ايمان و آثار آن - جلسه یازدهم (1) - (متن کامل + عناوین)

شيعه واقعى

بسم الله الرحمن الرحيم

الحمد لله رب العالمين و الصلا و السلام على محمّد و اهل بيته الطاهرين صلوات الله عليهم اجمعين ....

قرآن مجيد بيان مى كند اعتقاد به پروردگار بزرگ عالم، به تنهايى براى انسان سعادت نمى سازد، و اين كه بشر در اين اعتقاد، تنها نيست؛ بلكه تمام موجودات عالم با زبانى كه در ذات آن ها وجود دارد، نه با زبانى كه براى آن ها زبان گويا قرار داده شده، با ذات مقدس احديت ارتباط دارند. هيچ موجودى در محدوده عالم خلقت، نمى تواند جدا از پروردگار باشد؛ چون اگر بخواهد جدا باشد، هستى ندارد و وجودش در خطّ عالم، غير ممكن است؛ به خاطر همين جهت، قرآن مجيد از اين اتصال و رابطه به تنهايى ياد نمى كند تا اين كه بشر با آن مانند حيوانات نباشد؛ بلكه از ابتدا، امر اعتقاد و ايمان را مى گويد و به دنباله آن، برنامه هايى را پيشنهاد مى نمايد كه مجموعه آن برنامه ها عبارت است از به صورت خارجى درآمدن ايمان بشر به عنوان عمل صالح و شايسته در ظرف بيرون از خودش. قرآن مجيد اين بيان را به طور مفصّل دارد.

معناى ايمان

در كتاب عيون اخبار الرضا عليه السلام، صدوق رحم الله عليه از قول حضرت على بن موسى الرضا عليه السلام نقل مى كند كه حضرت فرمود: ايمان عبارت است از اعتقاد قلبى، اقرار به زبان و عمل به اعضا و جوارح. «1» اگر هر كدام از اين سه جنبه از ايمان در وجود انسان نباشد، ايمان او ايمان كاملى نيست و او از اسلام ناب فاصله دارد.

اقسام حيات

برداشت نورانى و اصيلى از زندگى مقدس امام سوم حضرت سيدالشهداء عليه السلام شده و درباره اين زندگى سرافرازانه گفته اند: «انَّ الْحَيَاهَ عَقِيدَهٌ وَ جَهَادٌ.» «2»: زندگانى امام حسين عليه السلام، سرتاسر جهاد بوده است. در تفسير اين تعبير بايد گفت، حيات بر چهار قسم است:

قسم اول آن، حيات جمادى است؛ مانند حيات سنگ ها، كوه ها، درياها، كهكشان ها، كرات آسمانى؛

قسم دومش، حيات نباتى مى باشد؛ مانند حيات انواع مختلف گياهان؛

قسم سوم هم حيات حيوانى است؛ مانند حيات درندگان و چرندگان. در اين حيات، در محدوده خوردن، آشاميدن، اعمال شهوت و گذراندن عمر تا مردن، بشر با حيوانات ديگر شريك است؛

چهارمين قسم هم حيات انسانى مى باشد.

اين وطن مصر و عراق و شام نيست اين وطن جايى است كان را نام نيست «3»

شيخ بهايى

______________________________
(1) پى نوشت

1. عيون أخبار الرضا عليه السلام، ج 2، 124- 122، باب ما كتبه الرضا عليه السلام للمأمون فى محض الإسلام و شرائع: وَ الْإِيمَانُ هُوَ أَدَاءُ الْأَمَانَهِ وَ اجْتِنَابُ جَمِيعِ الْكَبَائِرِ وَ هُوَ مَعْرِفَهٌ بِالْقَلْبِ وَ إِقْرَارٌ بِاللِّسَانِ وَ عَمَلٌ بِالْأَرْكَانِ ....

(2) 2. شيخ شريفى، كلمات الإمام الحسين عليه السلام، ص 10:

بعض العبارات المنسوبه للامام عليه السلام على الرغم من اشتهارها و مضامينها الساميه، لم نجدها فى المصادر التى بحثنا فيها، من جمله ذلك: «ان الحياه عقيده و جهاد.»

(3) 3. شيخ بهايى، مثنوى نان وحلوا، فى تأويل قول النبى صلّى الله عليه و آله و سلّم.

حيات انسانى

منظور از اين حياتى كه در تعبير مزبور از زندگانى امام حسين عليه السلام شده، فقط حيات انسانى است؛ آن حياتى كه در خطّ انسان بودن است، و صفت رذيله اى هم در آن ديده نمى شود، و در چهره آن، تمام صفات عالى انسانى منعكس مى باشد.

سعدى چنين حياتى را اين گونه توصيف مى كند:

تن آدمى شريف است به جان آدميت نه همين لباس زيباست نشان آدميت

اگر آدمى به چشم است و دهان و گوش و بينى چه ميان نقش ديوار و ميان آدميت «1»

بشر گداترين موجود عالم

هيچ حيوانى در عالم، اعم از حيوانات دريايى ها، صحرايى ها و هوايى ها، براى گذراندن ادار امور زندگى به هيچ آدميزادى احتياج ندارد، ولى آدميزاد از هيچ چيزى در اين عالم بى نياز نيست. بنابراين مى شود گفت، گداترين موجود عالم، بشر بوده و بقيه موجودات هم هيچ احتياجى به بشر ندارند. اين تن با همه حيثيتش گدا است، گداى موجودات عالم، علاوه بر اين، در جهان مقامى به اين تن داده نشده است.

رابطه تن با روح و روان

اين تن مَركَب براى روان است، روانى كه اول دارد، ولى آخر ندارد، و براى عقلى كه اول دارد، ولى آخر ندارد. عقل و روح، مَركَبى كه لازم داشتند، به آن ها عنايت كردند. بنا بر اين، بايد هميشه در انتخاب تمام برنامه ها، عقل و روان حكومت كنند. ذليل و بيچاره ملتى كه عقل و روانشان نوكر چشم و شهوت شده، و عزيز، آن مردان و زنانى كه بدن را خدمتگزار عقل و روان قرار داده اند.

قرآن مجيد مى فرمايد: خدا زن حضرت نوح پيغمبر عليه السلام و زن حضرت لوط پيغمبر عليه السلام را لعنت كند و از رحمت دور نمايد؛ چون هر دوى آن ها خاين بودند. «2» عقل و روح در وجود آن دو موجود، ذليل و بيچاره بودند و اسير شكم و شهوت.

خداوند بر عكس آن ها، چهره ديگرى را در عالى ترين قله انسانيت نشان مى دهد كه آن مقام و شخصيت حضرت

______________________________
(1) 4. سعدى، مواعظ، غزليات، شماره 16.

(2) 5. اشاره به آى دهم سوره تحريم: «ضَرَبَ اللَّهُ مَثَلًا لِلَّذينَ كَفَرُوا امْرَأَتَ نُوحٍ وَ امْرَأَتَ لُوطٍ كانَتا تَحْتَ عَبْدَيْنِ مِنْ عِبادِنا صالِحَيْنِ فَخانَتاهُما فَلَمْ يُغْنِيا عَنْهُما مِنَ اللَّهِ شَيْئاً وَ قيلَ ادْخُلَا النَّارَ مَعَ الدَّاخِلينَ.»

آسيه «1» همسر فرعون ملعون است. «2» او زنى بود كه بدن را خدمتگزار عقل و روان قرار داد؛ ولى آن دو زن با اين كه در خانه دو پيغمبر بودند، بدن را در اختيار روان و عقل قرار ندادند. در هر صورت، انسانيت و حيات، با انواع واقعيت ها همراه هست. حقيقت ها، درستى ها، فضيلت ها، صفات حسنه و آراستگى ها، منظور از حياتى كه در توصيف زندگى وجود مقدس أبى عبدالله عليه السلام آمده، حيات انسانيت است.

اگر آدمى به چشم است و دهان و گوش و بينى چه ميان نقش ديوار و ميان آدميت

خور و خواب و خشم و شهوت شغبست و جهل و ظلمت حيوان خبر ندارد ز جهان آدميت «3»

وجود غريزه حيوانى در حيات انسانى

انسانيت در حيات حيوانيت پيدا نمى شود، ولى حيات حيوانيت در حيات انسانيت به كمال مى رسد. همه اشتباهات ادوار تاريخ در برنامه هاى انسان ها و اقوام، همين يك جمله بوده است كه آن ها نتواستند حيات حيوانى را در حيات انسانى تكامل بدهند. عقل بايد هميشه مسايلى را كه در عالم حقيقت و واقعيت دارد، بدرقه كند و از توهمات، تصورات و پندارها بپرهيزد. در اين زمينه، قرآن مجيد كسانى را كه محكوم به حيات حيوانيت هستند، مثال مى زند به اين كه مانند آن مسافرى مى مانند كه تشنگى بر او غلبه كرده باشد. او در جاده حركت مى كند و از دور آب مى بيند. خيال مى كند رودخانه اى از شمال خيابانى به سمت جنوب آن در حركت است. مى دود و به آن نقطه معينى كه او انتخاب كرده، مى رسد، ولى جز بيابان چيز ديگرى را مشاهده نمى كند:

وَ الَّذينَ كَفَرُوا أَعْمالُهُمْ كَسَرابٍ بِقيعَهٍ يَحْسَبُهُ الظَّمْآنُ ماءً حَتَّى إِذا جاءَهُ لَمْ يَجِدْهُ شَيْئاً وَ وَجَدَ اللَّهَ عِنْدَهِ. «4»

______________________________
(1) 6. شيخ على النمازى، مستدرك سفينه البحار، ج 1، ص 138:

وأما امرأه فرعون آسيه، فكانت من بنى إسرائيل وكانت مؤمنه مخلصه، وكانت تعبد الله سرا، وكانت على ذلك إلى أن قتل فرعون امرأه حزبيل، فعاينت حينئذ الملائكه يعرجون بروحها لما أراد الله تعالى بها من الخير فزادت يقينا وإخلاصا وتصديقا.

(2) 7. اشاره به آى يازده سور تحريم: «وَ ضَرَبَ اللَّهُ مَثَلًا لِلَّذينَ آمَنُوا امْرَأَتَ فِرْعَوْنَ إِذْ قالَتْ رَبِّ ابْنِ لى عِنْدَكَ بَيْتاً فِى الْجَنَّهِ وَ نَجِّنى مِنْ فِرْعَوْنَ وَ عَمَلِهِ وَ نَجِّنى مِنَ الْقَوْمِ الظَّالِمينَ.»

(3) 8. سعدى، مواعظ، غزليات، شماره 16.

(4) 9. نور: 39: و كافران اعمالشان مانند سرابى در بيابانى مسطّح و صاف است كه تشنه آن را [از دور] آب مى پندارد، تا وقتى كه به آن رسد آن را چيزى نيابد، و خدا را نزد اعمالش مى يابد كه حسابش را كامل و تمام مى دهد، و خدا حسابرسى سريع است.

اين تصوير، تصوير زندگى پندارى و وهمى است كه با حقيقت همراه نيست.

در ظرف حيات حيوانى، انسانيت را نمى توان جستجو كرد. آن جا ظرف درندگى، تجاوز، بى تكليفى، قانون شكنى، حمله، اضطراب، هلاكت و نابودى است.

عالى ترين كلاسِ ايجاد استقامت، صبر، حوصله، بزرگوارى و انسانيت

اين كلاس از عالى ترين كلاس هاى ايجاد استقامت، صبر، حوصله، بزرگوارى و انسانيت در وجود انسان است. وقتى عليعليه السلام در انبار آمد و درب را باز كرد، نگاهى به انبار طلا كرد. اولين بار كه طلاها در چشم على عليه السلام برق زدند و درخشيدند، على عليه السلام هم گفت: «غُرّى غَيْرِى.»

برو اين دام بر مرغ دگر نه كه عنقا را بلند است آشيانه

من آن قدر آقايى و شجاعت دارم كه در مقابل دريا درياى تو، به هيچ عنوان شكست نمى خورم.

 ادامه دارد . . .