وَ كَانَ مِنْ دُعَائِهِ عَلَيْهِ السَّلَامُ إِذَا ابْتَدَأَ بِالدُّعَاءِ بَدَأَ بِالتَّحْمِيدِ لِلَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ الثَّنَاءِ عَلَيْهِ ، فَقَالَ
ستايش خداى عزوجل
﴿1﴾
الْحَمْدُ لِلَّهِ الْأَوَّلِ بِلَا أَوَّلٍ كَانَ قَبْلَهُ ، وَ الآْخِرِ بِلَا آخِرٍ يَكُونُ بَعْدَهُ
(1) سپاس، آن نخستين بىپيش را
نخستين بىپيش و بىبيش را
هم او آخرين و نه آن آخرين
كه گردد پس از او كسى جاگزين
﴿2﴾
الَّذِي قَصُرَتْ عَنْ رُؤْيَتِهِ أَبْصَارُ النَّاظِرِينَ ، وَ عَجَزَتْ عَنْ نَعْتِهِ أَوْهَامُ الْوَاصِفِينَ .
(2) نه چشمى به ديدار رويش رسيد
نه عقل از تأمل به كويش رسيد
﴿3﴾
ابْتَدَعَ بِقُدْرَتِهِ الْخَلْقَ ابْتِدَاعاً ، وَ اخْتَرَعَهُمْ عَلَى مَشِيَّتِهِ اخْتِرَاعاً .
(3) به قدرت، جهانى چنين آفريد
بدانسان كه او خواست آمد پديد
﴿4﴾
ثُمَّ سَلَكَ بِهِمْ طَرِيقَ إِرَادَتِهِ ، وَ بَعَثَهُمْ فِي سَبِيلِ مَحَبَّتِهِ ، لَا يَمْلِكُونَ تَأْخِيراً عَمَّا قَدَّمَهُمْ إِلَيْهِ ، وَ لَا يَسْتَطِيعُونَ تَقَدُّماً إِلَى مَا أَخَّرَهُمْ عَنْهُ .
(4) فرستاد در راه دلخواه خويش
برانگيخت با عشق در راه خويش
بدين چنبر آن گونه افتادهاند
كه گويى براى خود تكيهگاه دگر
جز اين راه نخواهند راه دگر
نخواهند خود تكيهگاه دگر
﴿5﴾
وَ جَعَلَ لِكُلِّ رُوحٍ مِنْهُمْ قُوتاً مَعْلُوماً مَقْسُوماً مِنْ رِزْقِهِ ، لَا يَنْقُصُ مَنْ زَادَهُ نَاقِصٌ ، وَ لَا يَزِيدُ مَنْ نَقَصَ مِنْهُمْ زَائِدٌ .
(5) چو آمد كسى در سراى وجود
ورا رزق از آغاز معلوم بود
همان است روزى كه مىبايدش
نه كاهد كسى و نه افزايدش
(6) پس آنگاه اين زندگى را كه داد
زمانى بر آن مهر پايان نهاد
چو اين روزها را همه طى كند
اجل اسب رهوار او پى كند
جهان بگذرد طى شود ماه و سال
نه فرزند آيد به كارش نه مال
به غير از عمل در رهى اين چنين
نباشد ورا همره و همنشين
(7) سپاس آن خدا را كه از لطف و جود
در معرفت را بر انسان گشود
كه اين راه پر فيض اگر بسته بود
كجا بر لبت شكر پيوسته بود
﴿8﴾
وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِي لَوْ حَبَسَ عَنْ عِبَادِهِ مَعْرِفَةَ حَمْدِهِ عَلَى مَا أَبْلَاهُمْ مِنْ مِنَنِهِ الْمُتَتَابِعَةِ ، وَ أَسْبَغَ عَلَيْهِمْ مِنْ نِعَمِهِ الْمُتَظَاهِرَةِ ، لَتَصَرَّفُوا فِي مِنَنِهِ فَلَمْ يَحْمَدُوهُ ، وَ تَوَسَّعُوا فِي رِزْقِهِ فَلَمْ يَشْكُرُوهُ .
(8) نيارى اگر شكر يزدان بجاى
چنان چارپايى پس از چار پاى
مپندار اين گفته سهو و خطاست
كه برداشته، از كتاب خداست
(9) سپاس آن خدا را كه ما را نواخت
خود او داد ما را به ذاتش شناخت
به اخلاص، بر قلب ما ره نمود
به توحيد، شركش ز دامان زدود
ز لطفش مرا درس شكرانه داد
ز آبشخور علم جانانه داد
﴿10﴾
وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ عَلَى مَا عَرَّفَنَا مِنْ نَفْسِهِ ، وَ أَلْهَمَنَا مِنْ شُكْرِهِ ، وَ فَتَحَ لَنَا مِنْ أَبْوَابِ الْعِلْمِ بِرُبُوبِيَّتِهِ ، وَ دَلَّنَا عَلَيْهِ مِنَ الْإِخْلَاصِ لَهُ فِي تَوْحِيدِهِ ، وَ جَنَّبَنَا مِنَ الْإِلْحَادِ وَ الشَّكِّ فِي أَمْرِهِ .
(10) سپاسى كه با آن توانيم زيست
در آن جمع كز شكرشان عار نيست
چنان پا گذاريم در راه خويش
كه باشيم از ديگران بيش و پيش
﴿11﴾
حَمْداً نُعَمَّرُ بِهِ فِيمَنْ حَمِدَهُ مِنْ خَلْقِهِ ، وَ نَسْبِقُ بِهِ مَنْ سَبَقَ إِلَى رِضَاهُ وَ عَفْوِهِ .
(11) سپاسى كه تابد بدان گونه نور
كه ظلمت زدايد ز دامان گور
سپاسى كه چون بانگ خيزد كه خيز
كند بر من آسان ره رستخيز
سپاسى چنانم بيايد به كار
در آن دم كه شد رازها آشكار
به پايان ره باشد آن جايگاه
كه شرمى نباشد ز بار گناه
در آنجا كه هر كس كه هر چيز كاشت
به جز آن از اين كاشتن بر نداشت
نباشد به جز كار خود حاصلت
به لطف كسى حل نشد مشكلت
(12) سپاسى كه تا عرش اعلى رود
كجا رفت بايد همان جا رود
شود ثبت و در دستهاى امين
شود اندر آن جايگه جاگزين
(13) سپاسى كه آن روز تاريك سخت
كه چشمان شود خيره، دل لخت لخت
شود ديدهام روشن و رو سپيد
همين است ما را در آن دم اميد
﴿14﴾
حَمْداً تَقَرُّ بِهِ عُيُونُنَا إِذَا بَرِقَتِ الْأَبْصَارُ ، وَ تَبْيَضُّ بِهِ وُجُوهُنَا إِذَا اسْوَدَّتِ الْأَبْشَارُ .
(14) سپاسى كه از آتشش وارهيم
به دروازهى رحمتش رو نهيم
﴿15﴾
حَمْداً نُعْتَقُ بِهِ مِنْ أَلِيمِ نَارِ اللَّهِ إِلَى كَرِيمِ جِوَارِ اللَّهِ .
(15) سپاسى كه چون پا نهيم بىدرنگ
به خيل ملايك شود جاى تنگ
سپاسى كه چون گشت از دل رها
نشينيم در خلوت انبيا
﴿16﴾
حَمْداً نُزَاحِمُ بِهِ مَلَائِكَتَهُ الْمُقَرَّبِينَ ، وَ نُضَامُّ بِهِ أَنْبِيَاءَهُ الْمُرْسَلِينَ فِي دَارِ الْمُقَامَةِ الَّتِي لَا تَزُولُ ، وَ مَحَلِّ كَرَامَتِهِ الَّتِي لَا تَحُولُ .
(16) سپاس آن خدا را كه چون آفريد
همه نيكويى بهر من برگزيد
بهين رزق در سفرهى لطف خويش
در افكند و آنگه مرا خواند پيش
﴿17﴾
وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِي اخْتَارَ لَنَا مَحَاسِنَ الْخَلْقِ ، وَ أَجْرَى عَلَيْنَا طَيِّبَاتِ الرِّزْقِ .
(17) به قدرت چو در خلق ما رو نهاد
فضيلت به ما از همه سو نهاد
چنين شد كه از ما در اين برترى
كند ما سوى الله فرمانبرى
هر آن كس كه او رو به طاعت نهاد
به عزت، وگرنه به ذلت فتاد
﴿18﴾
وَ جَعَلَ لَنَا الْفَضِيلَةَ بِالْمَلَكَةِ عَلَى جَمِيعِ الْخَلْقِ ، فَكُلُّ خَلِيقَتِهِ مُنْقَادَةٌ لَنَا بِقُدْرَتِهِ ، وَ صَائِرَةٌ إِلَى طَاعَتِنَا بِعِزَّتِهِ .
(18) سپاس آن خدا را كه راه نياز
به جز خود نفرمود بر ما فراز
كجا كى توانم سپاست سرود
مرا جايگاه سپاست نبود
﴿19﴾
وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِي أَغْلَقَ عَنَّا بَابَ الْحَاجَةِ إِلَّا إِلَيْهِ ، فَكَيْفَ نُطِيقُ حَمْدَهُ أَمْ مَتَى نُؤَدِّي شُكْرَهُ لَا ، مَتَى.
(19) سپاس آن خدا را كه در اين بدن
بپيوست اعضا پى كار من
بسى عضو بنهاده بر هر قرار
كه اين چرخ از آن درآيد به كار
وز آنها شود آدمى بهرهمند
ز نقص توقف نيابد گزند
﴿20﴾
وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِي رَكَّبَ فِينَا آلَاتِ الْبَسْطِ ، وَ جَعَلَ لَنَا أَدَوَاتِ الْقَبْضِ ، وَ مَتَّعَنَا بِأَرْوَاحِ الْحَيَاةِ ، وَ أَثْبَتَ فِينَا جَوَارِحَ الْأَعْمَالِ ، وَ غَذَّانَا بِطَيِّبَاتِ الرِّزْقِ ، وَ أَغْنَانَا بِفَضْلِهِ ، وَ أَقْنَانَا بِمَنِّهِ .
(20) پس از آن كه ما را ره خود نمود
به طاعت بفرمود و پس آزمود
اگر باز دارد ز عصيان مرا
عيان مىكند شكر پنهان مرا
چو پا از ره او بپرداختيم
و بر مركب نهى او تاختيم
به نادانى ما نداد او جواب
به كيفر نفرمود هرگز شتاب
شگفتا كه او مىبرد انتظار
كه تا باز گردم من نابكار
﴿21﴾
ثُمَّ أَمَرَنَا لِيَخْتَبِرَ طَاعَتَنَا ، وَ نَهَانَا لِيَبْتَلِيَ شُكْرَنَا ، فَخَالَفْنَا عَنْ طَرِيقِ أَمْرِهِ ، وَ رَكِبْنَا مُتُونَ زَجْرِهِ ، فَلَمْ يَبْتَدِرْنَا بِعُقُوبَتِهِ ، وَ لَمْ يُعَاجِلْنَا بِنِقْمَتِهِ ، بَلْ تَأَنَّانَا بِرَحْمَتِهِ تَكَرُّماً ، وَ انْتَظَرَ مُرَاجَعَتَنَا بِرَأْفَتِهِ حِلْماً .
(21) سپاس آن خدا را كه از لطف و جود
ز عصيان سوى توبهام ره نمود
اگر راه يابم به فرمان او
نباشد جز از فيض احسان او
اگر نعمت او همين توبه بود
بر اين فضل و احسان هزاران درود
﴿22﴾
وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِي دَلَّنَا عَلَى التَّوْبَةِ الَّتِي لَمْ نُفِدْهَا إِلَّا مِنْ فَضْلِهِ ، فَلَوْ لَمْ نَعْتَدِدْ مِنْ فَضْلِهِ إِلَّا بِهَا لَقَدْ حَسُنَ بَلَاؤُهُ عِنْدَنَا ، وَ جَلَّ إِحْسَانُهُ إِلَيْنَا وَ جَسُمَ فَضْلُهُ عَلَيْنَا
(22) ز ما پيشتر بوده روى زمين
بسى امت و توبه نه اين چنين
ز ما آنچه خواهى تو دشوار نيست
فزونتر ز طاقت تو را بار نيست
اگر در زمانه كنى وارسى
به سختى و تنگى نيابى كسى
فزونتر ز طاقت نخواهد ز كس
چسان مىتوانى همان است و بس
نيابى ز جمعيت خاص و عام
كه حجت نگرديده بر او تمام
﴿23﴾
فَمَا هَكَذَا كَانَتْ سُنَّتُهُ فِي التَّوْبَةِ لِمَنْ كَانَ قَبْلَنَا ، لَقَدْ وَضَعَ عَنَّا مَا لَا طَاقَةَ لَنَا بِهِ ، وَ لَمْ يُكَلِّفْنَا إِلَّا وُسْعاً ، وَ لَمْ يُجَشِّمْنَا إِلَّا يُسْراً ، وَ لَمْ يَدَعْ لِأَحَدٍ مِنَّا حُجَّةً وَ لَا عُذْراً .
(23) كسى نيكبخت است يا تيره بخت
كه آورد رو يا بگرداند سخت
﴿24﴾
فَالْهَالِكُ مِنَّا مَنْ هَلَكَ عَلَيْهِ ، وَ السَّعِيدُ مِنَّا مَنْ رَغِبَ إِلَيْهِ
(24) سپاس تو را كى توانم سرود
فرستم به سوى تو اينك درود
ز من باد ارزانى راه تو
درود عزيزان درگاه تو
﴿25﴾
وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ بِكُلِّ مَا حَمِدَهُ بِهِ أَدْنَى مَلَائِكَتِهِ إِلَيْهِ وَ أَكْرَمُ خَلِيقَتِهِ عَلَيْهِ وَ أَرْضَى حَامِدِيهِ لَدَيْهِ
(25) چنين مىسرايم كه اى مهربان
به وقت عنايت، من ناتوان
به همراه آنان شوم بهرهمند
ز من دور گردد بلا و گزند
تو خود برترينى نخواهم جز اين
سپاسى فرستم تو را برترين
﴿26﴾
حَمْداً يَفْضُلُ سَائِرَ الْحَمْدِ كَفَضْلِ رَبِّنَا عَلَى جَمِيعِ خَلْقِهِ .
(26) چو هر نعمتى را سپاسى سزاست
دم از آن زدن بهر من نارواست
كه علم تو داند كه اين راز چيست
جز علم تو از راز آگاه نيست
﴿27﴾
ثُمَّ لَهُ الْحَمْدُ مَكَانَ كُلِّ نِعْمَةٍ لَهُ عَلَيْنَا وَ عَلَى جَمِيعِ عِبَادِهِ الْمَاضِينَ وَ الْبَاقِينَ عَدَدَ مَا أَحَاطَ بِهِ عِلْمُهُ مِنْ جَمِيعِ الْأَشْيَاءِ ، وَ مَكَانَ كُلِّ وَاحِدَةٍ مِنْهَا عَدَدُهَا أَضْعَافاً مُضَاعَفَةً أَبَداً سَرْمَداً إِلَى يَوْمِ الْقِيَامَةِ.
(27) سپاسى كه پايان نباشد بر آن
جهان از شمارش بود ناتوان
نه هرگز زمانش سرآيد همى
نه هنگامهى ديگر آيد همى
﴿28﴾
حَمْداً لَا مُنْتَهَى لِحَدِّهِ ، وَ لَا حِسَابَ لِعَدَدِهِ ، وَ لَا مَبْلَغَ لِغَايَتِهِ ، وَ لَا انْقِطَاعَ لِأَمَدِهِ
(28) سپاسى كه طاعت فزايد از آن
كه غفران و جنت بزايد از آن
ببندد به عصيان ز هر سوى راه
ز خشم خداوند دارد نگاه
تو را يار در طاعت ايزد است
ز راه گناهت همانا سد است
در اين ره اگر رهسپارى كنى
توانى بهين حق گزارى كنى
﴿29﴾
حَمْداً يَكُونُ وُصْلَةً إِلَى طَاعَتِهِ وَ عَفْوِهِ ، وَ سَبَباً إِلَى رِضْوَانِهِ ، وَ ذَرِيعَةً إِلَى مَغْفِرَتِهِ ، وَ طَرِيقاً إِلَى جَنَّتِهِ ، وَ خَفِيراً مِنْ نَقِمَتِهِ ، وَ أَمْناً مِنْ غَضَبِهِ ، وَ ظَهِيراً عَلَى طَاعَتِهِ ، وَ حَاجِزاً عَنْ مَعْصِيَتِهِ ، وَ عَوْناً عَلَى تَأْدِيَةِ حَقِّهِ وَ وَظَائِفِهِ .
(29) سپاسى كه با مردم كامران
برانيم كام و فشانيم جان
به شمشير دشمن سپاريم سر
كه تا دوست بر ما نمايد نظر
خداوند يارىگر رهنماى
چه گويم ورا جز كه گويم خداى
﴿30﴾
حَمْداً نَسْعَدُ بِهِ فِي السُّعَدَاءِ مِنْ أَوْلِيَائِهِ ، وَ نَصِيرُ بِهِ فِي نَظْمِ الشُّهَدَاءِ بِسُيُوفِ أَعْدَائِهِ ، إِنَّهُ وَلِيٌّ حَمِيدٌ
(30)