دعا هنگام پناه بردن به خدا
درخواست رحمت از خدا را نيز بايد از كساني بياموزيم كه پيوسته مشمول رحمت ويژه ي حضرت حق هستند و با راه هاي كسب و دريافت قابليت رحمت الهي آشنايند و مي دانند كه براي به دست آوردن فيض الهي و ريزش رحمت حق چگونه با او سخن بگويند. اين دعا ، يكي از دعاهاي زيبا در اين باره به شمار مي آيد .
اللهم ان تشاء تعف عنا فبفضلك، و ان تشاء تعذبنا فبعدلك. چنين است كه عفو خداوندى از فضل الهيت او نشأت مى گيرد، نه شايستگى ها و نيز اگر عقاب فرمايد، محض عدل و دادگرى است نه ظلم و ستم.
خداوند در قرآن مى فرمايد: و الله يعدكم مغفره منه و فضلا و الله واسع عليم
و نيز آيه و لولا فضل الله عليكم و رحمته ما زكى منكم من أحد.
و هم چنين آيه ان الله لذو فضل على الناس و لكن اكثر الناس لا يشكرون.
از آيات شريفه فوق مستفاد شد كه رشد انسانى معلول فضل خداوند عالم است و خداى تعالى وعده مغفرت و فضل به بندگان خود عطا فرموده و معلوم است كه اگر رشد و تعالى از ناحيه فضل او باشد، حتما عفو از گناه هم به طريق اولى از فضل او نشأت مى گيرد. بعنى اگر رشد و تكامل ما به فضل خداى متعال باشد، نه بر لياقت ما؛ زيرا خداوند لياقت ما را نيز به رحمت خود افاضه مى فرمايد.
حال چگونه امكان دارد كه عفو از گناه مربوط به لياقت ما باشد.
در اين دعا نويد داده است كه گنهكاران بدانند، آنچه منشاء عفو است، فقط فضل خداست و بايد در جلب فضل و رضاى او بكوشند كه لياقت ما مطرح نيست، زيرا اگر لياقت ما مطرح بود يأس بر گنه كاران غالب مى شد. و نيز مى دانيم كه اگر عفو او به شايستگى ما وابسته باشد، پس ما بايد به كسب شايستگى بپردازيم و خداى متعال ملزم به عفو مى گرديد؛ يعنى مى بايست او عفو كند، اما اگر ما دانستيم كه توفيق كسب شايستگى نيز قبل از كسب لياقت و شايستگى حقى را بر خدا الزام و ايجاب مى كند كه او بايد چنين كارى را انجام دهد و اين مسأله از مبدئيت فضل حضرت الهى نشأت مى گيرد و سپس عفو مى فرمايد، خواهيم دانست كه عفو او حاكم بر بندگان است و هيچ چيز حقى را بر خدا از ناحيه خلق ثابت نمى كند.
و نيز فضل و رحمت خداى متعال در جزاى بندگان جارى است؛ زيرا اولا: خداى متعال از عذاب كردن عاصيان بى نياز است. بدان معنى كه هرگز در كيفر به طغيان گران تلافى و تشفى معنى ندارد؛ زيرا اين گونه حالات دليل بر انفعال و نقصان است كه ساحت حضرت حق منزه از چنين تصورات غلطى مى باشد. ثانيا: نظام پاداش در جهان آخرت بر سبيل قرارداد نيست، بلكه مسأله چنان است كه قرآن مى فرمايد، وقتى جهنميان به سرنوشت خود مى رسند به آنان خطاب كنند كه هذا ماكنزتم لا نفسكم.
و نيز قرآن كريم فرموده: كل نفس بماكسبت رهينه يعنى انسانى گروگان اعمال خويش خواهد بود و هم چنين در جاى ديگر مى فرمايد: و وفيت كل نفس ماكسبت و هم لا يظلمون و آيه لها ماكسبت و عليها ما اكتسبت كه از جملگى آيات كريمه استفاده مى شود كه پاداش آنان بازتاب اعمال خود آن ها است. پس در جزاى رفتار بندگان كمترين ظلمى صورت نمى گيرد. چنان كه در قرآن كريم فرموده: و لا يظلمون فتيلا و اگر عذاب كند محض عدل است و اگر عقاب فرمايد، متن حكمت است.
فسهل لنا عفوك بمنك، و أجرنا من عذابك بتجاوزك، فانه لا طاقه لنا بعدلك و لا نجاه لأحد منا دون عفوك. خدايا بر ما منت گذارده و عفو خود را نصيب ما گردان و از عذاب خود ما را رهايى بخش؛ زيرا اگر در حسابرسى به عدل معامله كنى براى احدى از ما نجات نيست، گذشته از آن كه كسى را طاقت به عذاب تو نخواهد بود.
اگر كسى در آيات كريمه قرآن – كه وصف عذاب جهنم را فرموده – دقت كند، خوف و خشيت، آرامش او را سلب خواهد كرد و خواهد فهميد كه چرا مأمور شده ايم تا در دعاها زارى و التماس فراوان كنيم و از خداى متعال طلب مغفرت كرده و عفو بخواهيم.
در قرآن كريم مى فرمايد:
انا اعتدنا للظالمين نارا احاط بهم سرادقها و ان يستغيشوا يعاثوا بماء كالمهل يشوى الوجوه بئس الشراب و ساعت مرتفقا آتشى را در قيامت براى ظالمان افروخته ايم كه هم چنان خيمه اى بزرگ آنان را احاطه مى كند و اگر استغاثه كنند، به آنان آبى عرضه مى شود همانند مس مذاب كه صورت آنان را به شدت مى سوازند. بد شراب و بد جايگاهى است. و از اين آتش فراگير به سادگى خلاصى ندارند. بعضى گفته اند: اقل توقف جهنميان بر حسب آيه شريفه لا بثين فيها احقابا سه تا هشتاد سال است و بيچاره انسانى كه در اين جهان اسير آرزوها، عواطف، احساسات، شكم و شهوت، خودخواهى، اشتباهات و نسيان ها، شياطين انسى و جنى و تسلط هواهاى نفسانى است، در تمام عمر خود كمترين فرصت را پيدا نمى كند كه براى آينده خود علاجى را بيانديشد و در عين حال دو مأمور دقيق بدون اشتباه ناظر بر احوال و اعمال و رفتار انسان ها هستند، به طورى كه در قيامت بسيارى فرياد سر مى دهند.
يا ويلتا ما لهذا الكتاب لا يغادر صغيره و لا كبيره الا احصاها و اگر حسابرسى دقيق شود، احدى به جز مخلصين نجات ندارند و ديگران گرفتار خواهند بود.
گذشته از آن كه عبادت ها و نيايش ها جملگى پر از نقصان و فقر و آميخته با غفلت هاست كه نه تنها جبران معاصى را نمى كنند، بلكه خود موجب استغفار و طلب آمرزش ديگرى است. نمازها از حضور خالى است و اصلا مراقبت در كار نيست با آن كه محضر، محضرى عادى و ساده نيست و ما نمى دانيم كجا و در برابر چه كسى ايستاده ايم؛ زيرا اگر بدانيم، از عظمت آن محضر تاب از دست مى دهيم و اين غفلت محض ما در ايام عمر جز حسرت و خجلت در روز حساب چيز ديگرى ندارد، آن هم از كسى كه غرق در نعمت خداوندى بوده است. گذشته از آن كه آنچه را هم كه انجام داده، جملگى به توفيق حضرت ربوبى است أنت دللتنى عليك و دعوتنى اليك لو لا أنت لم ادر ما انت تو مرا به سوى خود راهنما بودى كه اگر تو دلالت نمى فرمودى من نمى دانستم كه تو كيستى.
و نيز حضرت امام سجاد عليه السلام در دعاى ابو حمزه فرموده: الهى لم يكن لى حول و لا قوه انتقل بها عن معصيتك الا فى وقت ايقظتنى لمحبتك و جمله بحول الله و قوته أقوم و اقعد نيز همين را مى رساند كه در اطاعت ها نيز منت از اوست، چنان كه در سوره حمد مى فرمايد: اياك نعبد و اياك نستعين يعنى اگر عبادت تو را مى كنيم به استعانت و كمك حضرت خداوندى خواهد بود. بنابراين اگر جلب و جذب عطوفت ربوبى نباشد، همان خواهد بود كه در قرآن مكررا فرموده: و لولا فضل الله عليكم و رحمته ما زكى منكم من أحد.
ياغنى الأغنياء، ها نحن عبادك بين يديك، و أنا أفقر الفقراء اليك، فاجبر فاقتنا بوسعك، و لا تقطع رجأنا بمنعك، فتكون قد أشقيت من استسعد بك، و حرمت من استرفد فضلك. اى بى نياز بى نيازان، ما بندگانى در اختيار توايم و من نيازمندترين نيازمندانم؛ پس بيچارگى و نياز ما را به قدرت خود بر طرف گردان و هرگز اميد ما را به نوميدى مبدل نكن كه اگر نوميد فرمايى، آن كه طلب نيك بختى كرده به شقاوت مبتلا شود و آن كه از تو طلب فضل و رحمت نموده است محروم خواهد شد.
مسأله غنى و فقر در خالق و مخلوق از سنخ غنى و فقير در نظام عقلايى و اجتماعى نيست، بلكه مسأله از قرار ديگرى است كه در فن عرفان و فلسفه، بحث از آن به طور بسيار مسبوط آمده است.
فقر مخلوق نسبت به خالق در مرحله اصل هستى است و نيز غناى حضرت ربوبى در ارتباط با اصل هستى است. بدان معنى كه هستى، ذاتى حضرت حق است و جمله ما سوى الله محض حاجت و ربط به او هستند؛ يعنى حاجت در اصل هستى در ما سوى الله حاكم است كه خدا افاضه لحظه به لحظه مى فرمايد.
بدان معنى كه جبران فقر و فاقت از طرف مبداء در نظام مخلوق پيوسته جارى است و گرنه، گر كند نازى دودمان خلق به ديار عدمستان ثابت است و اثرى از هيچ چيز به جاى نمى ماند و در قرآن كريم مى فرمايد: يا ايها الناس انتم الفقراء الى الله و الله هو الغنى الحميد در واقع اين همان فقر و غناى وجودى است.
البته پيداست كه انسان در همه نظام وجودى خود، از قبيل سلامتى، ثروت، عزت، موت، حيات، علم، ايمان، رفاه، دوام در زندگى به خداوند محتاج است و هم چنين بايد در تكامل روحى و اخلاقى خود؛ مانند عبادت، رشد فكر، توفيق در فراگيرى علوم، كرامت هاى روحى و كرامت هاى اخلاقى همه چير را از خداى متعال درخواست كند كه در صورت منع فيض از طرف خداى متعال، سعادت هرگز ميسور نيست و نتيجه آن جز حرمان از تمامى فيوضات نخواهد بود.
با توجه به اين مقدمات اگر انسانى شناخت دقيق به نظام هستى پيدا كند، به خوبى به اين واقعيت مى رسد كه زيرك ترين و زبده ترين فرد در عالم كسى است كه در سلك اطاعت خداوندى درآيد و در بندگى او هيچ گونه كوتاهى ننمايد كه عزت و ذلت، صحبت و موت و حيات در كف قدرت لايزال اوست.
چشم دل باز كن كه جان بينى
آنچه ناديدنى آن بينى
آنچه نشنيده گوشت آن شنوى
و آنچه ناديده چشمت آن بينى
از مضيق حيات در گذرى
وسعت ملك لامكان بينى
تابجايى رساندت كه يكى
از جهان و جهانيان بينى
با يكى عشق ورز از دل و جان
تا بعين اليقين عيان بينى
كه يكى هست و هيچ نيست جز او
وحده لا اله الا هو
فالى من حينئذ منقلبنا عنك؟ و الى أين مذهبنا عن بابك؟ سبحانك نحن المضطرون الذين أوجبت اجابتهم، و أهل السوء الذين وعدت الكشف عنهم. خداوندگارا از درگاه تو كجا رويم؟ و به چه كسى روى آوريم؟
تو پاك و منزهى و ما در نهايت اضطراريم و گرفتار آمده ايم و تو وعده داده اى كه مضطران و گرفتاران را نجات دهى.
اين فقره از دعا را كسى مى تواند از نهاد جان سر دهد كه موقف بندگى را بداند، قدرت حضرت احديت را كاملا بشناسد و معنى قيوم را بفهمد، آنگاه است كه بى اختيار از نهاد جان گويد كه من از در خانه تو به كجا پناه ببرم؟
اين جاست كه اشك فراوان بر چهره اش مى غلطد، و از سوز دل به آيه شريفه امن يجيب المضطر اذا دعاه و يكشف السوء متوسل مى شود.
توهم استعدادهاى خام آن است كه اضطرار انسانى فقط در وقت مرض و در حال ضعف و يا دم مرگ و يا در شدت تهى دستى و فقر است.
و در غير اين صورت به خداى خود محتاج نيست و اگر احيانا نمازى هم مى گذارد، ستايش فوق العاده اى است كه به خالق خود عرضه داشته و به طور مستقل نفس مى كشد و زنده است و در تمامى حركات و سكنات و حالات و صفات خود با استقلال تمام به خويش متكى است، اما به كانون اضطرار و نقطه مركزى وابستگى خود به خدا توجه نداشته و با غفلت تمام و بى خيالى به زندگى سرگرم است.
چندين هزار ذره سراسيمه مى دود
در آفتاب و نداند كافتاب چيست
ديگر نمى داند كه ارتباط خلق با خالق آن چنان پيوسته است كه در هيچ لحظه اى از مدد او بى نياز نيست.
و لذا حضرت سيد الشهدا عليه السلام در دعاى عرفه عرض مى كند:
الهى انا الفقير فى غناى، فكيف لا أكون فقيرا فى فقرى.
الهى انا الجاهل فى علمى، فكيف لا أكون جهولا فى جهلى.
در متن علم و غنى، گريبان گير با جهل و فقريم؛ زيرا جز حاجت چيز ديگرى نداريم.
بنابراين هر چه علم و غناى بيشتر داشته باشيم باز هم به عطاى او محتاج تر و وابسته تر هستيم؛ زيرا مرهون عنايات او بيش از ديگران بوده ايم. در حقيقت اضطرار ما از اعانت حضرت احديت – جل جلاله – هرگز جداشدنى نيست و اين را هم بايد دانست كه آن كس كه محتاج بودن خود را به خدا بيند، مى داند كه خداى متعال براى برآوردن حاجات او كافى است و هرگز قدرتى را فوق قدرت خدا نديده و هيچ گاه بر در ارباب بى مروت دنيا نخواهد نشست و هرگز احساس حاجت نسبت به غير او در خويش نمى بيند و نظر او از هر صاحب قدرت پرثروتى بريده و به بيگانه عزيز مقتدر وابسته است.
چنان كه حضرت اميرالمؤ منين عليه السلام در دعاى مناجات شعبانيه مى فرمايد:
و من لا ذبك غير مخذول و من اقلبت عليه غير مملوك. الهى ان من انتهج بك لمستنير و ان من اعتصم بك لمستجير: خدايا هر كس به تو پناهنده شد، بيچاره نيست و هر كس تو به او رو كنى در سلطه احدى نيست و هر كس راه را به وسيله تو و به سوى تو جويد، همراه نور و روشنايى است و آن كه به تو تمسك جويد در پناه گاهى مستحكم خواهد بود.
پس آن كه فقط با خداست از هر غنى بى نيازتر است و از هر صاحب اقتدار آرام تر و مطمئن تر خواهد بود.
بس سر و پا گذارى آنجا را
هم در آن پا برهنه جمعى را
سر ز ملك جهان گران بينى
پاى بر فرق فرقدان بينى
و أشبه الأشياء بمشيتك، و أولى الأمور بك فى عظمتك، رحمه من استرحمك، و غوث من استغاث بك، فارحم تضرعنا اليك، و أغثنا اذ طرحنا أنفسنا بين يديك. خدايا نزديك ترين مسأله به مشيت تو و مناسب ترين چيز نسبت به عظمت تو نزول رحمت و بركات تو بر هر كسى است كه از حضرتت درخواست رحمت نموده، و فرياد رسى نسبت به كسى است كه با استغاثه به تو روى آورده. و اى ارحم الراحمين ما با تمام تضرع و زارى، خود را پيش روى تو افكنده و به تو پناهنده هستيم، پس تضرع ما را درياب.
نكته قابل توجه آن است كه امام معصوم نزول رحمت را بر اربابان حاجت به مشيت خدا نزديك ديده است؛ زيرا رحمت و تلطف و رأفت، ذاتى حضرت خداوندى است، ولى نزول عذاب و غضب و سخط در ارتباط با گناهانى است كه از فرد طغيانگر نشأت گرفته و آتش دوزخ را فراهم آورده است. يعنى اگر ظلم و طغيان نبود، هرگز عذاب و جهنمى در كار نبود. بلكه جملگى خلايق در حرم امن الهى راه داشته و كمترين گزندى بر دامن بشر نمى رسيد؛ زيرا مشيت حضرت ربوبى جز به خير تعلق نمى گيرد و به مجازات و عذاب احدى محتاج نيست، ولى خود نافرمانى ها و طغيان هاست كه در نقصان وجودى انسان دخالت تمام دارد و لذا به جهنميان در قيامت مى گويند: هذا ماكنزتم لأنفسكم اين جهنم همان چيزى است كه خود ذخيره كرده بوديد، اما در نظام اجتماعى عقلايى، احيانا اگر كسى را به جرم خاصى تأديب كنند قهرا يك نوع تلافى و تشفى نفس و لذت انتقام در كار است و اين به جهت نظام انفعالى نفسانيت انسانى است و قابل تأثر بودن وى است، ولى چنين مسأله اى در ساحت قدس حضرت ربوبى راه ندارد؛ پس اگر مجازاتى هم در كار است بدان جهت نيست كه خداى متعال از او انتقام گيرى كند، بلكه از آن جهت است كه شخص آلوده، تطهير گردد تا براى جلب رحمت حضرت ربوبى آماده گردد؛ زيرا گناه آن چنان ظرف دل و قلب را آلوده مى كند كه عفونت آن، مانع از هرگونه رحمتى مى باشد و يگانه راه تطهير او مجازات وى است. درست همانند جراحى كه براى سلامت بدن انسان، زائده عفونى را به وسيله برق مى سوزاند و يا عضو فاسدى را قطع مى كند كه اين قطع و سوزاندن فقط مقدمه براى سلامتى اوست.
و لذا ظلم انسانى فقط متوجه خود اوست و هر كس عمل فاسدى را انجام دهد خود را به گروگان داده و در گرو آن عمل خواهد بود و عكس العمل آن را يا در دنيا و يا در آخرت خواهد چشيد و امكان ندارد كه بتواند از گرو آن فرار كند.
و لذا فرمود: يا ايها الناس انما بغيكم على أنفسكم: مردم پيوسته گريبان شما در گرو ظلم هاى شماست.
انسان گنه كار فقط به ريشه خود آتش مى زند و انسان بايد هميشه در شروع هر عملى فكر كند كه آيا ارتكاب آن را خدا مجاز دانسته، يا ندانسته است. از اين رو شارع مقدس تمامى حركات و سكنات ما را زير حساب برده است، و ما بايد پيوسته تمام امور خود را بر آن نظام قانون الهى عرضه بداريم وگرنه بايد منتظر بازتابش باشيم.
فمن يعمل مثقال ذره خيرا يرهَ و من يعمل مثقال ذره شرا يره.
اللهم ان الشيطان قد شمت بنا اذ شايعناه على معصيتك، فصل على محمد و آله و لا تشمته بنا بعد تركنا اياه لك، و رغبتنا عنه اليك. خدايا شادمانى شيطان پيوسته از آن است كه او را اطاعت كنيم و اگر توفيق دادى كه از او دورى كنيم و به سوى تو شوق پيدا كنيم، هرگز وسايل خوشحالى شيطان را براى ما فراهم نفرما و توفيق دورى از او را به ما كرامت گردان.
شماتت، به معنى خوشحالى دشمن از پيدايش بلا و مصيبت است. اين فراز از دعا پناهندگى به حضرت ربوبى، از شر شيطان است كه پيوسته به دشمنى ادامه داده و در فرصت نشسته كه هر دم با ديدن زمينه هاى مساعد به حمله خود دست زند و شيطان رقيب سرسختى است كه يك آن از تصميم خود منصرف نمى شود.
خداوند متعال در قرآن كريم مى فرمايد: الم اعهد اليكم يا بنى ادم أن لا تعبدوا الشيطان انه لكم عدو مبين.
اگر كسى دشمن را بشناسد و مخصوصا به حيله گرى وى پى ببرد، هرگز از او غافل نخواهد شد تا به تير غيب او مبتلا شود و هر كس از شيطان تير مى خورد، آنگاه است كه از خدا و رسولش غافل گرديده است.
اگر دل ز ياد تو غافل نشيند
خدنگ بلا بر دل دل نشيند
مثلا در روايتى آمده است كه النظر سهم مسموم من سهام ابليس نگاه غير مشروع از تيرهاى شيطان است؛ زيرا فردى كه مراقب اعمال خود نيست، اعضا و جوارح خود را تحت نظارت دقيق ندارد لذا به چنين تيرى از شيطان مبتلا مى شود.
و اين دشمن چنان قهار است كه انسان را به سرعت خلع سلاح مى كند و با اسلحه خود، او را از پا در مى آورد و به وسيله نگاه هاى خود قلبش را چنان نشانه مى رود كه نورانيت را از دل او جدا مى كند و دل او را فتح كرده و در داخل قلب او جاى مى گيرد و پيوسته وى را بدانجا مى كشاند كه در نظر دارد، و او را راهى جز جهنم نيست.
ابزار شيطان اعضا و جوارح خود انسان است كه، به وسيله زبان و يا به وسيله چشم، گوش، شكم و شهوت دست و پاى او را مهار مى كند و اعضا و جوارحى كه خداى متعال به ما عنايت فرموده كه وسيله رشد ما باشد و خود سلاحى برنده است كه مى تواند شيطان را از سر راه بردارد، به دست دشمن قتال مى افتد.
قلبى كه عرش الرحمان است و يا چشمى كه مى تواند به وسيله آن كمالات بسيارى را طى كند، با گوشى كه مى تواند مواعظ بسيار بشنود و بدان وسيله به مقام لايق برسد، زبانى كه مى تواند ذكرالله باشد و ناصح امت و گمراهان قرار گيرد، در خط دشمن مكار قرار مى گيرد كه عاقبت چنان عمل مى كند كه مورد سخريه شيطان واقع مى شود.
و شايد هيچ مرارت و تلخى، به اندازه شماتت دشمن سخت نباشد و در اين دعا، حضرت سجاد عليه السلام از شماتت دشمن قهار (شيطان) به خدا پناه مى برد كه بار خدايا مبتلايم مكن كه به دنبال او و به حرف او اغوا شوم، و او به شماتت و سخريه ما بپردازد.
البته شناختن چنين دشمنى بسيار دشوار است و انسان تا راه را و دشمن را نشناسد و به دفاع مناسب مجهز نباشد، روى صلاح را نخواهد ديد. به همين مناسبت خداوند متعال در قرآن كريم مكررا بندگان خود را از شيطان مى ترساند تا مبادا اين راهزن خطرناك راه را بر بندگان ببندد.
فارسی
.jpg)
.jpg)
.jpg)
دعا هنگام پناه بردن به خدا
0
0%
(نفر
0)
نظر شما در مورد این مطلب ؟
نمی پسندم
می پسندم
اشتراک گذاری در شبکه های اجتماعی:
آخرین مطالب
بیشترین بازدید این مجموعه
پر بازدید ترین مطالب سال
پر بازدید ترین مطالب ماه
پر بازدید ترین مطالب روز
