بزنطى كه از بزرگان اهل حديث و انسانى با كرامت است مى گويد: نامه ى حضرت رضا عليه السلام را به حضرت جواد عليه السلام كه از مرو به مدينه نوشته بودند به اين مضمون خواندم:
به من خبر رسيده كه غلامان و خادمان بيت هرگاه سوار بر مركب مى شوى تا از خانه بيرون بروى تو را از درب كوچك خانه بيرون مى برند، اين عمل ريشه در بخل آنان دارد تا از جانب تو به احدى خير نرسد.
از تو مى خواهم به حقى كه به عنوان پدر و امام بر تو دارم، رفت و آمدت جز از درب بزرگ خانه نباشد، وقتى سوار مى شوى درهم و دينار همراهت باشد، احدى به تو عرض حاجت نكند جز اينكه به او عطا كنى.
اگر عموهايت از تو درخواست كردند به آنان ببخشى كمتر از پنجاه دينار مده، اگر خواستى بيشتر بپردازى اختيارش با توست، و اگر عمه هايت از تو درخواست نمودند كمتر از بيست و پنج دينار نپرداز، بيشتر خواستى بپردازى حق با توست، من مى خواهم خداوند به تو مقام و مرتبت دهد. انفاق كن و وحشت از تنگدستى و ندارى نداشته باش كه عنايت كننده ى به تو صاحب عرش است .
به اين واقعيت هم بايد توجه داشت كه قرآن مجيد در برخى از آيات، مردم را از صدقه و انفاقى كه منت در آن است و سبب آزار مردم است بشدت منع مى كند، انفاق و صدقه بايد براى رضاى خدا صورت گيرد، و گيرنده ى صدقه از منت صدقه دهنده و هجوم به شخصيتش از جانب انفاق كننده در امان باشد، و گرنه آن صدقه و انفاق، باطل و نزد خداوند اجر و مزدى ندارد.
«الَّذِينَ يُنْفِقُونَ أَمْوالَهُمْ فِي سَبِيلِ اللَّهِ ثُمَّ لا يُتْبِعُونَ ما أَنْفَقُوا مَنًّا وَ لا أَذىً لَهُمْ أَجْرُهُمْ عِنْدَ رَبِّهِمْ وَ لا خَوْفٌ عَلَيْهِمْ وَ لا هُمْ يَحْزَنُونَ» «2».
آنان كه اموال خود را در راه خدا انفاق مى كنند، و به دنبال انفاقشان منت و آزار نيست، نزد خداوند داراى پاداشند، و خوف و حزنى بر آنان نخواهد بود.
«يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لا تُبْطِلُوا صَدَقاتِكُمْ بِالْمَنِّ وَ الْأَذى ...» .
اى ايمان آورده ها! صدقات خود را به منت گذارى و آزار دادن صدقه گيرنده باطل نكنيد.
در هر صورت نماز و انفاق از آنچه كه خداوند مهربان به انسان عنايت فرموده، از زيباييهاى معنوى و از جمله راههاى اصلاح باطن و ظاهر پس از توبه از گناه و جدا شدن از معصيت است.
ايمان به غيب و اقامه ى نماز، و انفاق از آنچه خداوند روزى فرموده، و ايمان به قرآن، و ساير كتب آسمانى و يقين به آخرت كه در سطور گذشته توضيح داده شد، واقعياتى است كه در هر انسانى باشد بر هدايت پروردگار قرار گرفته و در دنيا و قيامت اهل فلاح است.
«أُولئِكَ عَلى هُدىً مِنْ رَبِّهِمْ وَ أُولئِكَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ» .
فلاح بنا به توضيح محقّقينى چون راغب اصفهانى عبارت از حيات بى مرگ، عزّت بى ذلت، علم بى جهل و ثروت بى فقر است كه در آخرت به طور كامل نصيب انسانهايى مى شود كه از ايمان به غيب «خدا، فرشتگان، برزخ، محشر، حساب، ميزان، بهشت، جهنم» و اقامه ى نماز، و پرداخت زكات و صدقه و انفاق، و ايمان به قرآن و كتب آسمانى و يقين به آخرت برخوردارند.
بايد دانست كه توبه ى تنها از گناه و قطع رابطه با معصيت در مقبول افتادن انسان در پيشگاه حق كافى نيست، بلكه بر اساس آيات قرآن مجيد كه قسمتى از آن در صفحات گذشته به نظرتان رسيد بايد بعد از توبه به اصلاح حال و مقال و عمل اقدام كرد، و به عبارت ديگر با روى آوردن به عمل صالح و اخلاق حسنه و زيباييهاى معنوى توبه را كامل و گذشته را جبران و سيئات را به حسنات تبديل نمود.
«إِلَّا مَنْ تابَ وَ آمَنَ وَ عَمِلَ عَمَلًا صالِحاً فَأُوْلئِكَ يُبَدِّلُ اللَّهُ سَيِّئاتِهِمْ حَسَناتٍ وَ كانَ اللَّهُ غَفُوراً رَحِيماً» .
مگر آنان كه از همه ى گناهان توبه كردند، و آراسته به ايمان به غيب شدند، و عمل صالح به جا آوردند، اينانند كه خداوند سيئاتشان را به حسنات تبديل مى كند و خداوند آمرزنده ى مهربان است.
در رابطه با عمل صالح و اخلاق حسنه كه از عوامل اصلاح ظاهر و باطن پس از توبه از گناه و قطع رابطه با معصيت است، قرآن مجيد احسان به پدر و مادر و اقوام و ايتام و مساكين و گفتار نيك با همه ى مردم و اقامه ى نماز و اداى زكات را مطرح مى نمايد، از آنجا كه من قصد دارم در حد لازم با كمك آيات قرآن مجيد و روايات، زيباييهاى معنوى و به عبارت ديگر عوامل اصلاح حال و عمل را مطرح كنم، آنچه را كه در آيات تفسير شده در صفحات گذشته آمده تكرار نمى كنم. تنها به توضيح مطالبى كه در هر آيه ى مورد نظر به عنوان مطلب تازه و جديد است قناعت مى نمايم، اكنون به بخشى ديگر از واقعيات اخلاقى و عملى در پرتو قرآن كريم توجه نماييد:
«... لا تَعْبُدُونَ إِلَّا اللَّهَ وَ بِالْوالِدَيْنِ إِحْساناً وَ ذِي الْقُرْبى وَ الْيَتامى وَ الْمَساكِينِ وَ قُولُوا لِلنَّاسِ حُسْناً وَ أَقِيمُوا الصَّلاةَ وَ آتُوا الزَّكاةَ...» .
نماز و انفاق به اندازه ى لازم به عنوان عبادت خدا و فرمانبرى از دستور و امر حضرت حق در سطور گذشته توضيح داده شد، به اين خاطر از اين آيه ى شريفه در رابطه با احسان به پدر و مادر و اقوام و ايتام و مساكين و گفتار نيك با همه ى مردم، مطالبى را يادآور مى شوم.
منبع : پایگاه عرفان
