بالوجل منك».
«فرغ قلبى»، اى: اجعل قلبى فارغا، اى: خاليا من كل شى ء لدخول محبتك.
و انعشه، اى: ارفعه: يقال: نعش الله فلانا، اى: رفعه. و انما سمى نعش الجنازه نعشا لارتفاعه.
يعنى: بار خدايا، رحمت كن بر محمد و آل او. و خالى گردان دل مرا از همه ى چيزها از جهت دوستى خود. و مشغول گردان او را به ياد كردن تو. و بلند ساز او را به ترس خود و به ترسكارى از تو.
«و قوه بالرغبه فيما عندك. و امله الى طاعتك».
و قوى گردان و قوت ده او را به رغبت كردن در آن چيزى كه نزد توست- از مثوبات اخرويه. يعنى چنان كن كه رغبت كند به عبادت و طاعت تو تا سبب مثوبت اخروى او شود- و ميل ده او را به طاعت و فرمانبردارى تو.
«و اجر به فى احب السبل اليك».
و جارى گردان او را در دوست ترين راهها به سوى خود.
«و دلله بالرغبه فيما عندك ايام حياتى كلها».
و راهنمايى كن او را به رغبت كردن در آنچه نزد توست در تمام زندگانى من.
«و اجعل تقواك من الدنيا زادى».
اى: فى سفرى الى النشاه الاخره. كما فى قوله سبحانه: (و تزودوا فان خير الزاد التقوى).
(يعنى:) و بگردان پرهيزكارى و ترس. تو را از دنيا توشه ى من، به جهت سفر آخرت من.
«و الى رحمتك رحلتى».
الرحله: الارتحال.
(يعنى:) و سفر كردن من به سوى رحمت توست.
«و فى مرضاتك مدخلى».
و محل داخل شدن من- يا: دخول من- در خشنودى تو است.
«و اجعل فى جنتك مثواى».
اى: مقامى. يقال: ثوى بالمكان و اثوى، اى: اقام.
(يعنى:) و بگردان در بهشت عنبر سرشت خود جاى من و محل اقامت من.
«وهب لى قوه احتمل بها جميع مرضاتك».
و ببخش مرا توانايى كه بردارم به سبب آن جميع طاعات تو را. يعنى متحمل جميع طاعات توانم شد كه سبب خشنودى توست.
«و اجعل فرارى اليك».
و بگردان گريزگاه مرا به سوى خود.
«و رغبتى فيما عندك».
و رغبت مرا در آنچه نزد توست از اجر و ثواب اخروى.
«و البس قلبى الوحشه من شرار خلقك».
و در پوشان دل مرا رميدن از خلقان بد تو. و اين استعاره اى است بليغه.
«وهب لى الانس بك و باوليائك و اهل طاعتك».
و ببخش مرا آرامش به خود و به دوستان خود و اهل طاعت خود.
«و لا تجعل لفاجر و لا كافر على منه، و لا له عندى يدا، و لا بى اليهم حاجه».
الفجور: الميل عن القصد. و يقال للكاذب فاجر.
و الكفر: تغطيه الانسان نعماء الله تعالى عليه بالجحود. و قيل: سمى الكافر كافرا، لانه يستر بكفره الايمان.
و المنه: النعمه. و منه قوله: يا منان، اى: يا منعم. و قيل: المنه تعداد المعطى على المعطى ما اعطاه.
و اليد يجى ء بمعنى النعمه و القدره و القوه و الملك و السلطان. و الانسب هاهنا المعنى الاول.
يعنى: و مگردان مر فاجرى را- يعنى كسى كه تكذيب حق كند- و نه كافر (ى) را بر من نعمتى، و نه مر او را نزد من قدرتى و قوتى، و نه مرا به سوى ايشان حاجتى.
«بل اجعل سكون قلبى، و انس نفسى و استغنائى و كفايتى بك و بخيار خلقك».
بلكه بگردان آرامش دل من و انس نفس من و بى نيازى و كفايت حال مرا منوط به ذات مقدس خود و به بهترين خلق خود.
«اللهم صل على محمد و آله. و اجعلنى لهم قرينا. و اجعلنى لهم نصيرا».
القرين: المصاحب.
يعنى: بار خدايا، رحمت كن بر محمد و آل او. و بگردان مرا مصاحب بهترين خلقان خود. و بگردان مرا مددكار ايشان.
«و امنن على بشوق اليك، و بالعمل لك بما تحب و ترضى».
يعنى: و منت نه بر من به شوق و آرزومندى به جناب تو، و به كردارى كه موجب رضاى تو باشد به آنچه دوست دارى و خشنود گردى.
«انك على كل شى ء قدير. و ذلك عليك يسير».
به درستى كه تو بر همه چيز توانايى- بر آن وجهى كه خواهى. و اين بر تو آسان است.
فارسی
و كان من دعائه علیه السلام اذا حزنه امر او اهمته الخطایا
0
0%
(نفر
0)
نظر شما در مورد این مطلب ؟
نمی پسندم
می پسندم
اشتراک گذاری در شبکه های اجتماعی:
آخرین مطالب
بیشترین بازدید این مجموعه
پر بازدید ترین مطالب سال
پر بازدید ترین مطالب ماه
پر بازدید ترین مطالب روز
