در رابطه با اصل توسّل که گروهی آن را مغایر با اصل توحید می‌دانند توضیح دهید؟

زندگی بشر براساس بهره‌گیری از وسایل و اسباب طبیعی استوار است، همه ما هنگام گرسنگی غذا می‌خوریم و در هوای سرد زمستان با استفاده از لباس‌های گرم یا وسایل گرمازا خود را گرم می‌کنیم لیکن نباید غفلت نمود که این اسباب را خدا برای ما مهیا نموده است بنابر این اگر ما برای این اسباب و وسایل استقلال در تأثیر قائل نشویم، عین توحید است. کسانی که شرک را به معنی تعلّق و توسّل به غیر خدا تفسیر می‌کنند کلامشان در صورتی صحیح است که ما برای ابزار و وسایل موجود اصالت و استقلال قائل شویم در غیر این صورت نه تنها از مسیر توحید خارج نشده‌ایم بلکه به قانون طبیعی که خدا قرار داده عمل نموده‌ایم.

همان‌طور که در زندگی مادّی با وسایل سر و کار داریم برای رسیدن به مقام‌های بالای معنوی هم خداوند وسیله‌هایی قرار داده است که انسان به کمک این وسیله‌ها آسان‌تر بتواند به مقامات عالیه دست یابد. 

در قرآن کریم در موارد متعدّدی اصل توسّل مطرح شده است.

1 ـ «یا أَیهَا الَّذِینَ آمَنُوا اتَّقُوا اللّهَ وَابْتَغُوا إِلَیهِ الْوَسِیلَةَ»[1].

ای اهل ایمان! از خدا پروا کنید و دست‌آویز و وسیله‌ای [از ایمان، عمل صالح و آبروی مقرّبان درگاهش] برای تقرّب به سوی او بجویید.

وسیله‌ای که انسان را به خدا برساند اعمّ است از عملی که مربوط به خود شخص باشد مثل علم، نماز، جهاد یا افرادی که در این مسیر دست انسان را بگیرند و بالا ببرند از این جهت در تفسیر آیه مذکور آمده است که:

امام علی علیه‌السلام فرمود:

«أنا وسیلَتُه»[2].

آن وسیله من هستم.

و پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌وآله در حدیثی می‌فرمایند:

«ألْأئمّةُ مِنْ وُلْدِ الْحُسَین علیه‌السلام... . هُمُ الْعُرْوَةُ الْوُثْقی وَهُمُ الْوَسیلَةُ اِلی اللّهِ».

امامان، از فرزندان حسین علیه‌السلام هستند،...آنان دستاویز مورد اطمینان و وسیله تقرّب به سوی خدا هستند.

2 ـ «یاأَبَانَا اسْتَغْفِرْ لَنَا ذُنُوبَنَا إِنَّا کنَّا خَاطِئِینَ»[3].

گفتند: ای پدر! آمرزش گناهانمان را بخواه، بی‌تردید ما خطاکار بوده‌ایم.

این درخواست پسران حضرت یعقوب از او به این دلیل است که ایشان پیامبر الهی است و در نزد پروردگار دارای جایگاهی بس رفیع است.

3 ـ «وَمَا أَرْسَلْنَا مِن رَسُولٍ إِلاَّ لِیطَاعَ بِإِذْنِ اللّهِ وَلَوْ أَنَّهُمْ إِذ ظَلَمُوا أَنْفُسَهُمْ جَاءُوک فَاسْتَغْفَرَوا اللّهَ وَاسْتَغْفَرَ لَهُمُ الرَّسُولُ لَوَجَدُوا اللّهَ تَوَّاباً رَحِیماً»[4].

و هیچ پیامبری را نفرستادیم مگر آنکه به توفیق خدا از او اطاعت شود و اگر آنان هنگامی که [با ارتکاب گناه] به خود ستم کردند، نزد تو می‌آمدند و از خدا آمرزش می‌خواستند، و پیامبر هم برای آنان طلب آمرزش می‌کرد، یقیناً خدا را بسیار توبه‌پذیر و مهربان می‌یافتند.

توسّل از نظر لغت یعنی انتخاب وسیله برای رسیدن به نتیجه، چنان که گرفتاری و دارنده مشکلی امامان را به عنوان شفیع و میانجی که از معنویت و مقام قربشان در پیشگاه خدا مایه بگذارند و رفع مشکل را از حق بخواهند، وسیله قرار دهد نه این که شرک نیست بلکه هیچ منافاتی با توحید ندارد. شرک این است که انسان غیر خدا را در قدرت و علم و گره گشایی و کارگردانی شریک و همتای حق بداند.

شیعه نسبت به پیامبران و امامان چنین اعتقادی ندارد، اعتقاد شیعه به آن بزرگواران این است که آنان بندگان خالص و عباد برجسته حق‌اند و در مقامی قرار دارند که خدا خواسته آنان را در حق دیگران می‌پذیرد.

بنابراین توسّل و حاجت خواستن از اولیای الهی تمسّک به رابطه‌های فیض الهی و اسبابی است که هرگونه تأثیرگذاری آن‌ها وابسته به اذن و اراده خداوند است.

توسّل به معنایی که شیعه می‌گوید در همه امور هستی و ظرف حیات جریان دارد. زندگان با توسل به مواد غذایی و آب و هوا و نور و عناصر و با توسل به یکدیگر مانند توسّل بیمار به طبیب، تهیدست به ثروتمند، طفل به سینه مادر و توسّل عناصر طبیعی مانند توسّل درخت و نبات به زمین، حیات خود را اداره می‌کنند در نتیجه توسّل حقیقتی است که حضرت حق برای ادامه حیات موجودات، برای همه موجودات قرار داده است.

یوسف علیه‌السلام با توجّه به این‌که تکیه بر وسیله با امید به خدا امری طبیعی و کلیدی برای حل مشکل است به هم‌زندانی خود گفت:

وضع مرا نزد حاکم مملکت توضیح بده تا ثابت شود من در عین بی‌گناهی در زندان هستم، امید است با توضیح تو زمینه آزادی من فراهم شود[5].

[1]  تفسیر المیزان : 5/333 ؛ المناقب : 2/272 . 

 
[2]  یوسف 12 : 97 .

 
[3]  نساء 4 : 64 .

 
[4]  یوسف 12 : 42 .

 
[5]  غرر الحکم : 92 ، فصل 9 حدیث 1594 ؛ میزان الحکمه : 13/6574 ، حدیث 20982 .