شکیبایی در برابر مشکلات - جلسه چهارم - (متن کامل + عناوین)

جلسه چهارم: روزه و حق بدن

 (مسجد امیرالمومنین علیه السلام)

بسم الله الرحمن الرحیم

 الحمدلله رب العالمین و الصلاة و السلام علی سید الانبیاء و المرسلین حبیب الهنا وطبیب نفوسنا، ابی القاسم محمد صلی الله علیه و علی اهل بیته الطیبین الطاهرین المعصومین المکرمین.

بدن و روح دو حقیقت وجودی انسان

از آیات قرآن کریم و کتب های سایر انبیاء و روایات و تجربیات زندگی و ادعیه و تحقیقات دانشمندانی که حتی ارتباط با دین نداشتند، و انسان متوجه می‌ شویم که خداوند مهربان براساس حکمت و رحمت و علم و قدرت خود انسان را ز دو حقیقت مهم آفریده است.

دانشمندان غرب تا مدتی اعتقاد داشتند که انسان تک بعدی است، ولی پس از تحقیقات پذیرفتند که انسان ترکیبی از دو حقیقت است. در کتابهای روانشناسی هم براساس همین اعتقاد اشاره شده که انسان ساخته شده از دوحقیقت است.

یک حقیقت بدن انسان است که مجموعه‌ای از عناصر مادی عالم آفریده شده است، که از تعدادی عنصر بدن آفریده شده است، بدن چون ساخته شده از عناصر مادی است میل شدید به مادیات دارد.

یک حقیقت هم روح انسان است، چون از عالم الهی است،«وَ نَفَخْتُ فيهِ مِنْ رُوحي فَقَعُوا لَهُ ساجِدينَ »[1]، میل شدید به عالم الهی دارد. پس دو میل به مادیات بدن و میل به عالم الهی روح در جنگ هستند، هرکدام درمیدان پیروزی به دست بیاورند حکومت دروجود انسان متعلق به او می‌شود.

دسته بندی انسانها بر پایه دو حقیقت

انسانها از گذشته به دوگروه تقسیم شده اند:

گروه اول: گروهی که نیاز عنصر بدنی، مکتب و روش زندگی، خوراک، پوشاک، مسکن و شهوات برآنان پیروز شد و به فرموده قرآن مجید از عنصر روح که میل به عالم عالی دارد غافل ماندند، جنبه وجودی خود را فراموش کردند. درآیه: «يَعْلَمُونَ ظاهِراً مِنَ الْحَياةِ الدُّنْيا وَ هُمْ عَنِ الْآخِرَةِ هُمْ غافِلُونَ »،[2] خداوند بیان می کند: دانش آنان نسبت به همه امور مادی و افکار ظاهر بینی پیشرفته است. با تقویت علم، تمدن را به وجود آوردند اما تمدنی که تمام توجه آن به بدن است.

قدرتمندترین ابزار نقل و انتقال را اختراع کردند اما فقط بدن انسان را جابجا می کند و توجهی به روح ندارد، بهترین ماشین‌های بافندگی را اختراع کردند، اما درجهت خدمت به بدن بشراست. انواع محصولات مواد غذایی وکارخانه‌ها را برای تبدیل به محصول بهتر درمسیر پذیرایی از بدن به وجود آوردند، اما حقیقت دیگر که جنبه الهی انسان که ذاتا میل به عالم الهی دارد را فراموش کردند.

خداوند در سوره مبارکه حشر می‌فرماید: «وَ لا تَكُونُوا كَالَّذينَ نَسُوا اللَّهَ فَأَنْساهُمْ أَنْفُسَهُمْ أُولئِكَ هُمُ الْفاسِقُونَ »[3] گرفتار بدترین بیماری در دنیا شدند که بیماری خود فراموشی است.چون به نیمی از وجود با دقت رسیدگی می کنند واز هر چه که بدن لذت می‌برد، استفاده می کنند وحلال وحرام برای آنان اصلا مهم نیست.انسان را به یک حیوان وحشی تبدیل ‌کرده، فقط دنبال لذت‌ است و براساس این روش باطل، منشأ فساد مردم کره زمین شده اند.

گروه دوم به دنبال پرورش وتأمین سعادت روح رفتند، از لذت ‌ها و ازدواج وزندگی لذت ‌بخش مادی دست برداشتند، دچار ریاضت‌های خیلی سخت هندی و بودایی و کلیسایی شدند و از ناحیه عنصری و بدنی غافل ماندند. این گروه نصیبی ندارند، چون با خودداری از خوراک و پوشاک، مسکن، ازدواج، لذت‌ های طبیعی تا حالا که به جایی نرسیده اند ولی باز هم افرادی- مثل بودایی ها وهندوها- هستندکه می‌گویند برای کسب سعادت باید تمام خواسته‌های بدن را تعطیل کرد و فقط به روح پرداخت.

دیدگاه دین درباره زندگی حقیقی

درمیان این دوگروه نظر دین بسیار مهم است.

آیات و روایات دراین زمینه می گوید: بعد از این که ثابت شد انسان دارای بدن و روح است، می فرماید:« وَ نَفَخْتُ فيهِ مِنْ رُوحي فَقَعُوا لَهُ ساجِدينَ»[4] ، وقتی بدن او را با یک نظم خاصی ساختم ولی لیاقت وارزش سجده کردن را ندارد، بنابراین امر به سجده نمی‌کنم، وقتی روح خودم در او دمیدم، ارزش پیدا می‌کند و دستور می دهم که شما فرشتگان به او سجده کنید. آنگاه تمام مرد و زن تا قیامت در کتاب وجود آدم موجود بودند بعد به صورت نسل گسترده شدند، از آن دو «وَ بَثَ مِنْهُما رِجالاً كَثيراً وَ نِساءً»[5] که حالا میلیارد ها نفردر دنیا زندگی می‌کنند. انسان درکتاب وجود آدم پنهان بود وفرشتگان به ما هم به خاطر ارزش روح سجده کردند.بنابراین؛ این مطلب ثابت است که ما دارای دو بعد بدن و روح هستیم و ما با بسیاری از آفریده‌های الهی هوا، نور، آب، خاک، گیاهان، حیوانات، روییدنی‌ها، لباس، مسکن، و مردم در ارتباط هستیم.

دین می‌گوید زندگی صحیح، قابل قبول، و رساننده به خوشبختی دنیا و آخرت که همه دنبال آن می‌گردند با این سبک ممکن است، «إعطاءُ كلِ ذِى حَقٍ حَقَّه»[6]، به هر صاحب حقی، حق او را از جانب خود برسان، این محصول تمام قوانین دین و آیات قرآن و روایات وکتابهای انبیاست.

حقوق صاحبان حق از دیدگاه امام سجاد علیه السلام

امام زین العابدین علیه السلام دررساله حقوق خود بیان می‌کند که چه افرادی که صاحبان حق هستند وبر ما حق دارند وحقوق آنها واجب یا مستحب است. قوانین رساندن حق به صاحب حق را هم قرآن و روایات بیان کردند، تمام کتاب های دینی ما همه بیان‌ کننده راه اعطاء حق به صاحبان حق است.

حق بدن درقرآن و روایات است، می فرماید: «وَ ما جَعَلْناهُمْ جَسَداً لا يَأْكُلُونَ الطَّعامَ وَ ما كانُوا خالِدينَ »[7]، بدن شما حق غذا دارد، بنابراین ریاضت‌های غیر شرعی باطل است. خداوند درقرآن می‌گوید من بدن غیر نیازمند به مواد و نعمت‌ها را خلق نکردم، ظلم کننده به بدن به سعادت نمی‌رسد، بدن خوراک و پوشاک و ازدواج و سلامتی می‌خواهد، چون بدن غریزه دارد، حق هرصاحب حقی را بپردازیم.

یک حق دیگر هم دارد که امیرالمؤمنین علیه السلام درنهج البلاغه بیان کردند که واجب است این حق را به او بدهیم، چقدر این جمله پرقیمت است ،امام اعلام کرده است:«إِنَّهُ لَيْسَ لِأَنْفُسِكُمْ ثَمَنٌ إِلَّا الْجَنَّةَ فَلَا تَبِيعُوهَا إِلَّا بِهَا»،[8] یعنی حتما برای وجود شما چند گونه قیمت است، اگر بخواهید وجود را معامله کنید با آن قیمت اصلی معامله کنید، قیمت‌گذاری اصلی هم کار پروردگار عالم است.

خداوند فرموده است، بدنی راکه منظم از عناصر مادی عالم ترکیب کردم، این بدن را با هیچ چیز دراین عالم جز بهشت جابجا نکنید، با شهوت و پول حرام، غصب مال مردم، دزدی، بدن را جابجا نکنید، قیمت بدن اینها نیست، حق بدن فقط بهشت است. چگونه ما این حق را بپردازیم. باید راه رفتن به بهشت را برای بدن هموار کنیم، یک راه بهشت، عبادت است.

روزه راه بهشت

یکی از عباداتی که بدن شما را از جهنم مصون می‌دارد، روزه است، روزه حق بدن انسان است، باید یازده ماه او را سیرکنید، سپس یک ماه یک وعده غذا به آن ندهید تا مواد اضافی مضر و سم‌ های جمع شده با روزه پاک شود. حضرت رسول اکرم صلی الله علیه وآله فرمود: «صُومُوا تَصِحُّوا»،[9] برای رسیدن به سلامت روزه بگیرید. امروزه یکی از داروهایی که پزشکان به بیماران می‌دهند داروی پرهیز است، داروی کم‌ خوری یا داروی خوب خوری یا متعادل خوری است که اسم آن را روزه نمی‌گذارند، می‌گویند «طب الصحة» است. آنان مردم را از خوردن و آشامیدن زیاد و بد خوردن و بی ‌وقت و بی ‌نظم خوردن پرهیز می‌ دهند تا سالم شوند.

ما می‌گوییم حق بدن را به بدن بدهید، پرداخت حق بدن به بدن از راه عبادت الهی میسر است، حق بدن این است که در بهشت قرار بگیرد نه به جهنم برود، اگر بدن را به جهنم ببرند متجاوز وملعون هستند، اگر بدن را به دوزخ راهی کنند، خلاف خواسته پروردگار عمل کرده اند.

اگر درقیامت به روزه‌ داران مومن در دنیا بگویند؛ راه بهشت از وسط جهنم است، نگران نمی‌شوند، قرآن مجید می‌ فرماید: همه وارد جهنم می‌شوند،«وَ إِنْ مِنْكُمْ إِلاَّ وارِدُها كانَ عَلى رَبِّكَ حَتْماً مَقْضِيًّا»[10] ،از داخل جهنم حرکت می‌کنند،«ثُمَّ نُنَجِّي الَّذينَ اتَّقَوْا وَ نَذَرُ الظَّالِمينَ فيها جِثِيًّا»[11] اهل تقوا یعنی، «يا أَيُّهَا الَّذينَ آمَنُوا كُتِبَ عَلَيْكُمُ الصِّيامُ كَما كُتِبَ عَلَى الَّذينَ مِنْ قَبْلِكُمْ لَعَلَّكُمْ تَتَّقُونَ » [12] روزه ‌داران مومن از میان آن همه شعله‌های جهنم رد می‌شوند، بدون اینکه در آتش بسوزند، خداوند نمونه آن را در دنیا نشان داده است.

نمونه هایی از بهشت در دنیا

وقتی حضرت ابراهیم علیه السلام را به آتش انداختند، پروردگار فرمود: «قُلْنا يا نارُ كُوني بَرْداً وَ سَلاماً عَلى إِبْراهيمَ»[13] خنک و با امنیت باش یک تار موی او هم درآتش نسوخت. قرآن نمونه‌های بهشت را در دنیا زیاد نشان داده است.

راهب مسیحی به حضرت باقر علیه السلام گفت : در بهشت دستشویی وجود ندارد، چگونه به انسان در بهشت بهترین غذاها و آشامیدنی‌ها وخوشمزه‌ ترین گوشتهای پرندگان را می دهند ولی بدن فضولات نداشته باشد؟ حضرت فرمود: چگونه خداوند کودک را نه ماه در رحم مادر غذا می‌دهد ولی بچه در این نه ماه دستشویی نمی‌کند وگرنه در رحم عفونت بدنی وخونی مادر را می‌کشد[14].

تمام نشانه‌های قیامت در دنیا موجوداست.

روزه سپر آتش دوزخ

پیامبراکرم صلی الله علیه وآله می فرماید: «الصَّوْمُ جُنَّةٌ مِنَ النَّار»[15] این بهشت قیمت و حق بدن است. مرد و زن باید حق بدن را با رساندن به بهشت ادا کنند، فاجران و فاسقان، در قیامت با هزاران بدهی وارد می‌شوند و آنجا هم نمی‌توانند آن دیون را بپردازند و به زندان جهنم می‌افتند، آن زندان را خدا می‌ فرماید: «ثُمَّ لا يَمُوتُ فيها وَ لا يَحْيى » [16] مرگی در کار نیست.

یکی از دعاها در زورخانه ‌های قدیم این بود که خدایا ما را مدیون نمیران، خیلی دعای فوق العاده زیبا و دقیقی است، که مرد و زن وارد قیامت شوند به آنان بگویند به بدن ،چشم ،گوش، زبان، موها وپوست بد هکارهستی. در روایات حتی برای مو حق قرار داده شده است. حق دهان و دندان این است که مسواک بزنیم، جزء حقوق مستحب است ولی پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله می‌فرماید:

«اگر برای امت من مشقت نداشت مسواک زدن را واجب می‌کردم که حق دندان پایمال نشود.» [17]

عده‌ای بدهکار با یک پرونده‌ای به اندازه کوه های دنیا بدهی وارد قیامت می‌شوند. اوضاع بدهکاران در قیامت بسیار سخت است.پیامبر صلی الله علیه وآله می‌فرماید:

«امت من روز قیامت بدهکارند، من از پروردگار درخواست می‌کنم بدهی آنان را ببخشد وخدا هم می‌بخشد.»[18] اگر بدهکار بمانیم که باید جهنم برویم.

مهمترین حقوق روح

اما حق روح پرورش اوست، و اخلاق حسنه، به مهرورزی وپاک ماندن از بخل، حسد، کبر و ریا است. و یک حق آن هم که بالاتر از حق بدن است، رضوان من الله اکبر است، رضوانی که از بهشت بالاتر است و ما حقیقت این رضوان را نمی دانیم.همه مردم به رضوان الهی بدهکار هستند. باید این بدهی را در همین دنیا تأمین کنند. اینجاست که دین می‌گوید بدن کاملا حاکم شود، روش باطلی است. اگر بدن را به کل از حقوق آن محروم کنید وفقط به روح بپردازید روش باطلی است. روش درست و معتدل این است که قرآن نظام داده است ،«وَ مِنْهُمْ مَنْ يَقُولُ رَبَّنا آتِنا فِي الدُّنْيا حَسَنَةً وَ فِي الْآخِرَةِ حَسَنَةً وَ قِنا عَذابَ النَّار»ِ[19]، خدایا ما همه خوبی‌ها و لذت‌های دنیا را می‌خواهیم که تو برای ما رقم زدی. خدایا ما همه خوبی‌های آخرت را هم می‌خواهیم که درکفه ترازو مساوی با هم باشد .

پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله فرمود:

«لیس بخیرکم من ترک دنیاه لآخرتة»[20]،از خوبان نیست کسی که پشت به دنیا کند تا آخرت را به دست آورد.بدن و روح ما حق عبادت دارد، ما باید حق تمام عبادات بدنی از جمله روزه را بپردازیم. تمام حقوق روح را هم بپردازیم که معنویات وخلوص و پاکی و مهر است. واجب است دراموری که با ما در ارتباط هستند، مانند بدن و روح، بدهی‌ آنها را بپردازیم.

پی نوشت ها:

[1] . حجر(15): 29.

[2] . روم (30):7.

[3] . حشر(59): 19.

[4] . حجر(15):29.

[5] . نساء(4): .1

أمالي ،شیخ صدوق:283 ،حديث16؛ «عَنِ الْأَصْبَغِ بْنِ نُبَاتَةَ أَنَّهُ قَالَ كَانَ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ عَلِيُّ بْنُ أَبِي طَالِبٍ علیه السلام.[6]

إِذَا أُتِيَ بِالْمَالِ أَدْخَلَهُ بَيْتَ مَالِ الْمُسْلِمِينَ ثُمَّ جَمَعَ الْمُسْتَحِقِّينَ ثُمَّ ضَرَبَ يَدَهُ فِي الْمَالِ فَنَثَرَهُ يَمْنَةً وَ يَسْرَةً وَ ... ثُمَّ لَا يَخْرُجُ حَتَّى يُفَرِّقَ مَا فِي بَيْتِ مَالِ الْمُسْلِمِينَ وَ يُؤْتِيَ كُلَّ ذِي حَقٍّ حَقَّهُ ...»

[7] . أنبياء(21): 8.

[8] . نهج البلاغة : حکمت،456 ؛« قَالَ علیه السلام: أَلَا حُرٌّ يَدَعُ هَذِهِ اللُّمَاظَةَ لِأَهْلِهَا إِنَّهُ لَيْسَ لِأَنْفُسِكُمْ ثَمَنٌ إِلَّا الْجَنَّةَ فَلَا تَبِيعُوهَا إِلَّا بِهَا»؛غرر الحكم:232 ،حديث4623 ؛«أَلَا إِنَّهُ لَيْسَ لِأَنْفُسِكُمْ ثَمَنٌ إِلَّا الْجَنَّةُ فَلَا تَبِيعُوهَا إِلَّا بِهَا.»

[9] . ؛ الدّعوات: 76، حديث 179؛ بحار الأنوار:59/ 267، حديث46، باب 88..

[10] . مريم(19): 71.

[11] .مريم(19) 72:.

[12] .بقرة(2): 183.

[13] . أنبياء(21): 69.

الكافي: 8/ 122، حديث94؛ بحارالأنوار : 10/149،باب12؛«عَنْ عُمَرَ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ الثَّقَفِيِّ قَالَ أَخْرَجَ هِشَامُ بْنُ عَبْدِ الْمَلِكِ.[14]

أَبَا جَعْفَرٍ علیه السلام مِنَ الْمَدِينَةِ إِلَى الشَّامِ فَأَنْزَلَهُ مِنْهُ وَ كَانَ يَقْعُدُ مَعَ النَّاسِ فِي مَجَالِسِهِمْ فَبَيْنَا هُوَ قَاعِدٌ وَ عِنْدَهُ جَمَاعَةٌ مِنَ النَّاسِ يَسْأَلُونَهُ إِذْ نَظَرَ إِلَى النَّصَارَى ... فَقَالَ النَّصْرَانِيُّ فَأَسْأَلُكَ أَمْ تَسْأَلُنِي فَقَالَ أَبُو جَعْفَرٍ ع سَلْنِي فَقَالَ النَّصْرَانِيُّ يَا مَعْشَرَ النَّصَارَى إِنَّ هَذَا لَمَلِي ءٌ بِالْمَسَائِلِ أَخْبِرْنِي عَنْ أَهْلِ الْجَنَّةِ كَيْفَ صَارُوا يَأْكُلُونَ وَ لَا يَتَغَوَّطُونَ أَعْطِنِي مَثَلَهُمْ فِي الدُّنْيَا فَقَالَ أَبُو جَعْفَرٍ علیه السلام هَذَا الْجَنِينُ فِي بَطْنِ أُمِّهِ يَأْكُلُ مِمَّا تَأْكُلُ أُمُّهُ وَ لَا يَتَغَوَّطُ.»

[15] . الكافى:2/18،حديث5؛ من لا يحضره الفقيه:2/ 74، باب فضل الصيام، حديث1871؛ «قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه و آله: الصَّوْمُ جُنَّةٌ مِنَ النَّار.»

[16] . أعلى(87): .13

. الكافي:3 /22،حديث1 ؛«قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه وآله: لَوْ لَا أَنْ أَشُقَّ عَلَى أُمَّتِي لَأَمَرْتُهُمْ بِالسِّوَاكِ مَعَ كُلِّ صَلَاة.»[17]

.شواهدالتنزيل:2/446 ؛« قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه وآله: أَشْفَعُُ لِأُمَّتِی حَتَّى یُنَادِیَ رَبِّی رَضِیتَ یَا مُحَمَّدُ!فَأَقُولُ: رَبِّ رَضِیتُ.»[18]

[19] . بقرة (2):. 201

[20] .نهج الفصاحة :660 ،حديث2393 ؛ «ليس بخيركم من ترك دنياه لآخرته و لا آخرته للدّنيا حتّى يصيب منهما جميعا فإنّ الدّنيا بلاغ إلى الآخرة و لا تكونوا كلّا على النّاس.»