دعا براى عافيت
حضرت سجاد عليه السلام در اين دعا ، عافيت به معناى گسترده ى آن ؛ يعنى پردازش صحنه ى ارتباط انسان با خدا را از دشمنان و موانعى را كه در تضاد با منافع و كمالات مادى ، اخروى و معنوى انسان هستند ، درخواست نموده است و اين اهميت زدودن موانع راه قرب در سير الى الله را مى رساند .
اللهم صل على محمد و آله ، و ألبسنى عافيتك ، و جللنى عافيتك ، و حصنى بعافيتك ، و أكرمنى بعافيتك ، و أغننى بعافيتك ، و تصدق على بعافيتك ، و هب لى عافيتك ، و أفرشنى عافيتك ، و أصلح لى عافيتك ، و لا تفرق بينى و بين عافيتك فى الدنيا و الآخرة ؛
خدايا ! بر حضرت محمد و خاندان او درود فرست و لباس عافيت را در برم كن و سراپاى در آن مستغرقم ساز و مرا با جاى دادن در دژ عافيت محفوظ دار و بدان گرامى و بى نياز نما و به عافيتت بر من تصدق فرما و آن را به من ببخشاى و مرا مرهون عافيت گسترى خود قرار ده و بدان منتفع گردان و هرگز بين من و عافيت در دنيا و آخرت جدايى مينداز .
رابطه ى دو سويه ى حيات انسان و نظم جهان
انسان موجودى است كه نيازهاى متنوع و گسترده اى دارد و نحوه ى آفرينش و ساختار وجودى او مى طلبد كه تدبير و قدرت فوق العاده اى در ايجاد و ابقاى او دخالت كرده باشد ؛ به طورى كه مى توان گفت : مقدار علم و حكمتى كه در خلقت انسان به كار رفته است ، در آفرينش آسمان ها و زمين نيست . از اين رو ، حضرت حق در خلقت انسان به خود تبريك گفته است ، ولى آن گاه كه مى فرمايد : آسمان ها و زمين را در شش روز آفريدم ، از چنين كرامتى ياد نمى كند .
آرى ، آفرينش آدمى چنان شگرف است كه گويى ابعاد وجودى انسان وابستگى تنگاتنگى به همه ى ابعاد و مراتب هستى دارد ، زيرا اگر جهان هستى فاقد هر يك از مراتب وجودى خود باشد ، حيات بشرى ناممكن گرديده و تبديل به سيستمى خواهد شد كه نمى تواند گاهواره ى رشد و بالندگى موجود زنده اى به نام انسان باشد . چندى قبل يك گروه ابراخترشناس - كه همگى ملحد بودند - در يك كشف موفقيت آميز مشاهده كردند كه منظومه هاى بسيار در فاصله ى صدها ميليون سال نورى از منظومه ى شمسى در حال شكل گيرى و يك سلسله كرات و منظومه هاى ديگر ، در حال متلاشى شدن و به صورت توده ى غبار يا گاز شدن ، هستند و عجيب تر آن كه دانشمندان مزبور ، اين كنش و واكنش عظيم را با حيات انسان كاملا مرتبط دانسته و از نظم خردسوز اين گستره ى بى كران پيدا در حيرت شدند و غنچه ى توحيد فطرى در اعماق وجودشان شكفت و سرانجام به وجود مدبر حكيم عالم ايمان آوردند .
ربط متقابل حيات آدم و نظم عالم بدين معنا است كه چنان چه انسان بخواهد بر روى اين كره ى خاكى تنفس كند ، لازم است كه در بعدى بيش از چند صد ميليون سال نورى ، كيهان شاهد تولد سحابى هاى بسيار عظيم و مرگ كهكشان هايى به همان وسعت باشد .
عافيت و ابعاد مختلف آن
فهم عميق تعبيرهاى متنوع امام معصوم عليه السلام در اين فراز ، نيازمند نگرش علمى ژرف و دقت هاى فقه اللغوى موشكافانه اى است تا روشن شود كه هر يك از اين تعابير درباره ى كدامين بعد حيات انسانى است .
مثلا آن جا كه فرمود : «ألبسنى عافيتك» با آن جا كه فرمود : «حصنى بعافيتك» چه فرقى دارد ؟ يا «أكرمنى» با «أغننى» و «أفرشنى» با «أصلح لى» چه تمايز مفهومى دارد ؟ و هر يك با كدامين اشكال حيات بشرى يا ابعاد وجودى انسان يا مراتب ماهوى او تناسب دارد .
از اين رو ، بايد گفت هر يك از روابط اجتماعى ، خانوادگى ، فردى ، روحى ، جسمى ، عبادى ، علمى ، دنيايى و آخرتى انسان ويژگى هايى دارد كه عافيت خاص خود را مى طلبد و با نبود هر يك از نظام هاى لازم ، شرايط زيست آدمى يا حال و هواى زندگى وى دگرگون و در نتيجه غيرقابل تحمل مى شود كرامت . در سايه ى عافيت و بى نيازى در پناه عافيت و عافيت فراگير و عافيت همراه با صلاح ، هر يك خواص و آثار معينى دارد كه ره آوردهاى آن در ابعاد مختلف زندگى انسان نمودار خواهد شد و حتما امام معصوم تكرار اين واژه ها را با عنايت به نكته اى خاص لازم ديده است .
اصولا معصومين عليهم السلام حكيمانه ترين معنا را با جالب ترين اسلوب عبارت پردازى بيان مى فرمايند ؛ از اين رو ، تكرار يك سلسله جملات در سخنان آن بزرگواران ، قطعا مشتمل بر حكمت هاى فراوانى است كه به سادگى نمى توان از كنار آنها گذشت ، ليكن كشف اين گوهرهاى اجلالى براى فرهيختگان ، مستلزم فراغ بال كامل و صرف وقت قابل توجه است . خدا همه ى ما را از آن نصيب دهد.
اللهم صل على محمد و آله ، و عافنى عافية كافية شافية عالية نامية ، عافية تولد فى بدنى العافية ، عافية الدنيا والآخرة ، و امنن على بالصحة و الأمن و السلامة فى دينى و بدنى ، و البصيرة فى قلبى ، و النفاذ فى أمورى ، و الخشية لك ، و الخوف منك ، و القوة على ما أمرتنى به من طاعتك ، و الاجتناب لما نهيتنى عنه من معصيتك ؛
خدايا ! بر حضرت محمد و خاندان او درود فرست و به من عافيتى كرامت كن كه كفايت كننده از ديگران و سلامتى بخش و رو به فزونى باشد و بدن مرا عافيت دنيوى و اخروى بخشد و بر من منت نه و سلامتى و امنيت و تندرستى و تدين راستين و روشن بينى در جان و تسلط بر كارها و خشيت و خوف از خودت و توانايى بر اوامرت و دورى از منهيات و گناهان را روزى ام فرما .
درس هاى آموزنده
امورى كه امام سجاد عليه السلام در اين جا از خداوند سبحان درخواست نموده ، عبارت اند از :
1. «عافيت» : در امان بودن از ناگوارى ها است و امام عليه السلام عافيتى را درخواست فرموده است كه رهايى بخش كسالت ها و حاكم بر همه ى عرصه هاى حيات انسان باشد ؛ آن چنان كه هم دنيا و هم آخرت را فرا گيرد .
2. «صحت» : عبارت است از پايدارى حالت طبيعى ؛ به گونه اى كه آثار شناخته شده بر آن مترتب باشد . اين معنا در تمام موارد كاربرد كلمه ى صحت جارى است ؛ مثلا اگر مى گويند نمازت صحيح است به معناى عدم نياز به قضاى آن است و نيز خبر صحيح به مفهوم خبر مطابق با واقع است .
3. «سلامت» : به معناى دور بودن آفات و بيمارى ها از بدن است .
4. «امن» : به معناى فقدان ناگوارى ها در حال و منتفى بودن احتمال آن در آينده است ؛ به گونه اى كه انسان هيچ دل نگرانى نداشته و ذهن و خيال او آرام باشد .
5. «بصيرت قلب» : يعنى بينش خاصى كه انسان را براى آگاهى هاى لازم و دريافت هاى دقيق آماده مى كند . اگر اين بينش خاص قوت و شدت بيشترى بيابد ، باورهاى عقلانى و برهانى او عميق تر گرديده و جرقه ى نخستين درجات ديد قلبى او - كه ارتباط با ملكوت عالم است - نهاد جان او را روشن مى سازد و به تدريج فرد در پيوند با ملكوت عالم و فرشتگان و مأموران الهى قرار مى گيرد و آثار چنين كرامت عظيمى در رفتار و كردار وى به خوبى پديدار مى شود .
تفاوت چنين انسانى با يك فرد عادى ، در ذات و ماهيت آن دو است . بر اين پايه ، مؤمن و كافر در واقع دو ماهيت متفاوت اند كه حتى در رفتارهاى به ظاهر مشترك - چون خوردن و خوابيدن - هدف هاى متضادى را دنبال مى كنند ؛ يكى جز عمرگذرانى و كام جويى نمى شناسد و ديگرى مقصود از اين امور ابتدايى را تكامل و رشد معنوى مى داند .
6و7 . «خشيت» و «خوف» : كه اعم و اخص من وجه اند ؛ يعنى گاهى خوف و خشيت يك حقيقت هستند ؛ چنان كه قلب از عذاب يا ظهور جلال حضرت حق بلرزد و گاهى «خشيت» هست و «خوف» نيست ؛ مانند آن كه فرد در حالت
ظهور اسماى جلال - كه اصلا ترس آور نيست - در بهت و هيمان خاصى فرو رود و گاهى «خوف» هست و «خشيت» نيست ؛ مانند ترس از جنايات گذشته و بازتاب آنها .
اللهم صل على محمد و آله ، و عافنى عافية كافية شافية عالية نامية ، عافية تولد فى بدنى العافية ، عافية الدنيا والآخرة ، و امنن على بالصحة و الأمن و السلامة فى دينى و بدنى ، و البصيرة فى قلبى ، و النفاذ فى أمورى ، و الخشية لك ، و الخوف منك ، و القوة على ما أمرتنى به من طاعتك ، و الاجتناب لما نهيتنى عنه من معصيتك ؛
خدايا ! بر حضرت محمد و خاندان او درود فرست و به من عافيتى كرامت كن كه كفايت كننده از ديگران و سلامتى بخش و رو به فزونى باشد و بدن مرا عافيت دنيوى و اخروى بخشد و بر من منت نه و سلامتى و امنيت و تندرستى و تدين راستين و روشن بينى در جان و تسلط بر كارها و خشيت و خوف از خودت و توانايى بر اوامرت و دورى از منهيات و گناهان را روزى ام فرما .
درس هاى آموزنده
امورى كه امام سجاد عليه السلام در اين جا از خداوند سبحان درخواست نموده ، عبارت اند از :
1. «عافيت» : در امان بودن از ناگوارى ها است و امام عليه السلام عافيتى را درخواست فرموده است كه رهايى بخش كسالت ها و حاكم بر همه ى عرصه هاى حيات انسان باشد ؛ آن چنان كه هم دنيا و هم آخرت را فرا گيرد .
2. «صحت» : عبارت است از پايدارى حالت طبيعى ؛ به گونه اى كه آثار شناخته شده بر آن مترتب باشد . اين معنا در تمام موارد كاربرد كلمه ى صحت جارى است ؛ مثلا اگر مى گويند نمازت صحيح است به معناى عدم نياز به قضاى آن است و نيز خبر صحيح به مفهوم خبر مطابق با واقع است .
3. «سلامت» : به معناى دور بودن آفات و بيمارى ها از بدن است .
4. «امن» : به معناى فقدان ناگوارى ها در حال و منتفى بودن احتمال آن در آينده است ؛ به گونه اى كه انسان هيچ دل نگرانى نداشته و ذهن و خيال او آرام باشد .
5. «بصيرت قلب» : يعنى بينش خاصى كه انسان را براى آگاهى هاى لازم و دريافت هاى دقيق آماده مى كند . اگر اين بينش خاص قوت و شدت بيشترى بيابد ، باورهاى عقلانى و برهانى او عميق تر گرديده و جرقه ى نخستين درجات ديد قلبى او - كه ارتباط با ملكوت عالم است - نهاد جان او را روشن مى سازد و به تدريج فرد در پيوند با ملكوت عالم و فرشتگان و مأموران الهى قرار مى گيرد و آثار چنين كرامت عظيمى در رفتار و كردار وى به خوبى پديدار مى شود .
تفاوت چنين انسانى با يك فرد عادى ، در ذات و ماهيت آن دو است . بر اين پايه ، مؤمن و كافر در واقع دو ماهيت متفاوت اند كه حتى در رفتارهاى به ظاهر مشترك - چون خوردن و خوابيدن - هدف هاى متضادى را دنبال مى كنند ؛ يكى جز عمرگذرانى و كام جويى نمى شناسد و ديگرى مقصود از اين امور ابتدايى را تكامل و رشد معنوى مى داند .
6و7 . «خشيت» و «خوف» : كه اعم و اخص من وجه اند ؛ يعنى گاهى خوف و خشيت يك حقيقت هستند ؛ چنان كه قلب از عذاب يا ظهور جلال حضرت حق بلرزد و گاهى «خشيت» هست و «خوف» نيست ؛ مانند آن كه فرد در حالت
ظهور اسماى جلال - كه اصلا ترس آور نيست - در بهت و هيمان خاصى فرو رود و گاهى «خوف» هست و «خشيت» نيست ؛ مانند ترس از جنايات گذشته و بازتاب آنها .
اللهم و امنن على بالحج و العمرة ، و زيارة قبر رسولك ، صلواتك عليه و رحمتك و بركاتك عليه و على آله ، و آل رسولك - عليهم السلام - أبدا ما أبقيتنى فى عامى هذا و فى كل عام ، و اجعل ذلك مقبولا مشكورا ، مذكورا لديك ، مذخورا عندك ؛
خدايا ! توفيق اداى حج و عمره و زيارت قبر رسولت - كه درود و رحمت و بركات تو بر او و خاندان او باد - و زيارت قبور خاندان پيامبرت عليهم السلام را پيوسته در اين سال و همه سال ها به من عطا فرما و آن را مقبول و مورد سپاس و مورد نظر خودت و ذخيره اى براى من قرار ده .
كاركردهاى فردى ، اجتماعى و بين المللى حج
حج - كه كنگره ى عظيم جهان اسلام است - گذشته از فضيلت هاى بسيار براى زائران ، يكى از كارآمدترين روش هاى مديريت سياسى در جهان اسلام و نيز عميق ترين روش پرورش استعدادهاى روحى و معنوى امت اسلام است كه اثر تربيتى آن براى توان گران و ثروتمندان - كه غالبا به آسايش و راحت طلبى خوى كرده اند - چشم گيرتر مى باشد . اسلام از اين راه ايشان را به نقطه اى دور با آب و هوايى گرم مى فرستد كه فرهنگ مردمان آن جا نمى شناسند و با يك سلسله دستورالعمل هاى حساب شده ، آنها را به سوى رشد فرهنگ و تعميق مناسبات بندگى و بريدن از ماسوى الله دعوت مى فرمايد .
انسان در موسم حج بايد در قالب اين دستورها ، بسيارى از رسوم و آداب قومى و قبيله اى و عرفى را ناديده انگارد و بر همه ى آنها خط بطلان كشد و احرام بندد تا همه ى پيرايه ها و امور اعتبارى دنيوى را - كه در آخرت خريدارى ندارد - بر خود حرام كند و به دور ريزد . حج آدمى را به فطرت اوليه ى خود بازگشت مى دهد و در بعد اجتماعى ، شعار دين و تابلوى نمايان مكتب متين اسلام و نماد هم دلى و هم سويى و تمركز مسلمانان به شمار مى رود .
از ديگر كاركردهاى حج ، آگاهى جوامع اسلامى از حال يكديگر و تبادل كمك هاى معنوى و مادى بين آنان است .
در سطح بين المللى ، چنان چه حج ابراهيمى با همه ى شرايطش و به طور كامل اجرا گردد ، بزرگ ترين سد در برابر توطئه هاى نظام سلطه ى جهانى عليه مسلمانان خواهد بود . يكى ديگر از بازتاب هاى خارجى حج ، آگاهى عموم جوامع انسانى از آموزه هاى روح بخش اين مكتب الهى است كه خود يكى از روش هاى مؤثر تبليغى در عرصه ى رزمايش فرهنگى تمدن ها است .
مطالعه ى آمارى نشان مى دهد كه حج سبب گردش طبيعى تعداد قابل توجهى از مردم مختلف دنيا به آيين اسلام بوده است .
همين ها و نيز نكته هاى ناگفته ديگر ، سبب شده كه امام سجاد عليه السلام و ساير امامان عليهم السلام انگيزه ى حج و عمره را اين چنين با تأكيد در بين امت تقويت كنند و پيوسته دستور دهند كه براى توفيق اداى مناسك اين دو تكليف عظيم ، دعا كنيم ؛ براى نمونه ، اميرمؤمنان عليه السلام در وصيت خود دستور اكيد داده است :
الله الله فى بيت ربكم فلا تخلوه ما بقيتم ؛ فانه ان ترك لم تناظروا ؛
مبادا خانه ى خدا را خالى بگذاريد ، كه در اين صورت از بلاهاى فراوان در امان نخواهيد ماند .
نيز از همين رو ، پاداش دنيوى و جزاى اخروى به جاى آوردگان حج و عمره فوق حد تصور است ؛ از جمله رسول اكرم صلى الله عليه و آله فرمود :
الحجة ثوابها الجنة ، و العمرة كفارة لكل ذنب ؛
ثواب حج ، بهشت است و عمره ، كفاره ى همه گناهان مى باشد .
نيز امام صادق عليه السلام فرمود :
الحاج و المعتمر وفد الله ؛ ان سألوه أعطاهم ، و ان دعوه أجابهم ، و ان شفعوا شفعهم ، و ان سكتوا ابتدأهم ، و يعوضون بالدرهم ألف ألف درهم ؛
به جاآورنده ى حج و عمره بر خداوند وارد مى شوند و خداوند متعال آنان را اكرام مى كند ؛ اگر او را بخوانند ، اجابت مى فرمايد و اگر شفاعت كنند ، مى پذيرد و اگر ساكت بمانند ، او سخن گويد و به جاى هر درهم كه هزينه كرده اند ، يك ميليون درهم كرامت مى فرمايد .
و أنطق بحمدك و شكرك و ذكرك و حسن الثناء عليك لسانى ، و اشرح لمراشد دينك قلبى ؛
زبانم را به حمد و ياد و شكر و ستايش نيك خود گويا گردان و قلبم را براى پذيرش هدايت هاى دين و دستورهاى آيين خود بگشاى .
لزوم هماهنگى ميان ظاهر و باطن در پرستش خدا
لازم است كه انسان در پرستش و بندگى خدا ظاهر و باطن را هماهنگ سازد تا ظاهر ، گوياى باطن باشد ، بنابراين اگر زبان ظاهر به ستايش گشوده گردد ، ولى زبان دل با آن هم آواز نباشد ، اثر چشم گيرى بر ستايش زبانى مترتب نخواهد شد و در قيامت خريدارى نخواهد داشت . زبان بايد ترجمان دل باشد تا ذكرش ، صادق و خالص باشد و شكر و ثناى او مؤثر افتد .
بنابراين ، مفهوم سخن امام زين العابدين عليه السلام در اين جا آن نيست كه : خدايا ! زبان مرا به شكرگزارى ناطق گردان ، زيرا اين امر ممكن است و همه ى ما مى توانيم با زبان خود جملاتى نظير : «شكرا لله» يا «الحمد لله» را ادا كنيم ، بلكه مقصود آن است كه خداوندا به قلب من الهام كن كه زبان را وادارد تا به جاى سخنان بيهوده و خالى از فايده يا معصيت بار ، به ذكر و شكر حضرت حق بپردازد .
توجه به گنجايش افراد در دريافت حقايق برين
در ادامه امام عليه السلام فرمود : خدايا ! قلب مرا براى رشد لايق يك انسان ، گنجايش بيشتر عطا فرما . اين دعا زمينه ساز تكامل انسان است ، زيرا هر قلبى گنجايش خاصى دارد و چنين نيست كه هر معنا و مفهومى را بتوان با هر كسى بازگفت . فهم بسيارى از حقايق برين به توان روحى و ذهنى خاصى نيازمند است كه افراد كم ظرفيت از آن بى بهره اند ؛ از اين رو ، اميرمؤمنان - سلام الله عليه - مى فرمايد :
ان هذه القلوب أوعية و خيرها أوعاها ؛
قلب ها به مثابه ى ظرفى هستند و بهترين آنها دلى است كه براى فهم حقايق ظرفيت بيشترى داشته باشد .
نقل است بعض از كسانى كه آمادگى شنيدن و دريافت مطالب عميق را نداشته اند ، در اثر عدم تحمل معنا ، كارشان به ارتداد كشيده است ؛ چنان كه فردى به ملاقات يكى از سالكان سبيل معرفت رفت ، در حالى كه تنها به مراحل آغازين كشف نايل شده بود ، ولى استاد بى خبر از تازه كار بودن اين فرد ، دستورالعمل سنگينى به وى تجويز كرد كه نه تنها به رشد وى كمك نكرد ، بلكه به سرعت نشاط فكرى و عملى را از او ستاند و اندك اندك لاغر و ضعيف شد و پس از چند روز جان باخت . چنين رخدادى از آن جهت حادث شد كه شنونده هنوز ظرف جانش آماده ى شنيدن و يافتن آن سطح از معنا نشده بود . بعضى از اساتيد مجرب پس از اين واقعه ى ناگوار بدان سالك دستور دادند كه ديگر به هيچ كس دستورالعمل ندهد .
و أعذنى و ذريتى من الشيطان الرجيم ، و من شر السامة و الهامة و العامة و اللامة ، و من شر كل شيطان مريد ، و من شر كل سلطان عنيد ، و من شر كل مترف حفيد ، و من شر كل ضعيف و شديد ، و من شر كل شريف و وضيع ، و من شر كل صغير و كبير ، و من شر كل قريب و بعيد ، و من شر كل من نصب لرسولك و لأهل بيته حربا من الجن و الانس ، و من شر كل دابة أنت آخذ بناصيتها ، انك على صراط مستقيم ؛
خدايا ! من و فرزندانم را از شر شيطان رانده شده ، در پناه خود قرار بده و از شر هر جانور گزنده و كشنده و غيركشنده و همه ى جانوران و وحوش و از شر هر شيطان سركش و هر سلطان ظالم و از شر مترفان مخدوم و از شر هر ضعيف و قوى و از هر فرد شريف و پست و از شر هر نزديك و دور و از شر آن دسته از افراد جن و انس كه در حق رسول تو و خاندان او عداوت مى ورزند و از شر هر جنبده اى كه در اختيار تو است، حفظ فرما ، كه تو بر طريق حق و مستقيم حاكم و ناظر هستى.
حكمت خداوند در آفرينش شيطان
آن چه در نظام خلقت آمده به نوعى با وجود انسان پيوند دارد و هر يك را اثرى است كه انسان با واسطه يا بى واسطه به آن محتاج است ؛ مثلا اگر شيطان خلق نمى شد ، ترك حرام براى افراد بسيار آسان تر بود ، بلكه شايد در خود احساس تمايل به عصيان و تمرد نمى كردند و هيچ توجهى به متاع دنيا نمى نمودند و شايد گناه به اقتضاى فطرت خداجوى براى او منفور مى نمود و در اين صورت اطاعت و بندگى و ترك گناه از او قابل تحسين نمى بود . بنابراين ، شيطان است كه افراد را به كشمكش و انجام اعمال با رغبت و ميل وادار مى كند و فرد با ترك مقتضاى ميل و ترك شهوت استكمال مى يابد . بر اين پايه ، شيطان كه از عوامل فساد است ، خود از شرايط تكامل انسانى مى باشد . و اصولا خلقت همه ى موجودات از يك جهت خاص براى انسان ضرورى و سودمند است ، هر چند از جهات ديگر زيان ها و خطرهايى نيز براى وى در پى داشته باشد .
لزوم پناه بردن به خدا از شر شيطان
از آن جا كه از سويى ، همه ى اين كشمكش ها و تضاد و تعارض ها ، مقتضاى طبيعت اين دنيا است و از سوى ديگر ، حواس ظاهرى انسان بسيار محدود مى باشد ؛ به گونه اى كه با شنيدن يك صدا ، از ديدن چيز ديگر غافل مى شود و يا با خوابيدن ، حواس او تعطيل مى گردد ، طبعا اين ابزارها ضعيف تر از آن است كه انسان به يارى آنها بتواند در برابر خطرها پايدارى كرده يا از آنها دورى نمايد ؛ از اين رو امام معصوم عليه السلام از ضرر و شرور جن به خدا پناه برده است .
مفهوم جن در زبان شريعت
«جن» موجودى نامرئى است كه همانند انسان داراى شعور و تكليف و ثواب و عقاب بوده و خلقت اصلى آن از آتش است . «جن» در لغت به معناى مستور و ناپيدا است و احتمال دارد كه هر گاه لفظ جن بدون قرينه ى خاصى به كار رود ، مقصود از آن ، موجوداتى مى باشد كه قابل رؤيت نيستند و شايد شامل انواع ميكروب ها و ويروس ها نيز بشود ؛ مانند آن كه در روايت آمده است : «از طرف دستگيره ى ظرف آب - كه غالبا سفالى بوده است - آب نياشاميد كه جن آلوده است» . از اين رو ، چنين مى نمايد كه مراد از آن دورى از مكانى است كه غالبا در اثر دست خوردگى آلوده به ميكروب ها بوده و بيمارى زا مى باشد ، ولى به علت عدم پيشرفت دانش بشرى با زبان قابل فهم براى مردم آن زمان بيان شده است .
با اين حال در بسيارى از موارد ، مقصود از «جن» همان موجودات بسيار لطيف و غيرقابل رؤيت است و همانند حرارت از اجسام و موانع عريض عبور مى كنند .
اين موجودات هميشه به زيان انسان نيستند و خداوند متعال آنان را بر بشر مسلط نفرموده است و گرنه زندگى براى انسان ها بسيار مشكل مى شد و نبايد در اين باره به بسيارى از سخنان عاميانه توجه كرد . مگر آن كه مورد آزار قرار گيرند و يا از قسم بسيار شرور جنيان باشند ، كه در اين صورت مى توان ضرر آنان را محتمل دانست كه آن هم با حضور قلب و توجه به خداوند متعال و دعاهاى وارده از امامان معصوم عليهم السلام قابل دفع است .
اللهم صل على محمد و آله ، و من أرادنى بسوء فاصرفه عنى ، و ادحر عنى مكره ، و ادرأ عنى شره ، و رد كيده فى نحره ، و اجعل بين يديه سدا حتى تعمى عنى بصره ، و تصم عن ذكرى سمعه ، و تقفل دون اخطارى قلبه ، و تخرس عنى لسانه ، و تقمع رأسه ، و تذل عزه ، و تكسر جبروته ، و تذل رقبته ، و تفسخ كبره ، و تؤمننى من جميع ضره و شره و غمزه و همزه و لمزه و حسده و عداوته و حبائله و مصائده و رجله و خيله ، انك عزيز قدير ؛
خدايا ! بر حضرت محمد و خاندان او درود فرست و هر كس اراده ى بدى درباره ى من دارد ، او و مكر و شرش را از من دور گردان و نيرنگش را به خودش باز گردان و در برابرش آن چنان مانعى قرار ده كه چشم او را كور و گوش او را كر و قلب او را قفل و زبانش را گنگ سازى و او را سرافكنده كنى و عزتش را به خوارى مبدل نمايى و سطوتش را بشكنى و طوق خوارى بر گردنش اندازى و كبرش را زايل كنى و مرا از زيان ها و شرورش و نيز عيب جويى و عيب گويى و نكوهش گرى وى در حضور من يا پشت سرم و هم چنين حسد و عداوت وى در امان دار و از شر كمندها و دام ها و اطرافيان و دستيارانش محافظت فرما كه تو عزيز و توانايى .
توطئه ها و خطرهاى دشمن
امام معصوم عليه السلام در اين فراز دشمن را با تمام توطئه ها و انواع خطرها و مكرهايى كه از طرف او ممكن است متوجه انسان شود ، در نظر آورده و از خداوند متعال دفع آن را درخواست فرموده است .
ظرافت اين درخواست امام عليه السلام از آن جا ناشى مى شود كه هرگاه دشمن بخواهد به رقيب ضربه اى وارد سازد و او را متضرر كند ، ابتدا نقشه ى خود را در ذهن مرور مى كند و از پيش رقيب را با چشم زير نظر مى گيرد ، يا سخنان او را خوب مى شنود . بنابراين ، اگر آدمى از تيررس حواس ديدارى و شنيدارى دشمن به دور ماند و از صفحه ى ذهن او زدوده شود ، بستر عداوت ورزى و در نتيجه ضربه پذيرى از بين مى رود ؛ از اين رو امام سجاد عليه السلام از خداوند سبحان درخواست نموده است كه مرا از چشم و گوش و خيال و خاطر او مخفى نگاه دار و زبان او را كند ساز ؛ هم چنين خوارى او را از خداوند سبحان خواسته است تا به جبروت و گردن كشى خود غره نشود و هوس به خاك انداختن به سرش نزند و نيز دفع ضرر او را طلبيده است .
محقق بزرگوار ، مرحوم «سيد عليخان مدنى» ، شارح صحيفه در اين جا از بعضى اديبان نقل مى كند كه «ضر» ضد نفع است و به ضرر در اموال و ساير متعلقات انسانى اطلاق مى شود ، ولى «ضر» به معناى خلل وارد بر بدن مى باشد و اعم از بيمارى و فقر است .
انواع شرور و مكرهاى شيطان
امام سجاد عليه السلام سپس از انواع شرور شيطان به خدا پناه مى برد كه هر يك از اين صفات تهديد خطرناكى براى سعادت آدمى به شمار مى رود . «غمز» به معناى اشاره بر اساس توطئه و طعن است و «همز» به معناى غيبت و نيز ذكر عيوب و نقص مى باشد و «لمز» به معناى به رخ كشيدن عيب در حضور فرد بوده و «حسد» به معناى ميل دشمن به زوال مزيت ها ، كمالات و خيرات است و «حبائل» به معناى تور صيادى است و «مصائد» ابزار و وسايل صيد را گويند و «خيل» به معناى سوارانى است كه دستياران و مأموران ستمگران اند و «رجل» به مردان سواره و ياران و تابعان ظالمان اطلاق مى شود .
در پايان حضرت مى فرمايد : «انك عزيز قدير». اين سخن در واقع دليل همه ى خواسته هاى حضرت است ، كه خداوند ، عزتمند بى همتايى است كه كسى توانايى مقابله و ياراى ايستادگى در برابر او را ندارد و سبحات جلال و انوار جمال و كمالش ، بهره اى از قدرت و حظى از عزت و رشحه اى از كرامت براى كسى باقى نمى گذارد . از اين رو ، سزد كه دامن ظلم و تجاوز را برچيند و ستم كشيده ى بيچاره را دست گيرد ، بنابراين ، شايسته است كه بر اين اسماى حسنى و صفات عليا ستوده و شكرانه ى او در حد بندگى به جاى آورده شود.
جل جلاله و عم نواله و عظم شأنه .
اللهم صل على محمد و آله ، و من أرادنى بسوء فاصرفه عنى ، و ادحر عنى مكره ، و ادرأ عنى شره ، و رد كيده فى نحره ، و اجعل بين يديه سدا حتى تعمى عنى بصره ، و تصم عن ذكرى سمعه ، و تقفل دون اخطارى قلبه ، و تخرس عنى لسانه ، و تقمع رأسه ، و تذل عزه ، و تكسر جبروته ، و تذل رقبته ، و تفسخ كبره ، و تؤمننى من جميع ضره و شره و غمزه و همزه و لمزه و حسده و عداوته و حبائله و مصائده و رجله و خيله ، انك عزيز قدير ؛
خدايا ! بر حضرت محمد و خاندان او درود فرست و هر كس اراده ى بدى درباره ى من دارد ، او و مكر و شرش را از من دور گردان و نيرنگش را به خودش باز گردان و در برابرش آن چنان مانعى قرار ده كه چشم او را كور و گوش او را كر و قلب او را قفل و زبانش را گنگ سازى و او را سرافكنده كنى و عزتش را به خوارى مبدل نمايى و سطوتش را بشكنى و طوق خوارى بر گردنش اندازى و كبرش را زايل كنى و مرا از زيان ها و شرورش و نيز عيب جويى و عيب گويى و نكوهش گرى وى در حضور من يا پشت سرم و هم چنين حسد و عداوت وى در امان دار و از شر كمندها و دام ها و اطرافيان و دستيارانش محافظت فرما كه تو عزيز و توانايى .
توطئه ها و خطرهاى دشمن
امام معصوم عليه السلام در اين فراز دشمن را با تمام توطئه ها و انواع خطرها و مكرهايى كه از طرف او ممكن است متوجه انسان شود ، در نظر آورده و از خداوند متعال دفع آن را درخواست فرموده است .
ظرافت اين درخواست امام عليه السلام از آن جا ناشى مى شود كه هرگاه دشمن بخواهد به رقيب ضربه اى وارد سازد و او را متضرر كند ، ابتدا نقشه ى خود را در ذهن مرور مى كند و از پيش رقيب را با چشم زير نظر مى گيرد ، يا سخنان او را خوب مى شنود . بنابراين ، اگر آدمى از تيررس حواس ديدارى و شنيدارى دشمن به دور ماند و از صفحه ى ذهن او زدوده شود ، بستر عداوت ورزى و در نتيجه ضربه پذيرى از بين مى رود ؛ از اين رو امام سجاد عليه السلام از خداوند سبحان درخواست نموده است كه مرا از چشم و گوش و خيال و خاطر او مخفى نگاه دار و زبان او را كند ساز ؛ هم چنين خوارى او را از خداوند سبحان خواسته است تا به جبروت و گردن كشى خود غره نشود و هوس به خاك انداختن به سرش نزند و نيز دفع ضرر او را طلبيده است .
محقق بزرگوار ، مرحوم «سيد عليخان مدنى» ، شارح صحيفه در اين جا از بعضى اديبان نقل مى كند كه «ضر» ضد نفع است و به ضرر در اموال و ساير متعلقات انسانى اطلاق مى شود ، ولى «ضر» به معناى خلل وارد بر بدن مى باشد و اعم از بيمارى و فقر است .
انواع شرور و مكرهاى شيطان
امام سجاد عليه السلام سپس از انواع شرور شيطان به خدا پناه مى برد كه هر يك از اين صفات تهديد خطرناكى براى سعادت آدمى به شمار مى رود . «غمز» به معناى اشاره بر اساس توطئه و طعن است و «همز» به معناى غيبت و نيز ذكر عيوب و نقص مى باشد و «لمز» به معناى به رخ كشيدن عيب در حضور فرد بوده و «حسد» به معناى ميل دشمن به زوال مزيت ها ، كمالات و خيرات است و «حبائل» به معناى تور صيادى است و «مصائد» ابزار و وسايل صيد را گويند و «خيل» به معناى سوارانى است كه دستياران و مأموران ستمگران اند و «رجل» به مردان سواره و ياران و تابعان ظالمان اطلاق مى شود .
در پايان حضرت مى فرمايد : «انك عزيز قدير». اين سخن در واقع دليل همه ى خواسته هاى حضرت است ، كه خداوند ، عزتمند بى همتايى است كه كسى توانايى مقابله و ياراى ايستادگى در برابر او را ندارد و سبحات جلال و انوار جمال و كمالش ، بهره اى از قدرت و حظى از عزت و رشحه اى از كرامت براى كسى باقى نمى گذارد . از اين رو ، سزد كه دامن ظلم و تجاوز را برچيند و ستم كشيده ى بيچاره را دست گيرد ، بنابراين ، شايسته است كه بر اين اسماى حسنى و صفات عليا ستوده و شكرانه ى او در حد بندگى به جاى آورده شود.
جل جلاله و عم نواله و عظم شأنه .
فارسی
.jpg)
.jpg)
.jpg)
دعا براى عافیت
0
0%
(نفر
0)
نظر شما در مورد این مطلب ؟
نمی پسندم
می پسندم
اشتراک گذاری در شبکه های اجتماعی:
آخرین مطالب
بیشترین بازدید این مجموعه
پر بازدید ترین مطالب سال
پر بازدید ترین مطالب ماه
پر بازدید ترین مطالب روز
