پيامبران الگوى ارزش‏ها

يوسف از همان آغاز خردسالى كه در دامان مادر و پدر بود ، همه هوش و حواس او متوجه مقامات معنوى پدر است كه از انبياى خدا است، متوجه مقامات معنوى جدّ خود اسحاق و جدّ پدرش، ابراهيم است. يوسف از راه هوش و حواس، اصول ارزش‏ها را از اين سه پيامبر مى‏گيرد. اين مطلب را از آيات بعد كه مسأله خواب يوسف را مطرح مى‏كنند، درمى‏يابيم. يوسف در آن خواب، ظهور ارزش‏هاى خود را در آينده مى‏بيند و خواب را براى پدر نقل مى‏كند، پدر به او مى‏گويد :

 « و يُتِمُّ نِعْمَتَهُ‏و عَلَيْكَ و عَلَى ءَالِ يَعْقُوبَ كَمَآ أَتَمَّهَا عَلَى أَبَوَيْكَ مِن قَبْلُ إِبْرَاهِيمَ و إِسْحَاقَ »

 يعنى آن اتمام نعمتى كه خدا براى جدّ تو و جدّ پدرت كرده است، براى تو هم خواهد نمود. البته اين نعمت، نعمت خوراك نبوده است. خوراك نصيب همه حيوانات هم مى‏شود. قرآن مى‏فرمايد : شما در خوراك، با چهارپايان شريك هستيد و امتيازى نداريد. سخن قرآن اين است كه اين سوره را به كار بگيريد تا حالات حيوانى شما به حالات انسانى و حالات انسانى به حالات الهى تبديل شود ؛ نه اين كه حالات انسانى را هم به حالات حيوانى برگردانيد كه در اين صورت، چنانكه قرآن مى‏فرمايد :

 « أُوْلَـئِكَ كَالأَْنْعَـمِ »

 يعنى اگر قواى شما در راه شيطنت، مكر و حيله به كار گرفته شود، ابعاد انسانى شما به ابعاد حيوانى تبديل مى‏شوند ، اما اگر يوسف را الگو قرار دهيد، براى اين كه ابعاد حيوانى به ابعاد انسانى تغيير يابند و ابعاد انسانى هم به ابعاد الهى تغيير پيدا 

كنند، مى‏شويد همان كه خدا فرمود :

 «عَبدي أَطِعني حَتّى أجْعَلَكَ مَثَلي»

مطيع من شو تا تو را نمونه خودم قرار دهم.

 اين كار بزرگ يوسف است ؛ يعنى در دوران كودكى، تحقق كرامت انسانى را، با به كار گرفتن مقامات معنوى پدر، جد و جد اعلاى خود قرار داد. اين خيلى عجيب است كه پيامبر صلى‏الله‏عليه‏و‏آلههر وقت خود مى‏خواستند اسم يوسف را ببرند و به ديگران هم سفارش مى‏كردند كه هر گاه مى‏خواهيد اسم ايشان را ببريد، اين گونه بگوييد : «الكريم بن الكريم بن الكريم، ابن يعقوب بن اسحق بن ابراهيم» ؛ يعنى اين كودك، در همان سن كودكى، همه نيروهاى معنوى سه پيامبر را به خود منتقل كرد.