بسم الله الرحمن الرحيم
اللهم و انطقنى بالهدى، و الهمنى التقوى، و وفقنى للتى هى ازكى، و استعملنى بما هو ارضى.
امام سجاد عليه السلام در اين چهار جمله از دعاى شريف «مكارم الاخلاق»، چهار درخواست از پيشگاه بارى تعالى مى نمايد: اول، بار الها زبان مرا به نطقى گويا فرما كه هدايت بخش و مايه ى ايصال به حق باشد، دوم، بار الها! تقوى و تنزه را با افاضه ى معنوى و اشراق روحانى خود به دلم الهام فرما، سوم، بار الها! مرا موفق نما به چيزى كه هر چه بيشتر موجب تطهير معنوى و نمو روحانيم باشد، و چهارم، بار الها! نيروى مرا در راهى به كار گير كه مايه ى خشنودى و رضاى بيشتر ذات اقدست گردد.
به خواست خداوند توانا اين چهار جمله از دعاى حضرت على بن الحسين عليهماالسلام موضوع بحث و سخنرانى امروز است.
از جمله ى سرمايه هاى پر ارج و گرانقدرى كه آفريدگار جهان به انسان اعطا فرموده و مايه ى اصلى آن را با سرشت بشر آميخته، قدرت نطق است، نعمت سخن گفتن و همچنين نعمت نوشتن دو عامل
بزرگ تعالى و تكامل انسانهاست. در پرتو اين دو عامل ارزشمند، علوم نظرى و تجارب عملى نسلهاى گذشته به نسل امروز منتقل گرديده و از نسل امروز به نسلهاى بعد منتقل خواهد شد. زبان از جمله ى جوارحى است كه فعاليت آن در اختيار آدمى است، موقعى كه مى خواهد سخن بگويد اراده مى كند كه نقطه ى فرماندهى تكلم كه در مغز قرار دارد به زبان دستور دهد، زبان به حركت درمى آيد، و گوينده، با اراده ى خود، الفاظ و كلماتى را به هم مى آميزد و منويات خود را به صورت سخن اظهار مى كند. پس قدرت سخن گفتن امرى است تكوينى و آفريدگار توانا در رحم مادر به جنين اعطا مى نمايد. اما سخن گفتن و به كار گرفتن آن نيروى تكوينى، امرى است اختيارى و انسانها طبق اراده ى خود، زبان را به حركت درمى آورند و تكلم مى كنند. امام سجاد (ع) در دعاى خود به پيشگاه خداوند درخواست سخن گفتن نمى نمايد، چه آنكه خداوند، آن را در رحم مادر به وى اعطا فرموده است. دعاى امام (ع) انطاق و به سخن آوردن است، عرض مى كند:
اللهم و انطقنى بالهدى، بار الها! زبان مرا به نطقى گويا فرما كه هدايت بخش و مايه ى ايصال به حق و حقيقت باشد.
قرآن شريف، سلطه و حاكميت حضرت بارى تعالى را نسبت به انسانها با تعبيرهاى مختلفى ذكر نموده، از آن جمله فرموده است:
و اعلموا ان الله يحول بين المرء و قلبه.
بدانيد كه خداوند بين انسان و مركز اراده اش حائل و فاصله مى شود.
مى دانيم كه كانون اراده ى آدمى از هر چيزى به وى نزديكتر است و بر اثر اين شدت قرب است كه انسانها مى توانند در كمتر از
لحظه اراده كنند و به وضع خويشتن دگرگونى بخشند. قرآن شريف در آيه اي كه مردم را از نزديك بودن حضرت حق به مردم آگاه مى سازد فرموده است: بدانيد كه اگر خداوند اراده كند بين شما و دلتان كه كانون اراده و نزديكترين موجود به شماست فاصله مى شود، به عبارت ديگر مى توان گفت خداوند از ما به خود ما نزديكتر است و به قول آن شاعر كه مى گويد:
يار نزديكتر از من به من است
وين عجبتر كه من از وى دورم
چه كنم با كه توان گفت كه يار
در كنار من و من مهجورم
القمى: ان الله يحول بين المرء و ما يريد.
قمى در تفسير اين آيه مى گويد: خداوند قادر است بين آدمى و اراده اش فاصله شود.
امام (ع) مى خواهد عرض كند: بار الها! اراده ى من است كه زبانم را به نطق مى آورد و مرا به تكلم وامى دارد. پروردگارا! تو كه اينقدر نزديكى كه مى توانى بين من و اراده ام حايل شوى بر من تفضل فرما و اراده ى گفتنم را در قبضه ى خود قرار ده و آنچنان به نطقم آور كه سخنانم بر وفق هدايت و رضاى تو باشد. مسلمانان مى دانند كه دروغ و تهمت، پرده درى و غيبت، دشنام گويى و اهانت، و ديگر سخنانى از اين قبيل، گناه بزرگ و برخلاف هدايت كلام است. اما بعضى از مسلمانان پاره اي از آفات زبان را سخنانى عادى و بلامانع تلقى مى كنند، غافل از آنكه در نظر اولياى گرامى اسلام اين قبيل سخنان نيز مذموم و برخلاف هدايت كلام است و در اينجا بعضى از آن آفات با استفاده از شواهد روايات به عرض شنوندگان محترم مى رسد، اميد است كمال توجه را مبذول دارند و
عملا، در سخن گفتن، آنها را رعايت نمايند. پرحرفى و تكلم زياد يكى از آفات زبان است و مى تواند منشاء عوارضى بد و مذموم گردد.
عن النبى صلى الله عليه و آله قال: من كثر كلامه كثر سقطه و من كثر سقطه كثرت ذنوبه و من كثرت ذنوبه كانت النار اولى به.
رسول اكرم (ص) فرموده: كسى كه زياد حرف مى زند خطر سقوط و فروافتادنش بسيار است و كسى كه سقوطش زياد است گناهش نيز زياد خواهد بود و كسى كه گناهانش بسيار باشد آتش دوزخ براى او شايسته تر است.
عن ابى عبدالله عن ابيه عليهماالسلام انه قال لرجل و قد كلمه بكلام كثير. فقال: ايها الرجل: تحتقر الكلام و تستصغره. اعلم ان الله عز و جل لم يبعث رسله حيث بعثها و معها ذهب و لا فضه و لكن بعثها بالكلام و انما عرف الله جل و عز نفسه الى خلقه بالكلام و الدلالات عليه و الاعلام.
امام صادق (ع) فرمود: مردى حضور پدرم زياد حرف زد. امام باقر (ع) به وى فرمود: سخن را تحقير مى كنى و آن را كوچك و ناچيز مى شمرى. بدان كه خداوند پيمبران خود را با طلا و نقره مبعوث نفرمود، بلكه آنان را با كلام بين مردم فرستاد، و خداوند نيز خود را معرفى فرموده به وسيله ى كلام و به وسيله ى دلايل و نشانه ها.
يكى ديگر از آفات زبان اين است كه آدمى سخنى بگويد كه به آن نياز ندارد و فاقد خير دنيا و آخرت باشد، گرچه گفتن چنين كلامى مباح است ولى از اين جهت كه موجب تضييع عمر گوينده و
شنونده مى شود برخلاف اخلاق اسلامى است. گاهى از كسى سئوال مى كند كه به آن احتياج ندارد ولى شخص مورد سئوال در مضيقه قرار مى گيرد، مثلا از كسى در ماه رمضان مى پرسد: روزه دارى يا نه؟ او چون بيمار است روزه ندارد اما نمى خواهد بيمارى خود را به زبان بياورد، نمى داند به آن پرسش چگونه پاسخ دهد، اگر بگويد روزه دارم دروغ گفته و اگر بگويد روزه ندارم، او از علت آن مى پرسد، و اگر به سئوالش پاسخ ندهد اهانت تلقى مى شود. به هر صورت، يك سئوال نابجا، مسلمانى را به گناه وادار مى كند و براى او ايجاد مشكلات مى نمايد. در لسان روايات و كتب اخلاق، گفتن سخنى كه بدان نياز نيست به عنوان «ما لا يعنى» تلقى شده است.
عن النبى صلى الله عليه و آله: من حسن اسلام المرء تركه ما لا يعنيه.
رسول اكرم (ص) فرموده: از جمله علائم حسن اسلام يك مسلمان ترك سخنى است كه به آن احتياج ندارد.
ان رسول الله صلى الله عليه و آله قال لبعض اصحابه و هو مريض: ابشر! فقالت امه هنيئا لك الجنه. فقال رسول الله (ص): و ما يدريك؟ لعله قال ما لا يعنيه او منع ما لا يعنيه.
رسول اكرم (ص) به يكى از اصحاب خود كه مريض بود فرمود بشارت باد تو را! مادر بيمار با شنيدن سخن رسول اكرم (ص) به فرزندش گفت: بهشت بر تو گوارا باد! حضرت به وى فرمود: از كجا مى دانى گوارا بودن بهشت را براى فرزندت؟ شايد او سخنى را كه مورد احتياجش نبوده گفته است، يا چيزى را كه احتياج نداشته از ديگرى منع نموده است.
گويى رسول اكرم (ص) مى خواهد بفرمايد: بهشت گوارا را كسى دارد كه در پرونده ى عمل خود با مشكلات مواجه نشود، هر چند آن مشكل، گفتن سخنى باشد كه احتياج نداشته يا منع چيزى كه مبتلابهش نبوده است.
امام سجاد (ع) در جمله ى دوم اين قطعه از دعاى «مكارم الاخلاق» كه موضوع بحث و سخنرانى امروز است به پيشگاه خداوند عرض مى كند:
و الهمنى التقوى، بار الها! تقوى و پرهيز از نارواييها را با اشراق معنوى خود به روحم الهام فرما.
الالهام ان يلقى الله فى النفس امرا يبعثه على الفعل او الترك و هو نوع من الوحى يخص الله به من يشاء من عباده.
الهام عبارت از اين است كه خداوند در نفس انسان چيزى را القا كند كه او را برانگيزد به انجام عملى يا ترك كارى. الهام نوعى از وحى است و حضرت بارى تعالى آن را اختصاص مى دهد به بندگانى كه خواسته باشد.
نمونه ى الهام الهى كه با كلمه ى وحى ادا شده و در قرآن شريف آمده است افاضه ى معنوى حضرت بارى تعالى به مادر حضرت موسى است، موقعى كه جان طفل نوزادش در معرض خطر قرار داشت خداوند با الهام خود موجبات نجاتش را فراهم آورد.
و اوحينا الى ام موسى ان ارضعيه فاذا خفت عليه فالقيه فى اليم و لا تخافى و لا تحزنى انا رادوه اليك و جاعلوه من المرسلين.
ما به مادر موسى الهام نموديم كه طفل خود را شير دهد و موقعى كه بر جان كودك ترسيد او را با جعبه ى سربسته و محفوظى به
رود نيل افكند و ترس و اندوهى به خود راه ندهد كه ما بچه را به تو برمى گردانيم و او را از پيمبران خود قرار خواهيم داد.
براى آنكه همه ى انسانها، از هر قوم و نژاد، امهات فضايل و رذايل اخلاق را بشناسند و براى تامين سعادت خويش عملا آنها را به كار بندند، آفريدگار حكيم، نيروى درك پاكيها و ناپاكيهاى اصلى و اساسى را با سرشتشان آميخته است. از اين رو به طور فطرى و طبيعى و بدون نياز به مدرسه و معلم همه مى فهمند كه اداى امانت، وفاى به عهد، راستگويى و انصاف خوب است، خيانت در امانت، عهدشكنى، دروغگويى، و بى انصافى بد و قبيح است. قرآن شريف در اين باره فرموده:
و نفس و ما سواها. فالهمها فجورها و تقواها. قد افلح من زكاها. و قد خاب من دساها.
قسم به جان بشر و قسم به خداوندى كه آن را موزون و معتدل آفريده، و نيك و بدش را به وى الهام نموده است. بدون ترديد كسى كه نفس خود را از بديها پاك و منزه دارد رستگار خواهد بود. و كسى كه آن را آلوده به گناه و سيئات نمايد زيانكار است.
و اين الهام عمومى را كه به همه ى انسانها از طرف بارى تعالى اعطا گرديده در روانشناسيهاى امروز «وجدان اخلاقى» مى خوانند. همانطور كه ملاحظه مى كنيد در الهام فطرى، فجور و تقوى در كنار هم آمده است. به شرحى كه توضيح داده شد اين الهام عمومى ناظر به امهات فضايل و رذايل اخلاق است. حضرت زين العابدين ( ع) كه در دعاى خود به پيشگاه خداوند عرض مى كند: و الهمنى التقوى، مقصود امام تقواى وسيع و دامنه دارى است كه جميع شئون مادى و معنوى را در بر گيرد
و تمام افكار و اعمال امام بر وفق رضا و خشنودى ذات اقدس الهى باشد. حضرت صديقه ى طاهره، زهرا عليهاالسلام ضمن يكى از دعاهاى خود چنين درخواستى از پيشگاه بارى تعالى نموده عرض مى كند:
و الهمنى طاعتك و العمل بما يرضيك و التجنب بما يسخطك.
بار الها! طاعت و فرمانبردارى خود را به من الهام فرما به گونه اي كه تمام اعمالم بر وفق رضاى تو باشد و به آنچه مايه ى سخط و غضب توست اجتناب نمايم.
تقوى در شرع مقدس عبارت از ملكه اي است كه بر اثر مجاهده و كوشش در نفس متقى پديد مى آيد و او را وادار مى كند كه اوامر الهى را اطاعت نمايد و خويشتن را از عذابهاى مخوف و سنگين مصون دارد. راغب مى گويد:
الوقايه حفظ الشى ء مما يوذيه و يضره و التقوى جعل النفس فى وقايه مما يخاف.
«وقايه» نگاه داشتن چيزى است از آنچه موجب اذيت و ضرر است، و تقوى عبارت از اين است كه آدمى نفس خود را از آنچه مايه ى خوف و هراس است حفظ كند.
عن ابى عبدالله عليه السلام قال: لا يغرنك بكاءهم انما التقوى فى القلب.
امام صادق (ع) فرمود: گريه هاى آنان تو را مغرور ننمايد چه آنكه جايگاه تقوى در اعماق قلوب انسانهاست.
با توجه به اينكه تقوى ملكه ى نفسانى است و پايگاه آن دل است و با در نظر گرفتن اين مطلب كه الهام الهى نيز فيضى است نفسانى و خداوند آن را به هر كس كه اراده كند اعطا مى نمايد امام سجاد (ع) در دعاى خود از پيشگاه خداوند مى خواهد كه تقوى و پاكى روحش را با الهام معنوى و نفسانى كه افاضه مى فرمايد تقويت كند. به موجب روايات براى تقوى قدر و منزلتى است رفيعتر از ايمان چه آنكه هر كس واجد تقوى است واجد ايمان نيز هست و ممكن است كسانى از نعمت ايمان برخوردار باشند اما فاقد ملكه ى تقوى.
عن الوشاء عن ابى الحسن عليه السلام قال: سمعته يقول: الايمان فوق الاسلام بدرجه و التقوى فوق الايمان بدرجه.
وشاء مى گويد از حضرت ابى الحسن (ع) شنيدم كه فرمود: ايمان يك درجه از اسلام بالاتر است و تقوى نيز يك درجه از ايمان بالاتر.
تقوى داراى درجات و مراتبى است همانطور كه ايمان نيز مراتب و درجاتى دارد. عاليترين مراتب تقوى براى كسانى است كه مصداق واقعى اين آيه ى شريفه هستند:
يا ايها الذين آمنوا اتقوا الله حق تقاته.
اي مردم باايمان! بكوشيد تا به حق تقوى يعنى به تقوايى كامل دست يابيد و نايل گرديد.
از امام صادق (ع) دو حديث راجع به اين آيه رسيده و در بعضى از تفاسير هر دو حديث از پى هم آمده است. حديث اول:
سئل عن الصادق عليه السلام عن هذه الايه قال: يطاع و لا يعصى و يذكر فلا ينسى و يشكر و لا يكفر.
امام (ع) حق تقوى را چنين بيان نمود: اوامر الهى همواره مطاع باشد و هرگز از دستورش تخلف نشود، دل متقى پيوسته در ياد او باشد و هرگز فراموشش ننمايد، متنعم به نعمتهاى او شكرگزار عطايايش باشد و هيچ نعمتى را كفران ننمايد.
انجام اين اعمال كه حق تقوى است از عهده ى اولياى بزرگ الهى برمى آيد، مومنين عادى تا اين حد وسيع تقوى ندارند، از اين رو در حديث دوم، امام صادق (ع) ارفاق الهى را مژده داده است:
العياشى عنه عليه السلام، سئل عنها فقال: منسوخه. قيل: ما نسخها؟ قال: قول الله تعالى: اتقوا الله ما استطعتم.
عياشى از امام صادق (ع) نقل نموده كه از آن حضرت درباره ى اين آيه سئوال شد. حضرت فرمود: نسخ شده است. گفته شد كدام آيه اين آيه را نسخ نموده است. فرمود: آن آيه كه دستور داده شد: به قدر توانايى و استطاعت خود متقى باشيد.
امام سجاد (ع) در جمله ى سوم دعا كه موضوع سخنرانى و بحث امروز است به پيشگاه خداوند عرض مى كند:
و وفقنى للتى هى ازكى، بار الها! مرا موفق بدار به چيزى كه هر چه بيشتر موجب طهارت و پاكى و مايه ى نمو و رشد روحانيم گردد.
قد تكرر الحديث ذكر الزكوه و التزكيه، و اصل الزكوه فى اللغه الطهاره و النماء و البركه و المدح، و كل ذلك قد استعمل فى القرآن و الحديث.
«زكوه» و «تزكيه» در احاديث، مكرر ذكر شده است، و اصل «زكوه» در لغت به معناى طهارت، نمو، بركت، و مدح است، و
همه ى اين معانى در قرآن شريف و روايات آمده است.
به منظور تبيين مطلب براى هر يك از معانى «زكوه» شاهدى از قرآن شريف ذكر مى شود. زكوه به معناى طهارت:
قد افلح من زكيها، و قد خاب من دسيها.
بى گمان رستگارى براى كسانى است كه نفس خود را از اخلاق ذميمه و اوصاف پليد تطهير مى نمايند.
زكوه به معناى نمو و بركت:
ذلكم ازكى لكم و اطهر.
مجمع البحرين در ماده ى (ز ك و) اين آيه را چنين معنى مى كند:
اي انمى لكم و اعظم بركه، يعنى: اين عمل كه در آيه ذكر شده براى شما نمو بيشتر و بركت عظيمتر در بر دارد.
زكوه به معناى «مدح»:
فلا تزكوا انفسكم هو اعلم بمن اتقى، خويشتن را مدح و تمجيد ننماييد چه آنكه خداوند به ضميرتان آگاه است و مى داند كدام يك از شما واجد نعمت تقوى است.
مهمترين ماموريت فرستادگان الهى آن بود كه نفوس مردم را از پليدى شرك تزكيه و تطهير نمايند و انديشه هاى باطلى را كه درباره ى بت و بت پرستى داشتند از صفحات خاطرشان بزدايند و آنان را به راه يكتاپرستى سوق دهند. قرآن شريف درباره ى ماموريت آسمانى حضرت محمد بن عبدالله صلى الله عليه و آله مى فرمايد :
يتلوا عليهم آياته و يزكيهم و يعلمهم الكتاب و الحكمه.
آيات الهى را بر آنان تلاوت نمايد، ارواحشان را از شرك
تطهير كند، و پس از آنكه يكتاپرستى را قبول نمودند كتاب و حكمت بارى تعالى را به آنان بياموزد و از تعاليم سعادت بخش اسلام آگاهشان نمايد.
دعوت به توحيد و تطهير دلهاى آلوده ى بشر در سرلوحه ى دعوت پيمبران الهى قرار داشت و اين مهم كه زيربناى مكتب انسان ساز انبياست آنقدر مورد توجه بود كه اولين ماموريتى را كه خداوند به حضرت موسى بن عمران محول فرمود اين بود كه نزد فرعون برود و تطهير دل او را با وى در ميان بگذارد و اگر مايل باشد از خودپرستيش برهاند و به صراط سعادت هدايتش نمايد.
اذهب الى فرعون انه طغى. فقل هل لك الى ان تزكى؟ و اهديك الى ربك فتخشى.
نزد فرعون برو كه به سركشى و طغيان گراييده است. به او بگو آيا براى تطهير و تزكيه ى نفس خود آمادگى دارى كه تو را به پروردگارت هدايت نمايم تا از عظمت او بترسى و از ادعاى ربوبيت دست بردارى؟
اولياى بزرگ اسلام براى تزكيه ى نفس و نيل به كمال معنوى همواره، متوجه به خداوند بودند و در اين باره از ذات اقدس الهى استمداد مى نمودند.
عن سعيد ابن ابى هلال قال: كان رسول الله صلى الله عليه و آله اذا قرء هذه الايه: «قد افلح من زكاها» وقف، ثم قال: اللهم آت نفسى تقواها، انت وليها و موليها و زكها و انت خير من زكاها.
سعيد ابن ابى هلال مى گويد: روش پيمبر گرامى اسلام (ص) اين بود كه وقتى آيه ى «قد افلح من زكاها» را مى خواند، قدرى توقف
مى نمود، سپس به پيشگاه خداوند عرض مى كرد: بار الها! تقواى نفسم را به من بده كه تو ولى و مولاى نفس من هستى، آن را تزكيه و تطهير كن كه تو بهترين تزكيه كننده اى.
امام سجاد (ع) همانند جد بزرگوارش رسول اكرم (ص) براى بهره مندى بيشتر از تزكيه ى نفس به پيشگاه خداوند عرض مى كند:
و وفقنى للتى هى ازكى، بار الها! مرا موفق بدار به صفات و خصالى كه پاكيزه ترين وسيله براى تزكيه ى نفس انسان باشد تا بر اثر آن به نماء بيشتر و اجر فزونتر دست يابم.
حضرت زين العابدين (ع) در جمله ى چهارم دعا كه آخرين قسمت سخنرانى و بحث امروز است به پيشگاه خداوند عرض مى كند:
و استعملنى بما هو ارضى، بار الها! نيروى مرا در راهى به كار گير كه هر چه بيشتر موجب خشنودى و رضايت ذات اقدست باشد.
تمام اعمالى كه در شرع مقدس نيكو خوانده شده، مرضى حضرت بارى تعالى است و انجام هر يك از آنها به تناسب خلوصى كه انجام دهنده در مقابل عمل دارد از پاداش الهى برخوردار مى گردد. آنطور كه از منابع دينى استفاده مى شود كارهاى خوب از نظر ارزش معنوى با هم يكسان نيستند، بنابراين اگر انسان باايمانى در يك زمان با انجام دو عمل مواجه شود كه يكى خوب است و آن ديگر خوبتر، شايسته است عمل خوبتر را برگزيند، چه آنكه ارزش معنويش فزونتر است و خداوند از انجام آن بيشتر خشنود مى گردد، و براى آنكه اين مطلب از نظر دينى روشن شود پاره اي از روايات را كه ناظر به اين امر است تقديم شنوندگان محترم مى نمايد.
روى عن بعض الصحابه قال: جاء رجل من الانصار الى النبى صلى الله عليه و آله فقال يا رسول الله! اذا حضرت جنازه و مجلس
عالم ايهما احب اليك ان اشهد؟ فقال رسول الله: ان كان للجنازه من يتبعها و يدفنها فان حضور مجلس عالم افضل من حضور الف جنازه و... الا علمت ان الله يطاع بالعلم و يعبد بالعلم و خير الدنيا و الاخره مع العلم و شر الدنيا و الاخره مع الجهل.
از بعضى صحابه روايت شده كه مردى از انصار حضور رسول اكرم (ص) شرفياب شد. عرض كرد: اگر تشييع جنازه ى مسلمانى با مجلس علمى تقارن يافت، كدام يك از آن دو نزد شما محبوبتر است كه حضور يابم؟ فرمود: اگر براى تشييع و دفن جنازه به قدر كافى، افراد هستند در مجلس علم برو كه حضور در مجلس عالم افضل از تشييع هزار جنازه است، و سپس چند عمل مستحب ديگر را نام برد. در پايان حديث فرمود: مگر نمى دانى خداوند اطاعت مى شود به علم، و عبادت مى شود به علم، و خير دنيا و آخرت با علم است و شر دنيا و آخرت با جهل.
شارع مقدس، تشييع جنازه ى مسلمان و شركت در مجلس علم را خوب و ممدوح شناخته است، ولى ارزش معنوى اين دو عمل خوب، با هم يكسان نيست و شركت در مجلس علم به مراتب افضل و برتر است، زيرا مجلس علم سطح معرفت را بالا مى برد، به آدمى در امر عبادت و اطاعت آگاهى مى بخشد و خير دنيا و آخرت به بار مى آورد. بنابراين خشنودى بارى تعالى در مجلس علم بيش از رضاى الهى در تشييع جنازه است و اشخاص باايمان در راهى قدم مى گذارند كه رضاى خداوند در آن بيشتر باشد.
خرج رسول الله صلى الله عليه و آله، فاذا فى المسجد مجلسان:
مجلس يتفقهون و مجلس يدعون الله و يسالون. فقال كلا المجلسين الى خير اما هولاء فيدعون الله و اما هولاء فيتعلمون فيفقهون الجاهل، هولاء افضل، بالتعليم ارسلت، ثم قعد معهم.
رسول اكرم (ص) از منزل خارج شد، ديد در مسجد دو مجلس تشكيل است، گروهى گرد هم آمده از فقه دين سخن مى گويند و گروه ديگر با هم دعا مى كنند. حضرت فرمود: هر دو مجلس در راه خير است: اينان دعا مى كنند و آنان سرگرم تعليم و تعلم اند و به افراد جاهل، فقه دين مى آموزند. مجلس علم برتر از مجلس دعاست و من به تعليم مبعوث شده ام، سپس رسول اكرم (ص) آمد و با گروهى كه بحث علمى مى نمودند نشست.
در اين روايت نيز دو عمل خوب با هم ذكر شده و در كنار هم قرار گرفته است: يكى مجلس دعا و آن ديگر مجلس علم. اما پيشواى اسلام مى فرمايد: مجلس علم افضل و برتر است و رضاى الهى در مجلس علم بيش از مجلس دعا جلب مى شود و آن حضرت، خود، در مجلس علم شركت فرمود:
در دو حديث ديگر كه مرحوم محدث قمى رضوان الله تعالى عليه آن دو را از پى هم ذكر نموده، اجر برآوردن حاجت مومن، با عمل طواف و اعتكاف در كنار هم قرار گرفته و تصريح شده است كه قضاى حاجت برادر دينى، افضل و برتر از طواف و اعتكاف است و خشنودى بارى تعالى در انجام حاجت مسلمان بيش از طواف و اعتكاف جلب مى شود.
عن ابان بن تغلب قال: كنت اطوف مع ابى عبدالله عليه السلام فعرض لى رجل من اصحابنا يسالنى الذهاب معه فى حاجه.
فاشار الى فكرهت ان ادع اباعبدالله عليه السلام و اذهب اليه. فبينا انا اطوف اذ اشار الى ايضا فرآه ابوعبدالله (ع) فقال: يا ابان! اياك يريد هذا؟ قلت نعم. قال: فمن هو؟ قلت رجل من اصحابنا. قال هو على مثل ما انت عليه. قلت نعم. قال فاذهب اليه. قلت فاقطع الطواف؟ قال نعم. قلت و ان كان طواف الفريضه؟ قال نعم. قال فذهبت معه.
ابان بن تغلب مى گويد: با امام صادق (ع) طواف مى كردم. مردى از اصحاب ما خود را به من عرضه كرد و مى خواست براى حاجتى كه دارد با او بروم. من نمى خواستم امام صادق (ع) را ترك گويم و خواسته ى او را اجابت نمايم. او دوباره در طواف بعد به من اشاره نمود و درخواست خويش را تجديد كرد. امام متوجه او شد، به من فرمود: ابان! آيا او به تو اشاره مى كند؟ عرض كردم بلى. فرمود: او كيست؟ عرض كردم: مردى از اصحاب ماست. فرمود: آيا او هم مانند تو دوستدار اهل بيت است؟ عرض كردم: بلى. فرمود: به سويش برو، خواسته اش را اجابت كن. عرض كردم: طوافم را قطع كنم؟ فرمود: بلى قطع كن. عرض كردم: اگر چه طواف واجب باشد؟ فرمود: بلى، اگر چه طواف واجب باشد. ابان مى گويد: طبق دستور امام، طواف خود را قطع نمودم و از پى انجام كار او رفتم.
عن ابن عباس قال: كنت مع الحسن بن على فى المسجد الحرام و هو معتكف و هو يطوف بالكعبه. فعرض له رجل من شيعته. فقال يابن رسول الله! ان على دينا لفلان فان رايت ان تقضى عنى. فقال: و رب هذه البنيه ما اصبح عندى شى ء. فقال: ان رايت ان تستمهله عنى فقد تهددنى بالحبس. قال ابن عباس: فقطع الطواف و سعى معه. فقلت: يابن رسول الله: انسيت انك
معتكف؟ فقال لا و لكن سمعت ابى عليه السلام يقول سمعت رسول الله صلى الله عليه و آله يقول: من قضى اخاه المومن حاجه كان كمن عبدالله تسعه آلاف سنه صائما نهاره و قائما ليله.
ابن عباس مى گويد: من و حضرت مجتبى (ع) در مسجدالحرام بوديم. او معتكف بود و طواف مى نمود. مردى از شيعيان به حضورش آمد، عرض كرد: يابن رسول الله! من به فلانى دين دارم، اگر ممكن است آن را از طرف من پرداخت كنيد. حضرت فرمود: به صاحب اين بنا قسم كه امروز چيزى ندارم. عرض كرد پس بياييد از او بخواهيد به من مهلت دهد، چه آنكه مرا تهديد به حبس نموده است. ابن عباس مى گويد: حضرت حسن عليه السلام طواف را قطع نموده و با او به راه افتاد. عرض كردم: آيا فراموش كرديد كه در مسجد معتكفيد؟ فرمود از يادم نرفته، اما از پدرم شنيدم كه رسول اكرم (ص) فرموده: هر كس حاجت برادر خود را برآورده سازد مانند كسى است كه نه هزار سال خدا را عبادت كند، روزها روزه باشد و شبها در قيام.
نتيجه آنكه كارهاى خوب همه خوب است، اما بعضى خوبتر. امام سجاد (ع) از پيشگاه خدا درخواست مى كند كه او را به كارهايى وادارد كه خوبتر است و بيشتر موجب خشنودى و رضايتش مى گردد.
فارسی
اللهم و انطقنى بالهدى، و الهمنى التقوى، و وفقنى للتى هى ازكى، و استعملنى بما هو ارضى
0
0%
(نفر
0)
نظر شما در مورد این مطلب ؟
نمی پسندم
می پسندم
اشتراک گذاری در شبکه های اجتماعی:
آخرین مطالب
بیشترین بازدید این مجموعه
پر بازدید ترین مطالب سال
پر بازدید ترین مطالب ماه
پر بازدید ترین مطالب روز
