شارحان و كاتبان «صحيفه ى سجاديه» براى آن اسناد معتبرى نقل كرده اند.
و ما به ترجمه سند اصلى آن كه در آغاز صحيفه آمده مى پردازيم؛ اين سند بدين گونه است:
«سيد اجل نجم الدين بهاءالشرف ابوالحسن محمد بن حسن بن احمد بن على بن محمد بن عمر بن يحيى علوى حسينى - كه خداى رحمتش كند - براى ما نقل نمود كه شيخ سعادتمند ابوعبدالله محمد بن احمد بن شهريار خزانه دار آستان مقدس اميرمؤمنان على بن ابى طالب عليه السلام در ماه ربيع الاول سال 516 (هجرى قمرى) در حالى كه «صحيفه» بر او قرائت مى شد و من شنيدم، ما را چنين خبر داد كه: من از شيخ راستگو ابومنصور محمد بن محمد بن احمد بن عبدالعزيز عكبرى «معدل» (كه عدالت او تصديق شده) - و خداى رحمتش كند - از ابوالمفضل محمد بن عبدالله بن مطلب شيبانى شنيدم كه گفت: شريف ابوعبدالله جعفر بن محمد بن جعفر بن حسن بن جعفر بن حسن بن حسن بن اميرمؤمنان على بن أبى طالب عليه السلام براى ما چنين نقل نمود كه: عبدالله بن عمر بن خطاب زيات در سال دويست و شصت و پنج (هجرى قمرى) چنين گفت كه: دائيم «على بن نعمان اعلم» براى من نقل كرد كه «عمير بن متوكل» ثقفى بلخى از پدرش «متوكل بن هارون» براى من چنين نقل نمود:
من يحيى بن زيد بن على عليه السلام - پس از شهادت پدرش -، هنگامى كه در آستانه حركت به سوى خراسان بود را ملاقات كردم بر او سلام نمودم پرسيد از كجا مى آيى؟
گفتم: از حج.
در مورد اهل و خاندان و پسرعموهايش كه در مدينه بودند از من پرسيد و در پرسش از حال جعفر بن محمد عليه السلام آهسته سؤال نمود.
من حال و احوال او و همه بستگانش و غم و اندوهشان نسبت به شهادت پدرش «زيد بن على عليه السلام» بازگو نمودم.
به من گفت عمويم محمد بن على (باقر) عليه السلام به پدرم اشاره نمود كه به مبارزه با بنى اميه برنخيزد، و او را متوجه ساخت كه اگر براى مبارزه از مدينه خارج شود سرانجام امرش به كجا خواهد انجاميد.
آيا تو پسرعمويم «جعفر بن محمد عليه السلام» را ملاقات نمودى؟
گفتم: بلى.
پرسيد: آيا در مورد من چيزى از او شنيدى؟
گفتم: بلى.
پرسيد: درباره من چه مى گفت مرا از آن مطلع ساز؟!
عرض كردم: فدايت شوم دوست ندارم پيش روى شما چيزى را بگويم كه از او شنيده ام.
گفت: آيا مرا از مرگ مى ترسانى؟ آنچه از او شنيده اى بازگو!
گفتم: شنيدم كه مى گفت: تو كشته خواهى شد و به دار آويخته خواهى گرديد همانگونه كه پدر شهادت يافت و به دار آويخته شد، ديدم رنگش تغيير كرد. گفت. آنچه را خدا بخواهد محو مى كند و آنچه را بخواهد ثابت نگه مى دارد و «ام الكتاب» در نزد او است اى متوكل خداوند اين امر (آئين اسلام) را بوسيله ما تأييد نمود و علم و شمشير را ويژه ى ما قرار داد، و هر دو را براى ما جمع نمود اما فرزندان عموى ما را به علم و دانش تنها اختصاص داد (به ما علم و شمشير داد و به آنها علم فقط).
گفتم: فدايت شوم من چنين ديدم كه مردم به پسرعمويت جعفر عليه السلام علاقه مندترند تا به تو و پدرت. گفت: عمويم محمد بن على عليه السلام و پسرش جعفر عليه السلام مردم را به حيات و زندگى دعوت كردند اما ما آنها را به مرگ (شهادت).
گفتم: اى فرزند رسول خدا صلى الله عليه و آله و سلم آنها اعلم و آگاهترند يا شما؟!
سر را پايين انداخت، مدت كمى نگاه به زمين كرد سپس سر را بلند نموده گفت: همه ما داراى علم و دانشيم با اين تفاوت كه آنها هرچه را ما مى دانيم مى دانند، ولى ما هرچه را آنها مى دانند نمى دانيم. سپس به من گفت: آيا از پسرعم من چيزى نوشته اى؟
گفتم: بلى.
گفت: آن را به من نشان ده.
من چند نوع علم و دانشى كه از او فراگرفته، يادداشت كرده بودم بيرون آورده به او عرضه داشتم و دعائى را كه ابوعبدالله امام صادق عليه السلام بر من املا نموده بود و فرموده بود كه پدرش محمد بن على بر او املا نموده و به او خبر داده كه از دعاهاى پدرش على بن الحسين از دعاى صحيفه كامله سجاده است، بيرون آورده به او نشان دادم، «يحيى» آن دعا را از اول تا آخر ملاحظه كرد آنگاه گفت: آيا اجازه مى دهى من يك نسخه ازآن را بردارم.
عرض كردم اى فرزند رسول خدا صلى الله عليه و آله و سلم تو درباره ى چيزى از من اجازه مى خواهى كه مربوط به خود شماست.
پس از آن گفت من هم صحيفه اى از دعاى كامل هم اكنون در اختيار تو خواهم گذارد، از دعاهايى كه پدرم از پدرش حفظ و نگهدارى نموده و به من وصيت كرده كه كاملا آن را نگهدارى كنم و از نااهلان آن را دور سازم.
«عمير» مى گويد: پدرم گفت: من برخاستم به نزد او رفتم پيشانى و سرش را بوسيدم و به او گفتم اى فرزند رسول خدا صلى الله عليه و آله و سلم به خدا سوگند كه من با حب، دوستى و اطاعت شما خداى را پرستش مى كنم و اميد آن را دارم كه با ولايت شما در حيات و مماتم مرا سعادتمند سازد.
به دنبال آن صحيفه اى را كه به او داده بودم بدست جوانى كه با او بود داد و گفت: اين دعا را با خط روشن و زيبا بنويس و آن را به من نشان ده شايد آن را حفظ نمايم، زيرا من آن را از «جعفر» - كه خداوند او را حفظ كند - مطالبه مى كردم ولى او امتناع مى كرد.
متوكل مى گويد: من از كار خود (دادن دعا) به او پشيمان شدم و ندانستم چه كنم و از طرفى ابوعبدالله امام صادق عليه السلام به من نسپرده بود كه آن را به كسى ندهم.
پس از آن صندوقچه اى را طلبيد و از آن صحيفه قفل زده و مهر كرده اى بيرون آورد، نگاهى به مهر آن كرد، آن را بوسيد گريه نمود، سپس آن را شكست و قفل را باز نمود بدنبال آن صحيفه را گشود بر چشم گذارد و آن را به صورتش ماليده گفت: به خدا سوگند اى متوكل اگر آنچه را از قول پسرعمويم - كه يادآورى كردى نبود كه فرموده بود كشته مى شوم و به دار آويخته مى گردم - اين صحيفه را به تو نمى دادم و نسبت به حفظ و نگهدارى آن بخل مى ورزيدم ولى مى دانم كه گفته او حق است آن را از پدرانش گفته و بزودى درست از آب درخواهد آمد و من ترسيدم كه مانند همچون علم و دانشى بدست بنى اميه بيفتد آن را كتمان كنند و در خزائن خود براى خود ذخيره نمايند، بنابراين آن را از من بگيرد و مرا از انديشه و دلهره آن آسوده ساز و همچنان منتظر بمان تا آنگاه كه خداوند فرمانش را در مورد كار من و اين قوم (بنى اميه) آنچنان كه مى خواهد صادر كند.
پس اين امانتى است از ناحيه من در پيش تو تا آن را به دو پسرعمويم «محمد و ابراهيم» فرزندان عبدالله بن حسن بن حسن بن على عليه السلام تحويل دهى. كه آنها در اين امر بعد از من قائم مقامند.
متوكل مى گويد: من صحيفه را گرفتم، هنگامى كه «يحيى بن زيد» كشته شد به مدينه رفتم، امام صادق عليه السلام را ملاقات نمودم و داستان خود با يحيى را برايش نقل كردم، امام گريه كرد و نسبت به يحيى سخت اندوهگين شد. آنگاه فرمود: خداوند پسرعمويم را رحمت كند و او را به آباء و اجدادش ملحق سازد.
اى متوكل به خدا سوگند آنچه مانع مى شد من دعا را در اختيار او بگذارم همان چيزى بود كه او نسبت به صحيفه پدرش از آن خائف بود (من مى ترسيدم آن را در اختيار وى بگذارم كشته شود و بدست بنى اميه بيفتد) حال صحيفه اى كه در اختيار شما گذارده كجاست؟
عرض كردم: اين است، آن را باز نمود و فرمود: به خدا سوگند اين خط عمويم زيد و دعاى جدم على بن الحسين عليه السلام است سپس به فرزندش فرمود: اسماعيل بلند شو و آن دعائى كه تو را به حفظ و نگهداريش فرمان داده بودم بياور.
اسماعيل به پا خاسته صحيفه اى را آورد درست همانند صحيفه اى كه يحيى بن زيد به من داده بود، امام صادق عليه السلام آن را بوسيده بر چشمش گذاشت و فرمود: اين خط پدرم و املاى جدم است كه در حضور من نوشته شده، عرض كردم: اى فرزند رسول خدا صلى الله عليه و آله و سلم اگر صلاح بدانيد آن را با صحيفه زيد و يحيى مقابله كنم، اجازه فرموده گفت: من تو را براى اين كار لايق ديدم به آن صحيفه نگاه كردم (و مقابله نمودم) ديدم آن دو يكى هستند و حتى يك حرف هم نيافتم كه مخالف حرفى باشد كه در صحيفه ديگر است. سپس از امام صادق عليه السلام اجازه گفتم كه اين صحيفه را به فرزندان عبدالله بن حسن برسانم. فرمود: «ان الله يأمركم ان تؤدوا الامانات الى اهلها» (خداوند شما را امر نمود كه امانتها را به اهلش برسانيد). بله آن را به آنان تحويل ده هنگامى كه به پا خاستم تا به ملاقات آنها بروم به من فرمود: همين جا باش سپس كسى را فرستاد محمد و ابراهيم را خواست آنان آمدند.
فرمود: اين ميراث عموى شما يحيى از ناحيه پدرش مى باشد كه مختص شما قرار داده نه برادرانش و ما بر شما در اين باره يك شرط داريم.
عرض كردند: «خداوند شما را رحمت كند بفرما شرط شما مقبول است». فرمود: (شرط اين است) كه: «اين صحيفه را از مدينه بيرون نبريد».
عرض كردند: چرا؟
فرمود: پسرعموى شما در اين باره از چيزى بر صحيفه خائف بود كه من در مورد شما از آن خائفم عرض كردند او وقتى از اين امر خائف شد كه دانست كشته مى شود.
امام صادق عليه السلام فرمود: و شما نيز اطمينان نداشته باشيد، به خدا سوگند شما بزودى از مدينه خارج مى شويد و با بنى اميه از در مبارزه بيرون مى آئيد همان گونه كه او انجام داد و كشته مى شويد همان گونه كه او كشته شد، آنها به پا خاستند و مى گفتند: «لا حول و لا قوة الا بالله العلى العظيم».
هنگامى كه از خانه خارج شدند امام صادق عليه السلام به من فرمود: اى متوكل آيا يحيى به تو نگفت كه عمويم محمد بن على و پسرش جعفر مردم را به زندگى دنيا دعوت كردند و ما مردم را به مرگ (شهادت)؟
عرض كردم: بلى، اصلحك الله، بلى پسر عمويت يحيى به من چنين گفت.
فرمود: خدا يحيى را رحمت كند، پدرم از پدرش از جدش على عليه السلام نقل نمود كه رسول الله صلى الله عليه و آله و سلم را خواب سبكى فراگرفت در حالى كه بالاى منبر بود.
در خواب ديد كه مردانى بر روى منبر او پريده اند مانند پريدن بوزينه ها و مردم را به تفكر نسلهاى پيشين برمى گرداند، رسول خدا صلى الله عليه و آله و سلم روى منبر صاف نشست درحالى كه اندوه از چهره اش نمايان بود، جبرئيل نازل شد و اين آيه را آورد.
«ما رؤيائى را كه به تو نشان داديم تنها به عنوان آزمايش مردم بود. همچنين «شجره ملعونه» را كه در قرآن به آن اشاره كرده ايم آن نيز آزمايشى براى مردم است ما اين (كوردلان لجوج) را از راههاى مختلف تخويف مى كنيم (ولى برنامه هاى سازنده) چيزى جز بر طغيان و سركشى آنها نمى افزايد» كه منظور (از شجره ملعونه) بنى اميه است.
رسول خدا صلى الله عليه و آله و سلم فرمود: اى جبرئيل آيا اين جريان در عصر و زمان من رخ خواهد داد؟
عرض كرد: خير آسياى اسلام از زمان مهاجرت تو به چرخش مى آيد و ده سال همچنان مى گردد (پس از آن مدتى متوقف مى شود) و سپس از سال 35 هجرت تو، بار ديگر به گردش مى افتد و 5 سال به گردش خود ادامه مى دهد به دنبال آن ناچار آسياى گمراهى به چرخش مى افتد و بر محور خود پابرجا مى ماند. و به دنبال آن حكومت فراعنه تشكيل خواهد شد.
فرمود: و خداوند در اين باره چنين نازل كرده «ما آن را در شب قدر بر تو فروفرستاديم و چه مى دانى تو كه شب قدر چيست؟ شب قدر بهتر از هزار ماهى» است كه بنى اميه حاكم مى شوند و شب قدر در آن وجود ندارد.
فرمود: خداوند عزوجل پيامبرش را آگاه ساخت كه بنى اميه حكومت اين امت را بدست خواهد گرفت و طول مدت اين حكومت (هزار سال) است در اين دوران اگر كوهها از در ستيز و سركشى با آنها درآيند اينان بر كوهها چيره خواهند شد تا آندم كه خداوند اجازه ى زوال حكومتشان را صادر كند و آنها در تمام اين دوران دشمنى و كينه ما اهل بيت را شعار خود قرار مى دهند.
خداوند پيامبرش را از آنچه اهل بيت محمد، دوستان و شيعيانشان از بنى اميه در دوران حكومتشان مى كشند مطلع ساخته است.
فرمود: خداوند درباره بنى اميه چنين نازل كرده است: «آيا نديدى كسانى را كه نعمت خدا را به كفران تبديل كردند و جمعيت خود را به دارالبوار (نيستى و نابودى) كشاندند (دارالبوار همان) جهنم است كه آنها در آتش آن وارد مى شوند و بد قرارگاهى است».
نعمت خداوند محمد صلى الله عليه و آله و سلم و اهل بيت او هستند، محبت آنها ايمانى است كه وارد بهشت مى سازد و بغض و كينه آنها كفر و نفاقى است كه آتش وارد مى كند.
سپس رسول خدا صلى الله عليه و آله و سلم اين راز پنهانى را با على عليه السلام و اهل بيتش در ميان نهاد.
متوكل مى گويد سپس امام صادق عليه السلام فرمود: «هيچ كس از ما اهل بيت خروج نكرده و تا زمان قيام قائم خروج نخواهد كرد كه بخواهد (مبارزه كند) تا ستمى را وقع نموده يا حقى را زنده و برپاى دارد مگر اينكه طوفانى از بلا او را از بن برخواهد كند و قيام وى موجب افزايش اندوه ما و شيعيان ما خواهد بود».
متوكل مى گويد: سپس امام صادق عليه السلام اين دعاها را به من املا فرمود، كه هفتاد و پنج باب بود و من به ضبط يازده باب آن موفق نشدم و شصت و چند باب آن را حفظ نمودم.
ابوالمفضل مى گويد: كه «محمد بن حسن روزبه»، «ابوبكر مدائنى» كاتب ساكن محله «رحبه» (رحبه كوفه) در خانه خود براى من چنين نقل كرد. كه: محمد بن احمد ابن مسلم مهرى گفته: پدرم از «عميربن متوكل» بلخى از پدرش «متوكل بن هارون» چنين شنيده كه: من يحيى بن زيد بن على عليه السلام را ملاقات كردم، آنگاه حديث را تا «رؤيا» و خواب پيامبر كه جعفر بن محمد از پدرانش نقل نموده برايم بازگو كرد.
در روايت مهرى ابواب دعاها بدين ترتيب است:
― 1 - حمد و ستايش خداوند.
― 2 - درود بر محمد و آل او.
― 3 - درود بر حاملان عرش.
― 4 - درود بر پيروان و تصديق كنندگان پيامبران.
― 5 - دعا براى خود و خاصانش.
― 6 - دعا به هنگام صبح و شام.
― 7 - دعا در امور مهم.
― 8 - دعاى براى استغاثه و پناه بردن به خدا.
― 9- دعاى اشتياق و محبت.
― 10 - دعاى التجاء به خداوند.
― 11 - دعا براى فرجام نيك.
― 12 - دعاى اعتراف به گناه.
― 13 - دعاى درخواست حوائج و نيازها.
― 14 - دعاى شكايت از ظالمان و ستمگران.
― 15 - دعا هنگام بيمارى.
― 16 - دعاى درخواست عفو از گناه.
― 17 - دعا بر ضد شيطان.
― 18 - دعا هنگام محذورات و مشكلات.
― 19 - دعاى طلب باران.
― 20 - دعاى مكارم اخلاق.
― 21 - دعا هنگام غم و اندوه.
― 22 - دعا هنگام شدت و سختى.
― 23 - دعا براى عافيت.
― 24 - دعا براى پدر و مادر.
― 25 - دعا درباره اولاد.
― 26 - دعا درباره همسايگان و دوستان.
― 27 - دعا براى مرزداران.
― 28 - دعا در اظهار ترس از خدا.
― 29 - دعا به هنگام تنگى روزى.
― 30 - دعا براى كمك بر اداى دين.
― 31 - دعاى توبه.
― 32 - دعا نماز شب.
― 33 - دعاى استخاره.
― 34 - دعا هنگام ابتلا و يا رؤيت كسى كه مبتلا به رسوائى شده.
― 35 - دعا براى رضا و قضاى الهى.
― 36 - دعا هنگام شنيدن صداى رعد.
― 37 - دعاى شكر.
― 38 - دعاى اعتذار و عذرخواهى.
― 39 - دعاى طلب عفو.
― 40 - دعا هنگام ياد مرگ.
― 41 - دعا براى درخواست پوشش عيبها.
― 42 - دعا به هنگام ختم قرآن.
― 43 - دعا به هنگام نگاه به ماه نو.
― 44 - دعا هنگام وارد شدن ماه رمضان.
― 45 - دعا هنگام وداع با ماه رمضان.
― 46 - دعا در عيد فطر و قربان و جمعه.
― 47 - دعاى عرفه.
― 48 - دعاى عيد قربان و جمعه.
― 49 - دعا براى رفع كيد دشمنان.
― 50 - دعا هنگام ترس.
― 51 - دعا هنگام تضرع و زارى.
― 52 - دعا هنگام اصرار بر طلب رحمت.
― 53 - دعا در مقام فروتنى در پيشگاه خداوند.
― 54 - دعا براى رفع هم و غم.
― و بقيه ابواب مطابق عبارت ابوعبدالله حسنى رحمه الله است.
ابوعبدالله جعفر بن محمد حسنى گفته: عبدالله بن عمر بن خطاب زيات نقل كرده است كه دائيم «على بن نعمان اعلم» چنين گفته: «عمير ابن متوكل» ثقفى بلخى از پدرش چنين شنيده كه: آقا و سيد راستگوى من ابوعبدالله جعفر بن محمد عليه السلام چنين بر من املا نمود كه جدم فرزند «حسين بر پدرم محمد بن على» عليهم السلام در حضور من (دعاهاى صحيفه) را چنين املا فرمود. (و به دنبال آن متن دعاهاى صحيفه را آورده است).
