آثار مثبت عمل - جلسه سوم (2) - (متن کامل + عناوین)

«عبد اللّه»، از دامن پاك مريم

مريم! با مردان نامحرم حرف نزن، ولو اين كه پاى دفاع از تهمت باشد.

پرسيدند: اين بچه را از كجا آورده اى؟ با دست به گهواره اشاره كن، تا آنها بر سر گهواره بيايند. آن صداى زنانه را به امر خدا حذف كرد و با دست به گهواره اشاره كرد.

يهودى ها عصبانى شدند، به مريم گفتند: «كَيْفَ نُكَلّمُ مَن كَانَ فِى الْمَهْدِ

______________________________
(1)- مريم (19): 28؛ اى خواهر هارون! نه پدرت مرد بدى بود* پس مريم به نوزاد اشاره كرد [كه از او بپرسيد].

(2)- مريم (19): 28؛ و نه مادرت بدكاره بود [اين طفل را از كجا آورده اى؟]

(3)- مريم (19): 29؛ پس مريم به نوزاد اشاره كرد [كه از او بپرسيد.]

(4)- احزاب (33): 32؛ كسى كه بيمار دل است طمع كند، و سخن پسنديده و شايسته گوييد.

(5)- روم (30): 41؛ در خشكى و دريا به سبب اعمال زشتى كه مردم به دست خود مرتكب شدند، فساد و تباهى نمودار شده است.

صَبِيًّا» «1»؟ مگر در تاريخ سابقه دارد كه بچه اى كه تازه به دنيا آمده است، حرف بزند؟ صداى مسيح عليه السلام بلند شد: «قَالَ إِنّى عَبْدُ اللَّهِ» «2» مادر من آدم خوبى است، مادرم درست مى گويد. مادرم از پدر و مادرش بهتر است كه من را «عبداللّه» زاييده است، يعنى عبداللّه از دامن ناپاك بيرون نمى آيد.

از دامن ناپاك زنان بدطينت و بدكردار، عبد شيطان بيرون مى آيد، اما من «عبد اللّه» هستم:

«ءَاتنِىَ الْكِتبَ و جَعَلَنِى نَبِيًّا* و جَعَلَنِى مُبَارَكًا» «3»

به من كتاب نازل شده است و نبىّ هستم، لذا من محل «بركت اللّه» هستم.

عوامل نزول بركات بر انسان

نزول بركات خدا در انسان بر اثر سه چيز است:

اعتقادات صحيحه، اخلاق حسنه و اعمال صالحه. اين ها خير كثير است.

«وَلَوْ أَنَّ أَهْلَ الْقُرَى ءَامَنُوا وَاتَّقَوْا» «4» اگر مردم به خدا ايمان بياورند، تقوا پيشه كنند، يعنى تمام گناهان را به اختيار خودشان، نه به زور و اجبار، تعطيل كنند. چون خدا ايمان و تقواى اجبارى را قبول ندارد. پاكى با اجبار كه ارزش ندارد، بلكه بايد خود مردم بيدار و عاقل شوند و به قرآن رو كنند و تمام گناهان را تعطيل كنند، آن وقت ارزش دارد.

وقتى كه اهل كشور مؤمن و اهل تقوا شدند، نتيجه اش اين است كه:

«لَفَتَحْنَا عَلَيْهِم بَرَكتٍ مّنَ السَّمَآءِ وَالأْرْضِ وَلكِن كَذَّبُوا فَأَخَذْنهُم بِمَا كَانُوا يَكْسِبُونَ» «5»

تمام خيرهاى كثير خودمان را از آسمان و زمين بر آنها مى بارانيم. مردم اگر مبارك شوند، بركات خدا از آسمان و زمين بر آنها نازل مى شود.

______________________________
(1)- مريم (19): 29؛ پس مريم به نوزاد اشاره كرد [كه از او بپرسيد.] گفتند: چگونه با كودكى كه در گهواره است، سخن بگوييم؟!

(2)- مريم (19): 30؛ [از ميان گهواره ] گفت: بى ترديد من بنده خدايم.

(3)- مريم (19): 30- 31؛ به من كتاب عطا كرده و مرا پيامبر قرار داده است.* و هر جا كه باشم بسيار بابركت و سودمندم قرار داده.

(4)- اعراف (7): 96؛ و اگر اهل شهرها و آبادى ها ايمان مى آوردند و پرهيزكارى پيشه مى كردند.

(5)- اعراف (7): 96؛ يقيناً [درهاىِ ] بركاتى از آسمان و زمين را بر آنان مى گشوديم، ولى [آيات الهى و پيامبران را] تكذيب كردند، ما هم آنان را به كيفر اعمالى كه همواره مرتكب مى شدند [به عذابى سخت ] گرفتيم.

بركات زمانى در قرآن كريم

و اما يك بركت ديگر كه در قرآن كريم آمده، بركت زمانى است. زمان با بركت، زمانى است كه خدا انتخاب كرده است و آن زمان را واسطه نزول فيوضات ويژه خودش قرار داده است، كه اين زمان، به عباد خدا كه به اين زمان وصل مى شوند، فيوضاتى كه در آن ريزش مى كند را انتقال مى دهد.

«إِنَّآ أَنزَلْنهُ فِى لَيْلَةِ الْقَدْرِ» «1» ما همه قرآن را يك باره در شبى مبارك نازل كرديم. اين شب مبارك در اصطلاح ديگر قرآن «ليلة القدر» است. اين شب به قدرى بركاتش زياد است كه: «خَيْرٌ مّنْ أَلْفِ شَهْرٍ» «2» از هزار ماه هم بيشتر فيض دارد. شبى است كه؛

«تَنَزَّلُ الْمَلئِكَةُ و الرُّوحُ فِيهَا بِإِذْنِ رَبّهِم مّن كُلّ أَمْرٍ* سَلمٌ هِىَ حَتَّى مَطْلَعِ الْفَجْرِ» «3»

ما اين قرآن را در چنين شبى كه شب مبارك است، نازل كرديم.

ماه مبارك رمضان، ماه بركت

زمان طولانى و مبارك ديگر، مجموعه ماه مبارك رمضان است، كه پيغمبر صلى الله عليه و آله از آن تعبير به ماه بركت كرده است؛

«و هو شهر البركة» «4»

اين ماه، خزانه خير كثير پروردگار است، كه روزه گرفتن، بركتى از بركات آن است اما روزه اى كه پيامبر و ائمه طاهرين بيان كرده اند.

پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله به يكى از همسرانش در وسط روز ماه رمضان فرمود: افطار كن.

عرض كرد: يا رسول اللّه! هنوز كه وسط روز است، زمان زيادى تا افطار مانده است.

فرمود: تو غيبت كردى، از ماه رمضان قطع شدى، تو امروز روزه نيستى، برو افطار

______________________________
(1)- قدر (97): 1؛ ما قرآن را در شب قدر نازل كرديم.

(2)- قدر (97): 3؛ شب قدر، بهتر از هزار ماه است.

(3)- قدر (97): 5؛ فرشتگان و روح در آن شب به اذن پروردگارشان براى [تقدير و تنظيم ] هر كارى نازل مى شوند.* اين شب تا برآمدن سپيده دم [سراسر] سلام و رحمت است.

(4)- بحار الأنوار: 93/ 340، باب 46، حديث 5؛ فضائل الأشهر الثلاثه، شيخ صدوق: 95، حديث 78.

كن. چگونه روزه بودى كه پشت سر يك مسلمان حرفى زدى كه به آبروى او لطمه خورد و شخصيت او را شكست؟ آيا تو روزه هستى؟ «1» از بركات ماه رمضان اين است: انسانى كه روزه واقعى بگيرد، يعنى اتصال همه جانبه به ماه رمضان پيدا كند، سلامت و صحت همه جانبه براى او به ارمغان مى آورد، بنابراين پيغمبر صلى الله عليه و آله فرمودند:

«صوموا تصحوا» «2»

روزه بگيريد، تا سالم شويد. بدن، روح، اخلاق، قلب، اعضا و جوارح شما، بر اثر روزه سالم مى شود.

اين معناى ماه مبارك و خير كثير در ماه مبارك رمضان است. هويت ماه رمضان همين كلام پيامبر صلى الله عليه و آله است.

بركت تقوا در سايه روزه ماه رمضان

از بركات بسيار مهم ماه رمضان كه در قرآن مطرح است:

«كُتِبَ عَلَيْكُمُ الصّيَامُ كَمَا كُتِبَ عَلَى الَّذِينَ مِن قَبْلِكُمْ لَعَلَّكُمْ تَتَّقُونَ» «3»

اين لام كه روى كلمه «لعلكم» است، براى خودش نيست، اضافه است، اصل كلمه «علّ» و «علكم» است. اين لام را در ادبيات عرب به آن افزوده اند. اين لام در جملات مثبت عرب، لام علت و سببيت است.

روزه بر شما واجب شده است، چنان كه بر گذشتگان شما هم واجب بود. اين روزه را بگيريد: «لَعَلَّكُمْ تَتَّقُونَ» براى اين كه از كانال روزه به كشور تقوا برسيد، يعنى با روزه به جايى برسيد كه ميل شما نسبت به گناه كشته شود. يعنى بعد از عيد فطر صد در صد پاك بمانيد، تا سال بعد كه دوباره ماه رمضان را درك كنيد. آنجا تقواى ماه رمضان بعد هم به شما اضافه مى شود و «نورٌ على نور» مى شود.

روزه بگيريد: «لَعَلَّكُمْ تَتَّقُونَ» براى اين كه رابطه وجود شما با گناه قطع شود و يك نيروى معنوى در شما در برابر گناه ايجاد شود و در مصونيّت كامل قرار

______________________________
(1)- بحار الأنوار: 93/ 292- 293، باب 36، حديث 16؛ نوادر، اشعرى: 22.

«أَبِي عَبْدِ اللَّهِ عليه السلام قَالَ إِنَّ الصِّيَامَ لَيْسَ مِنَ الطَّعَامِ وَ الشَّرَابِ وَحْدَهُ إِنَّمَا لِلصَّوْمِ شَرْطٌ يُحْتَاجُ أَنْ يُحْفَظَ حَتَّى يَتِمَّ الصَّوْمُ وَ هُوَ صَمْتُ الدَّاخِلِ أَ مَا تَسْمَعُ مَا قَالَتْ مَرْيَمُ بِنْتُ عِمْرَانَ إِنِّي نَذَرْتُ لِلرَّحْمنِ صَوْماً فَلَنْ أُكَلِّمَ الْيَوْمَ إِنْسِيًّا يَعْنِي صَمْتاً فَإِذَا صُمْتُمْ فَاحْفَظُوا أَلْسِنَتَكُمْ عَنِ الْكَذِبِ وَ غُضُّوا أَبْصَارَكُمْ وَ لَاتَنَازَعُوا وَ لَاتَحَاسَدُوا وَ لَاتَغْتَابُوا وَ لَاتَمَارَوْا وَ لَاتَكْذِبُوا وَ لَاتَبَاشَرُوا وَ لَاتَخَالَفُوا وَ لَاتَغَاضَبُوا وَ لَاتَسَابُّوا وَ لَاتَشَاتَمُوا وَ لَاتَفَاتَرُوا وَ لَاتَجَادَلُوا وَ لَاتَتَأَذَّوْا وَ لَاتَظْلِمُوا وَ لَاتَسَافَهُوا وَ لَاتَضَاجَرُوا وَ لَاتَغْفُلُوا عَنْ ذِكْرِ اللَّهِ وَ عَنِ الصَّلَاةِ وَ الْزَمُوا الصَّمْتَ وَ السُّكُوتَ وَ الْحِلْمَ وَ الصَّبْرَ وَ الصِّدْقَ وَ مُجَانَبَةَ أَهْلِ الشَّرِّ وَ اجْتَنِبُوا قَوْلَ الزُّورِ وَ الْكَذِبَ وَ الْفَرْيَ وَ الْخُصُومَةَ وَ ظَنَّ السَّوْءِ وَ الْغِيبَةَ وَ النَّمِيمَةَ وَ كُونُوا مُشْرِفِينَ عَلَى الآْخِرَةِ مُنْتَظِرِينَ لِأَيَّامِكُمْ مُنْتَظِرِينَ لِمَا وَعَدَكُمُ اللَّهُ مُتَزَوِّدِينَ لِلِقَاءِ اللَّهِ وَ عَلَيْكُمُ السَّكِينَةَ وَ الْوَقَارَ وَ الْخُشُوعَ وَ الْخُضُوعَ وَ ذُلَّ الْعَبِيدِ الْخُيَّفِ [الْعَبْدِ الْخَائِفِ ] مِنْ مَوْلَاهُ خَيِّرِينَ خَائِفِينَ رَاجِينَ مَرْعُوبِينَ مَرْهُوبِينَ رَاغِبِينَ رَاهِبِينَ قَدْ طَهَّرْتَ الْقَلْبَ [قَدْ طَهُرَتِ الْقُلُوبُ ] مِنَ الْعُيُوبِ وَ تَقَدَّسَتْ سَرَائِرُكُمْ مِنَ الْخَبَثِ وَ نَظَّفْتَ الْجِسْمَ مِنَ الْقَاذُورَاتِ وَ تَبَرَّأْتَ إِلَى اللَّهِ مِنْ عَدَاهُ وَ وَالَيْتَ اللَّهَ فِي صَوْمِكَ بِالصَّمْتِ مِنْ جَمِيعِ الْجِهَاتِ مِمَّا قَدْ نَهَاكَ اللَّهُ عَنْهُ فِي السِّرِّ وَ الْعَلَانِيَةِ وَ خَشِيتَ اللَّهَ حَقَّ خَشْيَتِهِ فِي سِرِّكَ وَ عَلَانِيَتِكَ وَ وَهَبْتَ نَفْسَكَ لِلَّهِ فِي أَيَّامِ صَوْمِكَ وَ فَرَّغْتَ قَلْبَكَ لَهُ وَ نَصَبْتَ نَفْسَكَ لَهُ فِيمَا أَمَرَكَ وَ دَعَاكَ إِلَيْهِ فَإِذَا فَعَلْتَ ذَلِكَ كُلَّهُ فَأَنْتَ صَائِمٌ لِلَّهِ بِحَقِيقَةِ صَوْمِهِ صَانِعٌ لَهُ لِمَا أَمَرَكَ وَ كُلَّمَا نَقَصْتَ مِنْهَا شَيْئاً فِيمَا بَيَّنْتُ لَكَ فَقَدْ نَقَصَ مِنْ صَوْمِكَ بِمِقْدَارِ ذَلِكَ وَ إِنَّ أَبِي عليه السلام قَالَ سَمِعَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه و آله امْرَأَةً تُسَابُّ جَارِيَةً لَهَا وَ هِيَ صَائِمَةٌ فَدَعَا رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه و آله بِطَعَامٍ فَقَالَ لَهَا كُلِي فَقَالَتْ أَنَا صَائِمَةٌ يَا رَسُولَ اللَّهِ فَقَالَ كَيْفَ تَكُونِينَ صَائِمَةً وَ قَدْ سَبَبْتِ جَارِيَتَكِ إِنَّ الصَّوْمَ لَيْسَ مِنَ الطَّعَامِ وَ الشَّرَابِ وَ إِنَّمَا جَعَلَ اللَّهُ ذَلِكِ حِجَاباً عَنْ سِوَاهُمَا مِنَ الْفَوَاحِشِ مِنَ الْفِعْلِ وَ الْقَوْلِ يُفَطِّرُ الصَّائِمَ مَا أَقَلَّ الصُّوَّامَ وَ أَكْثَرَ الْجُوَّاعَ».

مسند أبى يعلى: 3/ 147، حديث 1576؛ «عبيد مولى رسول الله صلى الله عليه و آله قال ان امرأتين كانتا صائمتين فكانتا تغتابان الناس فدعا رسول الله صلى الله عليه و آله بقدح فقال لهما قيئا فقاءتا قيحا ودما ولحما عبيطا ثم قال ان هاتين صامتا عن الحلال وأفطرتا على الحرام».

(2)- بحار الأنوار: 59/ 267، حديث 46، باب 88؛ الدعوات: 76، حديث 179.

(3)- بقره (2): 183؛ اى اهل ايمان! روزه بر شما مقرّر و لازم شده، همان گونه كه بر پيشينيان شما مقرّر و لازم شد، تا پرهيزكار شويد.

بگيريد، كه بعد از ماه مبارك رمضان، هر صحنه دعوت كننده به گناه، با كمترين تلنگر شما شكست بخورد. اين بركت روزه است.

ارزش ايمان

براى دانستن ارزش تقواى كسب شده از روزه، وجود مبارك حضرت رضا عليه السلام از پدر بزرگوارشان، موسى بن جعفر عليه السلام نقل مى كند:

«رَفَعَ إلى رَسُولِ اللّهِ قَوْمٌ فى بَعْضِ غَزَوَاتِهِ»

جمعى از مردم در بعضى از جنگ ها خدمت پيغمبر عظيم الشأن صلى الله عليه و آله، اسلام آوردند

«فقال صلى الله عليه و آله: مَنِ الْقَوْم؟»

پيغمبر اكرم صلى الله عليه و آله در برابر همه جمعيت جهادگر فرمودند: شما كيستيد؟ از سؤال پيغمبر صلى الله عليه و آله معلوم مى شود كه اين ها در جبهه بودند، ولى اهل مدينه نبودند و در مدينه هم نيامده بودند.

عرض كردند:

«مؤمنون»

يعنى فهميدند كه پيغمبر صلى الله عليه و آله از اسم آنها نمى پرسد.

كجايى هستيد و پدر و مادر شما كيست؟

«مَنِ القَوْمِ؟ فَقَالُوا مُؤْمِنُونَ يا رَسُولَ اللّهِ!».

«قال: وَ مَا بَلَغَ مِنْ ايمانِكُمْ؟»

شما كه مى گوييد ما مؤمن هستيم، ايمانتان به كجا رسيده است؟ به اين راحتى نمى شود من قبول كنم كه شما مؤمن هستيد. شما بيان كنيد كه اين ايمان كه از طريق قرآن و تبليغات من كسب كرديد، به چه درجه اى رسيده است؟ عرض كردند:

«الصَّبْرُ عِنْدَ البَلاء»

ما در برابر همه آزمايش هاى خدا و مصائبى كه براى ما پيش مى آيد صبر مى كنيم و از خدا ناراحت نمى شويم، تا كلاس امتحان ما تمام شود و ما به آن نمره عالى برسيم.

«وَالشُّكْرُ عِنْدَ الرَّخاء»

شكر تمام نعمت هاى رفاهى كه خدا به ما داده است، به جا مى آوريم.

«وَ الرِّضا بِالقَضَاء»

هر حكمى كه خدا در حق ما مى كند، خشنود هستيم. حكم كرده است كه نماز بخوانيد، ما هم نماز مى گزاريم. ما خشنود و راضى هستيم كه در تابستان روزه بگيريم. گفته است كه به جبهه برويد، كه آمده ايم.

رسول خدا صلى الله عليه و آله آنها را امضا كرد:

«فَقَالَ رَسُولُ اللّهِ: حُلَماءُ عُلَماء كادُوا مِنَ الفِقْهِ انْ يَكُونُوا انْبِياء»

اين ها را با اين ويژگى ها حليم و عالِم مى دانم و از اين فهمى كه از ايمان پيدا كرده اند، نزديك مى دانم كه به مقام انبيا عليهم السلام برسند.

توصيه پيامبر صلى الله عليه و آله به مؤمنان

خيلى عجيب است كه پيامبر صلى الله عليه و آله به اين ويژگى ها قناعت نكردند، چون اين ها آراسته به شش حقيقت بودند؛ صبر در بلا، شكر در نعمت، رضاى به «قضاء اللّه»، علم، حلم، فقه. فرمودند:

«فَلا تَبْنُوا ما لاتَسْكُنُون»

خانه اضافه براى خود نسازيد. اگر در نعمت هستيد، همان خانه اى را كه در آن زندگى مى كنيد، به آن قناعت كنيد و مازاد نعمت خدا را با خدا معامله كنيد.

«وَ لا تَجْمَعُوا ما لا تَأْكُلُون»

آنچه را كه در زندگى مصرف نداريد، جمع نكنيد و در انبارها پنهان نكنيد. آن چه را كه نياز نداريد، روى هم انباشته نكنيد.

تقوا، مهمتر از تمام فضائل

ولى مهمتر، از صبر، شكر، رضا، علم، حلم و فقه اين است كه:

«و اتقوا اللّه»

از هر گناهى كه به شما رو مى كند، روى برگردانيد. تقواى الهى را مراعات كنيد.

«الّذى إلَيْهِ تُرْجَعُونَ» «1»

در آينده همگى شما در پيشگاه خدا جمع خواهيد شد و آنجا به ريز و درشت پرونده شما رسيدگى مى كنند. اگر تقوا به خرج ندهيد، همه اين شش فضيلتِ شما را گناه تخريب مى كند و اين كه باتقوا شويد، از بركات ماه رمضان است.

______________________________
(1)- كافى: 2/ 48، حديث 4؛ بحار الأنوار: 64/ 285 حديث 7 باب 14؛ «أَبِي الْحَسَنِ الرِّضَا عَنْ أَبِيهِ عليه السلام قَالَ رَفَعَ إِلَى رَسُولِ اللَّهِ صلى الله عليه و آله قَوْمٌ فِي بَعْضِ غَزَوَاتِهِ فَقَالَ صلى الله عليه و آله مَنِ الْقَوْمُ فَقَالُوا مُؤْمِنُونَ يَا رَسُولَ اللَّهِ قَالَ وَ مَا بَلَغَ مِنْ إِيمَانِكُمْ قَالُوا الصَّبْرُ عِنْدَ الْبَلَاءِ وَ الشُّكْرُ عِنْدَ الرَّخَاءِ وَ الرِّضَا بِالْقَضَاءِ فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه و آله حُلَمَاءُ عُلَمَاءُ كَادُوا مِنَ الْفِقْهِ أَنْ يَكُونُوا أَنْبِيَاءَ إِنْ كُنْتُمْ كَمَا تَصِفُونَ فَلَا تَبْنُوا مَا لَاتَسْكُنُونَ وَ لَاتَجْمَعُوا مَا لَاتَأْكُلُونَ وَ اتَّقُوا اللَّهَ الَّذِي إِلَيْهِ تُرْجَعُونَ».

والسلام عليكم و رحمة الله و بركاته

______________________________
(1)- پروين اعتصامى.