پرسشها و پاسخها، ص: 72

موجودات جهان اعمّ از جاندار و غيره گواهی می دهند «1». هنگامی كه سليمان با سپاهيان خود از بيابانی عبور می كرد مورچه ای به مورچگان بيابان كه بيم آن می رفت همگی زير پای سليمان و سپاهيان او از بين بروند ندا در داد و گفت:

«يا أَيُّهَا النَّمْلُ ادْخُلُوا مَساكِنَكُمْ لا يَحْطِمَنَّكُمْ سُلَيْمانُ وَ جُنُودُهُ وَ هُمْ لا يَشْعُرُونَ» «2».

ای مورچگان! به خانه هايتان درآييد تا سليمان و سپاهيانش ناآگاهانه شما را پايمال نكنند.

ندای مورچه يك ندای واقعی بود و هرگز نمی توان آن را به معنای مجازی و زبان حال حمل كرد به گواه اين كه طبق نقل قرآن، سليمان از شنيدن سخن او تبسّمی كرد و از خدا خواست كه به او توفيق دهد كه در برابر نعمت هايی كه بر او و والدين او ارزانی داشته است سپاسگزار باشد.

با وجود آيات و رواياتی «3» كه شعور و ادراك را در سراسر موجودات جهان حاكم می داند بايد گفت: اين تسبيح تسبيح واقعی و حقيقی است «4» و موجودات جهان به زبان ويژه خود، خدا را تسبيح می گويند، نه به زبان حال كه در دو نظريه اول و دوّم بيان شد.

______________________________
(1) نمل (27): 16- 17؛ بقره (2): 74؛ احزاب (33): 72؛ حشر (59): 21؛ نور (24): 24.

(2) نمل (27): 18.

(3) نور الثقلين: 4/ 82، بحارالانوار: 14/ 90، باب 7؛ صحيفه سجّاديه: دعای 43.

(4) الميزان: 15/ 353.