دعا براى پرداخت بدهى
امام سجاد عليه السلام در اين دعاى نسبتا كوتاه دستورالعمل هاى اقتصادى بسيار ظريفى را به ما گوشزد مى نمايند و مسئله ى فقر و غنا را كه از پيچيده ترين مسائل اقتصادى دامن گير جامعه ها است ، با راه كارهاى كوتاه اقتصادى كه از انديشه ى ناب توحيدى آن حضرت سرچشمه مى گيرد ، حل مى كنند .
اللهم صل على محمد و آله ، و هب لى العافية من دين تخلق به وجهى ، و يحار فيه ذهنى ، و يتشعب له فكرى ، و يطول بممارسته شغلى ؛
خدايا ، بر محمد و آل او درود فرست و مرا از بدهى اى كه آبرو را خدشه دار مى كند و موجب پريشانى و پراكندگى خيال مى شود و در اداى آن گرفتار اشتغال ذهنى مى گردم ، در امان و عافيت قرار بده .
علت استحباب و يا كراهت گرفتن وام
امام سجاد عليه السلام در فراز نخست اين دعا به درگيرى فكرى و اشتغال خيال توجه فرموده است كه از نظر شارع مقدس ضايعه اى اسف آور است ، زيرا موجب غفلت گرديده و انسان را از رشد و ارتقا به كمالات توحيدى باز مى دارد ، زيرا ذهن و فكر هر كس شخصيت و تمام ارزش و قيمت او را تشكيل مى دهد . به ديگر سخن ، ارزش هر فرد در نظام ذهن و فكر او خلاصه مى شود .
اى برادر ، تو همان انديشه اى
ما بقى تو استخوان و ريشه اى
بدين سان ، شارع مقدس براى ذهن و فكر ارزش بسيارى قائل است و از هر چيز كه موجب كاهش رشد گردد و از حركت رو به پيشرفت و كمال او جلوگيرى كند و موجب اشتغال خاطر و ذهن او گردد ، بر حذر مى دارد ، زيرا هيچ چيز به اندازه ى اين موضوع در پوچى و پراكندگى و بى هويتى انسان اثر ندارد .
پيش از ورود به شرح اين فراز ، ذكر چندين نكته ضرورى است :
1. ترديدى نيست كه شارع مقدس فرد بطال و بى كار را به شدت توبيخ نموده و از قابليت رحمت و عنايت خود به دور مى داند و در مقابل ، فردى را كه در جهت تأمين معاش و حفظ آبرو و به پا داشتن نظام زندگى خود تلاش كند ، مى ستايد . روايات زير مؤيد مدعاست :
الف) حضرت موسى بن جعفر عليهماالسلام فرمود :
ان الله - جل و عز - يبغض العبد الفارغ ؛
خداوند متعال بنده ى بى كار را دوست ندارد .
ب) امام صادق عليه السلام فرمود :
الكاد على عياله ، كالمجاهد فى سبيل الله ؛
هر كس در راه تأمين هزينه ى زندگى خود بكوشد ، همانند مجاهد در راه خدا است .ج) رسول خدا صلى الله عليه و آله فرمودند :
من بات كالا من طلب الحلال ، بات مغفورا له ؛
هر كس در طلب روزى حلال بكوشد و شب را كوفته و خسته سپرى كند ، شب را آمرزيده سپرى كرده است .
2. در طلب معيشت و روزى نبايد از هر گونه اقدام معقول و مشروع دريغ نمود .
3. هر كس بايد متانت و مكانت ويژه ى خود را در كسب روزى حلال معمول بدارد ، زيرا هر مسلمان مكلف به حفظ شخصيت ، وقار و سرفرازى خويش مى باشد .
4. خداوند متعال گرفتن قرض را وسيله اى براى جبران كمبودهاى زندگى و در واقع ، از جمله روزى بندگان قرار داده است . بنابراين ، اگر زندگى انسان در خطر باشد و نبود هزينه ى زندگى انسان را تهديد كند ، واجب است دست به قرض و تأمين زندگى شرافتمندانه بنمايد و خداوند متعال عهده دار تأمين قرض هاى ضرورى است . براى رواج اين سنت حسنه روايات فراوانى وارد شده است و از جمله اجر قرض دهنده را در نزد خداوند متعال دو برابر كسى بر شمرده است كه مالى را در راه خدا انفاق نموده و صدقه دهد ، زيرا آثار نافع قرض در جامعه بسيار بيشتر از آثار انفاق و صدقه است و شايد نكته ى آن اين است كه قرض كننده مستمند نيست، اما ضرورت شديد زندگى وى را به قرض مبتلا ساخته است.
4. كسى كه براى حفظ شرافت خود دست به گرفتن قرض مى زند ، حتما در اداى آن كوتاهى نخواهد كرد ؛ زيرا كوتاهى در اداى آن به آبرو و امانت او صدمه مى زند و اعتبار او را ساقط خواهد كرد و قطعا كسى كه براى حفظ و صيانت آبرو قرض مى كند ، هرگز در پرداخت آن كوتاهى نخواهد كرد .
اكنون در شرح اين فراز از دعا مى گوييم : امام سجاد عليه السلام در اين فراز عافيتى را از خداوند متعال طلب نموده است كه مبتلا به قرضى نگردد كه نتواند آن را بپردازد و بدين وسيله شخصيت و بزرگوارى انسان خدشه دار گردد و ذهن ، فكر و قلب باو را كه حرم امن و جايگاه تجلى حضرت حق است ، درگير هم و غم كند. بنابراين ، اين فرموده ى حضرت دليل بر بدى قرض و وام نيست و آيات و روايات فراوانى درباره ى پرداخت قرض به ديگران وجود دارد ، كه به برخى از آنها اشاره شد . گذشته از مواردى كه ياد شد ، خداوند سبحان در قرآن كريم مى فرمايد :
(من ذا الذى يقرض الله قرضا حسنا فيضاعفه له أضعافا كثيرة)؛
كيست كه به خداوند قرض نيك دهد و خداوند آن را براى او چندين برابر كند .
بر اين اساس ، امام سجاد عليه السلام در اين فراز از قرضى به خدا پناه برده و دورى و عافيت از آن را درخواست نموده است كه بر اساس روايت ، قرضى است كه «هم بالليل و ذل بالنهار» مايه ى دل مشغولى شب و خوارى روز باشد ؛ زيرا چنان كه اشاره شد ، اشتغال ذهنى انسان به آن چه در تكامل وجودى او كارآمد نيست ، از نظر خداوند متعال بسيار مطرود است ، بلكه مى توان گفت از مضمون آيات و روايات برمى آيد كه در بين محرمات ، آن چه كه موجب انصراف ذهنى و فكرى شديدتر و بيشتر انسان از خداوند سبحان مى شود ، داراى عذاب و نكال شديدتر و در انحراف و گمراهى او مؤثرتر است . شگفت آن كه تمام احكام اسلامى - از احكام عبادى گرفته تا دستورهاى اجتماعى ، اقتصادى ، نظامى و مقررات فردى و ... - متناسب با ساختار جسمى و روحى انسان است و همگى در تجهيز او به سوى بى نهايت هم آهنگ است .
و أعوذ بك - يا رب - من هم الدين و فكره ، و شغل الدين و سهره ؛ فصل على محمد و آله ، و أعدنى منه ، و أستجير بك - يا رب - من ذلته فى الحياة ، و من تبعته بعد الوفاة ؛ فصل على محمد و آله ، و أجرنى منه بوسع فاضل ، أو كفاف واصل ؛
پروردگارا ، به تو پناه مى برم از فكر و هم و غمى كه در اثر گرفتن قرض موجب اشتغال ذهنى در روز و بى خوابى در شب مى گردد و مرا از اين حادثه ى غم افزا در پناه خود درآور و نيز از ذلت بدهكارى در زندگى دنيا و پس از مردن ، به تو پناه مى برم و مرا با روزى فراوان يا به اندازه ى كفاف ، از بدهكارى بى نياز گردان .
آفات فقر و آداب پرداخت بدهى
1. قرض گيرنده اگر در پرداخت آن هم دچار عسرت و تنگى غيراختيارى گردد ، نوعى آزمايش الهى است كه تحمل آن براى افراد شرافتمند و غيور بسيار دشوار است؛ به طورى كه مى توان گفت: صبر برآن از دشوارترين جريان هاى زندگى مى باشد.
2. در فرض توانايى پرداخت نيز قرض گيرنده ، همواره از حاجت و نيازى كه منجر به گرفتن قرض شده است ، رنج مى برد .
براساس دو نكته ى گذشته ، شارع مقدس بر رفتار مسامحه آميز با شخص بدهكار تأكيد فرموده است و به طلبكار دستور داده است صبر كند و بدهكار را در مضيقه قرار ندهد ، بلكه به هنگام پرداخت ، طلبكار آن چنان رادمردى كند كه بدهكار ، در جان خود احساس آرامش نموده و عزت و امنيت روحى او مخدوش نگردد . در روايت آمده است كه اگر طلبكار مدت معينى را قرارداد كند و شخص بدهكار نتواند از عهده ى آن برآيد و طلبكار صبر كند ، پاداش او پيوسته مضاعف مى گردد ؛ به طورى كه به ده ها برابر مى رسد .
نيز در حديث آمده است كه پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله فرمود : «اگر كسى با بدهكار خود مدارا كند ، بدون حساب و كتاب و با سرعت از پل صراط مى گذرد و كسى كه برادر مسلمانش از او قرض بخواهد و او خوددارى كند و ندهد ، بهشت بر او حرام مى شود.»
با اين حال ، يكى از زشت ترين كارها و پست ترين شغل ها آن است كه انسان در موارد غيرضرورى قرض بگيرد و روزى خود و معاش خود را از اين راه تأمين كند.
در حديثى آمده است كه فردى هزينه ى زندگى عابدى را مى پرداخت . اين ماجرا خدمت امام صادق عليه السلام نقل شد . آن امام بزرگوار فرمود : اجر آن فرد ، به مراتب بيش از اجر عبادت آن عابد است . بنابراين ، شريعت الهى اسلام از كسى كه بار خود را بر دوش ديگران تحميل كند ، بى زار است و اگر انسان تعهد باطنى به حقوق مردم نداشته باشد ، يقينا اين نوع قرض گرفتن حرام و ناروا است ، زيرا اگر انسان قرض كند و نيت پرداخت آن را نداشته باشد ، شكى در حرمت عمل او نيست . از اين رو ، امام صادق عليه السلام فرمود :
من استدان دينا فلم ينو قضاءه ، كان بمنزلة السارق ؛
هر كس قرض بگيرد و نيت پرداخت آن را نداشته باشد ، مانند دزد است .
نيز حضرت صادق عليه السلام به نقل از اميرمؤمنان عليه السلام فرمود :
كان أميرالمؤمنين - صلوات اله عليه - يحبس الرجل اذا التوى على غرمائه ؛
اميرمؤمنان وام گيرنده ى مسامحه گرا را كه در اداى دين تعهد لازم را نداشت به زندان محكوم مى فرمود .
از كلمه ى «التوى» برمى آيد كه فرد ياد شده با آن كه مى توانست بدهى خود را بپردازد ، از پرداخت آن خوددارى مى كرده است ، يا آن كه از اول قصد خوردن اموال مردم را داشته است .
اللهم صل على محمد و آله ، و احجبنى عن السرف و الازدياد ، و قومنى بالبذل و الاقتصاد ، و علمنى حسن التقدير ، و اقبضنى بلطفك عن التبذير ، و أجر من أسباب الحلال أرزاقى ، و وجه فى أبواب البر انفاقى ، وازو عنى من المال ما يحدث لى مخيلة أو تأديا الى بغى ، أو ما أتعقب منه طغيانا ؛
خدايا، بر محمد و آل او درود فرست و مرا از اسراف و زياده روى بازدار و به بخشش و ميانه روى در امور استوار بدار (و به من بياموز كه در روش زندگى ميانه رو باشم و مرا از زياده روى ها بازدار) و روزى مرا از راه هاى حلال برسان و انفاق هاى مرا به سوى ابواب خير متوجه گردان و ثروتى را كه موجب گردن كشى و خودبينى شود و يا طغيان گرى را در پى داشته باشد ، از من دور گردان .
آفات غنا و ثروت
امام سجاد عليه السلام در فراز پيشين آفات فقر و گرفتارى به قرض و دين را بيان فرمود . اكنون در اين فراز به اصول اقتصادى صحيح اشاره فرموده است كه در صورت رعايت آنها ، انسان در اعتدال و نظم خاصى قرار مى گيرد و هرگز به آفات و نكبت هايى كه با ثروت و مكنت رخ مى نمايد مبتلا نمى گردد ، زيرا همان طور كه بايد در حال فقر به خدا پناه برد و خود را در حال نادارى از راه هاى كج و غيرمستقيم كه گاهى انسان را تا سرحد كفر مى برد ، حفظ نمود ؛ بايد در حال غنا و ثروت نيز راه مستقيم را پيدا كند ، زيرا لغزش ها و گرفتارى هاى انسان در حال ثروت و مال دارى كمتر از پليدى و پستى فقر و نياز نيست .
گذشته از آن كه به تجربه معلوم است كه داشتن مال هميشه قرين سعادت و نيك بختى نيست ، بلكه صدها شرايط ديگر بايد تا آسايش صحيح براى انسان فراهم آيد و چه بسا ثروت و مكنتى كه خود موجب شقاوت و سختى زيستى و همراه ملال و وبال است ، بلكه مى توان گفت : آفتى كه گاه ثروت بى حساب و كتاب به بار مى آورد ، از از آفت فقر كم نيست و چه بسا ثروت و غنا عوارض شديدترى را به دنبال مى آورد كه بسيار مشكل تر از تنگناهاى فقر و تهى دستى است و كم ترين آن اشتغال ذهنى و فكرى و مهم تر از آن ، طغيان و به تباهى كشاندن انسان و چه بسا فساد جامعه است ، زيرا فساد فقر ، شخصى است و آثار سوء آن در اجتماع كمتر از فساد و تباهى ثروت هاى كلان است ؛ چنان كه امروزه كشورهاى ثروتمند به تباهى ها و فسادهايى دچاراند كه آنان را در حد منفورترين حيوانات تنزل داده و بلكه موجب بى بند و بارى و فساد ساير ملت ها شده است .
از اين رو ، امام زين العابدين - سلام الله عليه - در اين فراز برخى از آفت هاى ثروت را بر شمرده و از آنها به خدا پناه برده است . اين آفت ها عبارت اند از : اسراف ، تبذير ، كبر ، به كارى گيرى ثروت در زمينه هاى انحرافى و ظلم و طغيان كه همگى آفت هايى هستند كه در تاريخ سابقه بسيار ممتد دارند و سرانجام موجب انقراض نسل ها گرديده اند . تعجب آور آن كه نسل هاى بعد نيز هرگز از گذشته عبرت نگرفته و هم چنان به دنبال آنان روان اند و به سرنوشت همان ها مبتلا مى گردند .
در ماجراى نزول آيه ى شريفه ى (عبس و تولى) آمده است «عبدالله بن ام مكتوم» نابينا آمد و در كنار يكى از ثروتمندان اموى نشست و او خود را جمع كرد . از اين رو ، خداوند متعال بى زارى خود را از اين كردار زشت اعلام فرمود و آيه ى (عبس و تولى ، أن جاءه الأعمى ؛ رو ترش كرد و پشت كرد و رفت براى اين كه نابينايى نزد او آمد.) را نازل كرد .
آرى ، اين صفت آن چنان مذموم است كه آيه ى قرآن در سرزنش آن نازل شده است . بنابراين ، هر ثروتى خوب و مقرون به سعادت نيست ؛ چنان كه هر فقرى پليد و خسارت بار نيست، بلكه چه بسا تهى دستى براى فردى از بزرگ ترين نعمت ها باشد.
تفاوت معناى اسراف و تبذير
«اسراف» زياده روى در موردى است كه خرج كردن لازم است ، ولى فرد بيش از اندازه خرج مى كند ، اما «تبذير» ، صرف مال در غير مورد لزوم است . در هر حال ، اسراف و تبذير چنان بد است كه امام سجاد عليه السلام از خداوند متعال خواسته كه به او لطف كند و ثروتى را به او ندهد كه منجر به اين گونه صفات گردد .
اللهم حبب الى صحبة الفقراء ، و أعنى على صحبتهم بحسن الصبر ؛
خدايا ، هم نشينى با فقرا را مورد علاقه ى من قرار ده و كمك فرما كه بتوانم در مصاحبت با آنها شكيبايى را به بهترين صورت رعايت كنم .
فضيلت و سر هم نشينى با ضعيفان جامعه
هم نشينى با تهى دستان افزون بر آن كه توان انسان را در قبول مشكلات زياد مى كند ، از آمال و آرزوهاى دور و دراز مى كاهد ، مشكلى كه دامن گير انسان هاى كنونى است و نسل امروز همواره در آتش ناخشنودى به داشته هاى فعلى خود مى سوزد و هميشه در تمناى نداشته ها است .
اين مسئله از بدترين عوامل بدگذرانى زندگى انسان است ؛ خداوند متعال خطاب به پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله مى فرمايد :
(واصبر نفسك مع الذين يدعون ربهم بالغداة و العشى يريدون وجهه و لا تعد عيناك عنهم تريد زينة الحياة الدنيا و لا تطع من أغفلنا قلبه عن ذكرنا و اتبع هواه و كان أمره فرطا) ؛
با آن كسانى كه صبح و شام خداى خود را مى خوانند و فقط خدا را مى خواهند ، شكيبايى پيشه گير و هرگز نظر خود را از آنان بر مگردان ، تا زينت دنيا را انتخاب كنى و هيچ گاه از كسانى پيروى مكن كه قلب آنان در غفلت از ياد ما است و پيوسته به دنبال هواهاى نفسانى خويش اند و روش زندگى آنان در انحراف و كج راهى است .
مفسران در ذيل اين آيه ى شريفه گفته اند : «مقصود از كسانى كه به پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله دستور داده شده است با آنها نشست و برخاست كند ، «ابوذر» ، «عمار» ، «حباب» و امثال آنها و طبق نقل بعضى ، اصحاب «صفه»اند كه 700 نفر بوده اند و منظور از كسانى كه به پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله دستور داده شده است از آنها پيروى نكند ، سران كفراند كه به رسول الله صلى الله عليه و آله مى گفتند : اينانى را كه بوى گوسفند مى دهند ، از كنار خود دور كن تا ما در مجالس تو شركت كنيم.»
آرى ، اين گونه افراد بودند كه به حضرت نوح عليه السلام مى گفتند :
(أنؤمن لك و اتبعك الأرذلون)؛
آيا ما به تو بپيونديم و ايمان آوريم ، در حالى كه اراذل و بى مايگان در گرد تو جمع شده اند .
به همين دليل ، اميرمؤمنان عليه السلام به مالك اشتر دستور مى دهد كه هرگز ثروتمندان را گرد خود جمع مكن و براى آن چنين استدلال مى فرمايد :
ليس أحد من الرعية أثقل على الوالى مؤونة فى الرخاء ، و أقل معونة فى البلاء ، و أكره للانصاف ، و أسأل فى الالحاف ، و أقل شكرا عند الاعطاء ، و أبطأ عذرا عند المنع ، و أضعف صبرا عند ملمات الدهر ، من أهل الخاصة ؛
هيچ يك از افراد امت سنگين بارتر به هنگام گشايش ، پا به فرارتر به هنگام بلا ، دورترين در انصاف ، مصرتر به هنگام درخواست و سؤال ، قدر ناشناس تر به هنگام عطا ، عذر ناپذيرتر به هنگام منع از خواسته هايشان و بى ظرفيت ترين مردم در پيش آمدهاى ناگوار ، از ثروتمندان و بالانشين ها نيست .
از سوى ديگر ، سفارش اكيد مى فرمايد :
ثم الله الله فى الطبقة السفلى من الذين لا حيلة لهم ، من المساكين و المحتاجين و أهل البؤسى و الزمنى ؛ فان فى هذه الطبقة قانعا و معترا ؛
خدا را خدا را رعايت كنيد حق طبقه ى ضعيف جامعه را كه آنان هيچ راه چاره اى ندارند و محتاج و فقير و زمين گيرند ، زيرا در اين طبقه كسانى هستند كه قانع و لازم الرعايه هستند .
ملاحظه مى شود دستورهاى نورانى اسلام چگونه ما را به نكات ظريف توجه مى دهد و چگونه خط مستقيم عدالت را به طور دقيق ترسيم مى نمايد و هر يك از افراد جامعه را در جاى خود شناسايى نموده و متناسب با آن دستورها و مقررات الهى را مشخص مى كند .
حضرت سجاد عليه السلام در جمله ى آخر از خداوند متعال درخواست كمك بر صبر و شكيبايى در هم نشينى با طبقه ى ضعيف جامعه مى كند ، زيرا انسان هميشه بلند پرواز و مقام طلب است و پيوسته در باطن خود آرزوى تجمل و تشريفات بهتر را مى پرورد و دم به دم هوس را گسترانيده و به دنبال خواسته هاى برتر مى گردد و معلوم است اين روحيه ، متناسب با حالات مترفان بوده و خداست كه در هر حال ، دست انسان را مى گيرد و او را از گرفتار آمدن در دام ابليس رهايى مى دهد.
و ما رويت عنى من متاع الدنيا الفانية ، فاذخره لى فى خزائنك الباقية ؛
خدايا ، آن چه از اموال دنيا از من باز داشته و به من عطا نكرده اى ، آن را در خزاين پاينده و باقى خود براى من ذخيره گردان .
خزاين پايدار ، جبران كننده ى كاستى هاى اين جهان
در اين فراز به نكته اى بسيار دقيق اشاره شده است كه در صورت توجه به آن درمى يابيم كه در نظام هستى از ناحيه ى حضرت رب العزه - جل جلاله - هيچ گونه اجحاف و تبعيضى نيست و تمام آن چه در اين جهان مى بينيم بر پايه ى معادلات ظاهر بين ما ، استوار نيست ، بلكه همگى بر حسب قانون مندى كل عالم برقرار است كه محض عدل و قسط است . از اين رو ، چه بسا با ديدن تهى دست يا معلول يا نابينايى با خود بگوييم كه چرا بايد اين فرد چنين باشد و شايد تصور كنيم پيدايش اين گونه عوارض اجحاف و ظلم است ؛ غافل از آن كه نظام قانون مند جهان هستى بر اساس ديد و ايده ى ما پايه ريزى نشده است و جهان در عالم ظلمانى مادى خلاصه نمى شود ، بلكه بشر موجودى ابدى و لايزالى است كه مرگ مانند عوض كردن جامه براى او است و جهان پيوسته به سوى جهان ثابت و لا يتغير در حركت است و تمام آن چه در اين جهان به صورت نقص و كاستى در افراد انسانى ظهور مى يابد ، در نظام عالم ابدى و لايزالى جبران مى شود و اين گونه افراد از خزاين حضرت ربوبى پاداش هاى بسيار عظيمى را دريافت مى دارند .
هر كس به اين نكته معتقد باشد و عالم را بى پايان دانسته و مرگ را آخرين نقطه ى آن نداند ، نگرانى ندارد ، ولى كسانى كه به معاد باور ندارند و جهان را در زندگى زودگذر اين جهان خلاصه مى كنند ، به اين گونه حوادث و رخدادها با چشم نقص و كاستى و عيب مى نگرند . از اين رو ، با دقت در دعا ، مى بينيم حضرت سجاد الائمه عليهم السلام دنيا را با صفت «فانى» و خزاين حضرت ربوبى را با صفت «باقى» ياد كرده است ؛ يعنى هر چه از نظام «فانى» در خزاين «باقى» ذخيره شود ، به سود و منفعت افراد خواهد بود .
آرى ، دنياگرايان و به قول قرآن كريم : (من كان يريد العاجلة) فقط به گرفتارى فكر مى كنند و از عاقبت كار بى خبراند ، ولى كسانى كه عالم باقى و آخرت را با تمام اعتقاد پذيرفته اند ، پيش آمدهاى قهرى روزگار كه بى خبران را تا مرحله ى يأس و خودكشى مى كشاند ، از نظر آنان حل شده بلكه حكيمانه است و هيچ اشكالى در آن نمى بينند ، زيرا مى دانند كه : (ان المتقين فى جنات و نعيم ؛ پرهيزگاران در بهشت ها و نعمت هاى فراوان خواهند بود.) و چشم اميد به عنايات الهى دوخته اند كه در حديث قدسى مى فرمايد :
أعددت لعبادى ما لا عين رأت ، و لا أذن سمعت و لا خطر على قلب بشر ؛
براى بندگان خود ، نعمت هايى را آماده كرده ام كه نه چشمى ديده است و نه گوشى شنيده و نه بر قلب انسانى خطور كرده است .
و اجعل ما خولتنى من حطامها ، و عجلت لى من متاعها ، بلغة الى جوارك ، و وصلة الى قربك ، و ذريعة الى جنتك ، انك ذو الفضل العظيم ، و أنت الجواد الكريم ؛
خداوندا ، آن چه از مكنت و ثروت دنيا به من كرامت فرموده اى و در رسيدن آن ثروت به من تعجيل فرموده اى ، آن را وسيله اى كن كه با آن به قرب تو نايل آيم و آن را زمينه اى براى ورود به بهشت قرار دهم ، زيرا تو دارنده ى تفضل عظيم و بخشنده ى بزرگوار هستى .
راه استفاده ى بهتر از ثروت
امام زين العابدين عليه السلام در اين قسمت ، ورق ديگرى از كتاب زندگى را زده و ما را به روش معقولانه ى مقدرات الهى توجه داده و به خداوند متعال عرض مى كند : هرگز آسايش و رفاه اين عالم براى انسان بسنده نيست و اشباع كننده نيازهاى راستين انسانى نخواهد بود ، بلكه ثروت و مكنتى در اين عالم ارزشمند است كه بتواند وسيله اى براى حركت به سوى قرب الهى باشد و ثروت و سرمايه آن گاه سودبخش است كه بتواند در مسير هدف دقيق و واقعى انسانى قرار گيرد ، زيرا اگر سرمايه صرفا در اين جهان سودآور شد ، ولى اثر آن جز به خواب رفتن و غافل ماندن از هدف راستين و رسيدن به نقطه ى متعالى نبود ، نه تنها متاع مفيد و ارزشمندى نيست ، بلكه بلا و وبال عظيمى است كه ريشه ى وجودى ثروتمند را به زوال نيك بختى و خلود در عذاب دردناك تهديد كرده است ؛ بر خلاف اين ، نقل شده كه نبى اكرم صلى الله عليه و آله فرمود:
نعم العون على تقوى الله الغنى ؛
ثروت مى تواند كمك بسيار زيبنده اى در خدمت تقوى باشد .
نيز اميرمؤمنان عليه السلام به «علاء حارثى» مى فرمايد :
بلى ان شئت بلغت بها الآخرة ؛ تقرى فيها الضيف ، و تصل فيها الرحم ، و تطلع منها الحقوق مطالعها ؛ فاذن أنت قد بلغت بها الآخرة ؛
اگر از اين (خانه ى بسيار آراسته و مجلل كه داراى آن هستى) در راه خدا استفاده كنى ؛ به اين صورت كه از مهمان پذيرايى كنى و به نزديكان رسيدگى كنى و حقوق خود را ادا كنى ؛ (منزل) آخرت را با آن تأمين كرده اى .
هم چنين در جاى ديگر مى فرمايد :
فمن أتاه الله مالا فليصل به القرابة ، و ليحسن منه الضيافة ، وليفك به الأسير و العانى ، وليعط منه الفقير و الغارم ، وليصبر نفسه على الحقوق و النوائب ابتغاء الثواب ؛ فان فوزا بهذه الخصال شرف مكارم الدينا و درك فضائل الآخرة ؛
هر كس كه خداوند متعال به او مال و ثروت عطا كند و آن شخص با آن به نزديكان رسيدگى كند و از ميهمانان پذيرايى نمايد و اسيران و گرفتاران را رهايى بخشد و به فقيران و بدهكاران بذل كند و خود در مقابل حقوق الهى و پيدايش گرفتارى ها شكيبايى كند ، اگر اين كارها را بكند ، شرافت و كرامت دنيا و آخرت را به دست آورده است .
فارسی
دعا براى پرداخت بدهى
0
0%
(نفر
0)
نظر شما در مورد این مطلب ؟
نمی پسندم
می پسندم
اشتراک گذاری در شبکه های اجتماعی:
آخرین مطالب
بیشترین بازدید این مجموعه
پر بازدید ترین مطالب سال
پر بازدید ترین مطالب ماه
پر بازدید ترین مطالب روز
