حيا در نماز باطنی

منشأ اين حقيقت در قلب نيز معرفت است، معرفت به اينكه ذره اى ناچيز با يك جهان تقصير در برابر عظمتى بى نهايت در بى نهايت ايستاده است: ذره اى كه وجودش عين عجز و عبادتش مساوى با عدم است، ذره اى كه علم حضرت حق از هر طرف او را احاطه كرده و بر درون و برونش به تمام معنى آگاه است.

مرحوم ملكى مى گويد:

منشأ شرمسارى و حيا معرفت به عظمت پروردگار و نعمت هاى او و حقى كه او بر گردن بندگان دارد و از طرف ديگر تقصير بندگان نسبت به او و توجه به آفات عمل و عيوب نفس و حضور پروردگار است؛ زيرا توجه به اين امور خواه ناخواه در حيا و شرمسارى اثر مى گذارد و چطور مى شود كه كسى توجه به اين امور داشته باشد و خود را در محضر سلطانى بزرگ كه نهايت احسان و انعام را در تمام مدت عمر به او مبذول داشته و در عين حالى كه به تقصير و سوء باطن او آگاه است، با بزرگوارى روى به او نموده و با بردبارى در مقابل آن همه خطا، باز او را به توبه و بازگشت به سوى خود فرا مى خواند!!

مولايى كه با اين همه جنايت عبد و با اين همه خطاى بنده و با اين بار سنگين گناهان گناه كار به قبول توبه اش وعده مى دهد و او نفس خود را كه به گناه عادت داده، از قيام به پاسخ دعوت او كسل و سست مى بيند.

چگونه مى شود كه بعد از اين همه لطف و مرحمت از طرف حضرت حق و اين همه گناه و خطا و روى گرداندن از طرف بنده، باز شرمسارى و حيا براى انسان، آن هم به وقت قرار گرفتن در محضر حضرتش به وسيله نماز در قلب پديد نشود؟

كمال و حيا و شرمسارى به اين است كه خود را محضر حضرت ذوالجلال جز عدم و فنا نبينى، حتى ضمائرى كه در جملات نماز در ارتباط با توست به هيچ وجه در نظر نياورى و حقيقت زهد را كه اعلا مرتبه آن است به وقت نماز در تمام هستى و هويتت تجلى دهى.

در «تفسير ميبدى» آمده

از عارفى پرسيدند كه زهد چيست؟ گفت: تنعم دنيا بگذاشتن زهد نفس است و نعيم آخرت رهاكردن زهد دل و ترك خويشتن گفتن زهد جان.

عارفان فرموده اند:

سعادت عبد در سه چيز است:

1- اشتغال زبان به ذكر حق.

2- استغراق دل به مهر حق.

3- پر بودن سرّ از نظر حق.

ذكر صورت يعنى ذكر به زبان بايد در باطن تجلى كند، دل با كسب معرفت از مهر حق پر شود، نظر خدا با طهارت باطن جلب شود و اين همه را بايد قبل از نماز و با نماز تحصيل كرد.

اين خسته حال و شكسته بال از حيا و شرمسارى به محضر آن جناب گفته ام: