وَ كَانَ مِنْ دُعَائِهِ عَلَيْهِ السَّلَامُ إِذَا ابْتَدَأَ بِالدُّعَاءِ بَدَأَ بِالتَّحْمِيدِ لِلَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ الثَّنَاءِ عَلَيْهِ ، فَقَالَ
حمد و ثناى پروردگار
﴿1﴾
الْحَمْدُ لِلَّهِ الْأَوَّلِ بِلَا أَوَّلٍ كَانَ قَبْلَهُ ، وَ الآْخِرِ بِلَا آخِرٍ يَكُونُ بَعْدَهُ
(1) نيايش كنم ايزد پاك را
كه افراشت گردنده افلاك را
نه از او بود بودنى پيشتر
نه جز او به گيتى بماند دگر
﴿2﴾
الَّذِي قَصُرَتْ عَنْ رُؤْيَتِهِ أَبْصَارُ النَّاظِرِينَ ، وَ عَجَزَتْ عَنْ نَعْتِهِ أَوْهَامُ الْوَاصِفِينَ .
(2) ندارد به ديدار او ديده راه
نه، انديشه را ره در آن دستگاه
﴿3﴾
ابْتَدَعَ بِقُدْرَتِهِ الْخَلْقَ ابْتِدَاعاً ، وَ اخْتَرَعَهُمْ عَلَى مَشِيَّتِهِ اخْتِرَاعاً .
(3) به فرمان او هستى آمد پديد
تن و جان و كون و مكان آفريد
﴿4﴾
ثُمَّ سَلَكَ بِهِمْ طَرِيقَ إِرَادَتِهِ ، وَ بَعَثَهُمْ فِي سَبِيلِ مَحَبَّتِهِ ، لَا يَمْلِكُونَ تَأْخِيراً عَمَّا قَدَّمَهُمْ إِلَيْهِ ، وَ لَا يَسْتَطِيعُونَ تَقَدُّماً إِلَى مَا أَخَّرَهُمْ عَنْهُ .
(4) به راهش روان كرد پويندگان
ز وصفش فرومانده گويندگان
به مهرش چو راند كسى را به راه
نشايد كه واپس نمايد نگاه
وگر باز دارد ز ره يافتن
محال است بر بنده سر تافتن
﴿5﴾
وَ جَعَلَ لِكُلِّ رُوحٍ مِنْهُمْ قُوتاً مَعْلُوماً مَقْسُوماً مِنْ رِزْقِهِ ، لَا يَنْقُصُ مَنْ زَادَهُ نَاقِصٌ ، وَ لَا يَزِيدُ مَنْ نَقَصَ مِنْهُمْ زَائِدٌ .
(5) همان روز و روزى از او شد پديد
بدانسان كه تغيير آن كس نديد
معين بود عمر و رزق بشر
نشايد كه كم كرد يا بيشتر
(6) چو پيمانه پر شد در افتد ز پا
گنهكار يا رهرو پارسا
نوازد به مهرش نكوكار پاك
بدينسان خطاكار سازد هلاك
به پاداش و كيفر دهد كردگار
به هر بندهى خوب و بد مزدكار
بدينگونه روزى ده دادگر
جزا مىدهد بىگمان بر بشر
(7) بزرگست پاكيزه و تابناك
منزه بود نام يزدان پاك
به شاكر بود نعمتش پايدار
كريم است ذات خداوندگار
نه هرگز كس از او كند بازخواست
چو بخشيد بر بندگان هر چه خواست
ولى خود به روز جزا كردگار
بپرسد ز هر بندهى شرح كار
﴿8﴾
وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِي لَوْ حَبَسَ عَنْ عِبَادِهِ مَعْرِفَةَ حَمْدِهِ عَلَى مَا أَبْلَاهُمْ مِنْ مِنَنِهِ الْمُتَتَابِعَةِ ، وَ أَسْبَغَ عَلَيْهِمْ مِنْ نِعَمِهِ الْمُتَظَاهِرَةِ ، لَتَصَرَّفُوا فِي مِنَنِهِ فَلَمْ يَحْمَدُوهُ ، وَ تَوَسَّعُوا فِي رِزْقِهِ فَلَمْ يَشْكُرُوهُ .
(8) ستايش از او واجب آمد كنون
كه بر خويش شد بنده را رهنمون
نمىكرد اگر بنده را رهبرى
ندانست رسم ستايشگرى
بدينسان چنين نعمت بيكران
كه بخشيده بر بندگان رايگان
بخوردند و شكرش ندانست كس
كشيدند چون چارپايان نفس
(9) چنين بنده از شكر گفتن دغل
چنان چارپايست بل هم اضل
كه فرموده يزدان به ام الكتاب
به پيغمبرش كرده اينسان خطاب
﴿10﴾
وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ عَلَى مَا عَرَّفَنَا مِنْ نَفْسِهِ ، وَ أَلْهَمَنَا مِنْ شُكْرِهِ ، وَ فَتَحَ لَنَا مِنْ أَبْوَابِ الْعِلْمِ بِرُبُوبِيَّتِهِ ، وَ دَلَّنَا عَلَيْهِ مِنَ الْإِخْلَاصِ لَهُ فِي تَوْحِيدِهِ ، وَ جَنَّبَنَا مِنَ الْإِلْحَادِ وَ الشَّكِّ فِي أَمْرِهِ .
(10) ستايش به يزدان بيچون سزاست
كه بر ذات خود بنده را رهنماست
به الهام درهاى دانش گشود
به توحيد شد بنده را رهنمود
چو بخشيد بر بندگانش شعور
ز ترديد و الحاد گشتند دور
﴿11﴾
حَمْداً نُعَمَّرُ بِهِ فِيمَنْ حَمِدَهُ مِنْ خَلْقِهِ ، وَ نَسْبِقُ بِهِ مَنْ سَبَقَ إِلَى رِضَاهُ وَ عَفْوِهِ .
(11) بدينسان به ذاتش ستايشگريم
در اين راه از همگنان برتريم
(12) ز يزدان بگوئيم از جان سپاس
كه روشن شود گور و ريزد هراس
به شكرش به اخلاص روى آوريم
ز گويندگان گوى سبقت بريم
سپاسش چو گفتيم از ناى جان
از او گور روشن شود بىگمان
شود گور تاريك پر نور و پاك
ره روز محشر شود تابناك
در آن روز هر بنده گيرد جزا
سزاى بد و نيك بخشد خدا
نگردد در آن روز بر كس ستم
نسازد كس از دوستى دفع غم
(13) چو باشيم در جاى پرسش به پا
در آنجا دهد رتبت ما خدا
نوشتست در نامهى ما رقم
فرشته گواهست بر بيش و كم
﴿14﴾
حَمْداً تَقَرُّ بِهِ عُيُونُنَا إِذَا بَرِقَتِ الْأَبْصَارُ ، وَ تَبْيَضُّ بِهِ وُجُوهُنَا إِذَا اسْوَدَّتِ الْأَبْشَارُ .
(14) به پاداش حمد و سپاس خدا
سپيد است در ديدگان روى ما
به حيرت درافتند بينندگان
سيهروى گردند جمعى عيان
﴿15﴾
حَمْداً نُعْتَقُ بِهِ مِنْ أَلِيمِ نَارِ اللَّهِ إِلَى كَرِيمِ جِوَارِ اللَّهِ .
(15) سپاسى بدانگونه گوئيم پاك
كه خامش كند آتش دردناك
رها گشته خوش در جوار كرم
فرشته شود همنشين لاجرم
﴿16﴾
حَمْداً نُزَاحِمُ بِهِ مَلَائِكَتَهُ الْمُقَرَّبِينَ ، وَ نُضَامُّ بِهِ أَنْبِيَاءَهُ الْمُرْسَلِينَ فِي دَارِ الْمُقَامَةِ الَّتِي لَا تَزُولُ ، وَ مَحَلِّ كَرَامَتِهِ الَّتِي لَا تَحُولُ .
(16) رها گشته خوش در جوار كرم
فرشته شود همنشين لاجرم
در آن خانه باشيم خوش جاودان
سرافراز و همدوش پيغمبران
﴿17﴾
وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِي اخْتَارَ لَنَا مَحَاسِنَ الْخَلْقِ ، وَ أَجْرَى عَلَيْنَا طَيِّبَاتِ الرِّزْقِ .
(17) سزاوار حمد است يكتا خدا
كه بخشيد كردار نيكو به ما
دگر روى خوش داد و روزى نكو
بدينسان به ما برترى داد او
﴿18﴾
وَ جَعَلَ لَنَا الْفَضِيلَةَ بِالْمَلَكَةِ عَلَى جَمِيعِ الْخَلْقِ ، فَكُلُّ خَلِيقَتِهِ مُنْقَادَةٌ لَنَا بِقُدْرَتِهِ ، وَ صَائِرَةٌ إِلَى طَاعَتِنَا بِعِزَّتِهِ .
(18) دگر روى خوش داد و روزى نكو
بدينسان به ما برترى داد او
چنان برترى داد بر بندگان
كه فرمانپذيرند جنبندگان
ز هر آفريده بشر برتر است
به امر خدا بر جهان رهبر است
﴿19﴾
وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِي أَغْلَقَ عَنَّا بَابَ الْحَاجَةِ إِلَّا إِلَيْهِ ، فَكَيْفَ نُطِيقُ حَمْدَهُ أَمْ مَتَى نُؤَدِّي شُكْرَهُ لَا ، مَتَى.
(19) بدانسان كه جز ايزد چارهساز
ندارد بشر بر دگر كس نياز
سپاسش بدينسان كجا مىتوان
كه باشد ز شكرش بشر ناتوان
﴿20﴾
وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِي رَكَّبَ فِينَا آلَاتِ الْبَسْطِ ، وَ جَعَلَ لَنَا أَدَوَاتِ الْقَبْضِ ، وَ مَتَّعَنَا بِأَرْوَاحِ الْحَيَاةِ ، وَ أَثْبَتَ فِينَا جَوَارِحَ الْأَعْمَالِ ، وَ غَذَّانَا بِطَيِّبَاتِ الرِّزْقِ ، وَ أَغْنَانَا بِفَضْلِهِ ، وَ أَقْنَانَا بِمَنِّهِ .
(20) چنان ساخت شايسته اعضاى ما
كه گرديد بر كار كردن سزا
دگر نعمت روح بر ما خدا
عطا كرد با لطف بى انتها
بدين روح خوش زندگانى كنيم
به نيروى تن كامرانى كنيم
فرستاد بر بنده روزى خدا
ز صحرا و دريا گوارا غذا
هم از فضل خود ايزد چارهساز
كند بنده را اينچنين بىنياز
﴿21﴾
ثُمَّ أَمَرَنَا لِيَخْتَبِرَ طَاعَتَنَا ، وَ نَهَانَا لِيَبْتَلِيَ شُكْرَنَا ، فَخَالَفْنَا عَنْ طَرِيقِ أَمْرِهِ ، وَ رَكِبْنَا مُتُونَ زَجْرِهِ ، فَلَمْ يَبْتَدِرْنَا بِعُقُوبَتِهِ ، وَ لَمْ يُعَاجِلْنَا بِنِقْمَتِهِ ، بَلْ تَأَنَّانَا بِرَحْمَتِهِ تَكَرُّماً ، وَ انْتَظَرَ مُرَاجَعَتَنَا بِرَأْفَتِهِ حِلْماً .
(21) كند آزمايش بهين بنده را
كه چون مىگذارد سپاسش بجا
دگر امر بر نيك و نهى از بدى
بفرمود در مصحف ايزدى
نشستيم چون بر سمند خطا
ندانست فورا عقوبت روا
به بخشش زمان داد تا بندگان
به راهش روان گشته با سعى جان
به شرمندگان بخشش ابراز كرد
به عاصى در توبه را باز كرد
﴿22﴾
وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِي دَلَّنَا عَلَى التَّوْبَةِ الَّتِي لَمْ نُفِدْهَا إِلَّا مِنْ فَضْلِهِ ، فَلَوْ لَمْ نَعْتَدِدْ مِنْ فَضْلِهِ إِلَّا بِهَا لَقَدْ حَسُنَ بَلَاؤُهُ عِنْدَنَا ، وَ جَلَّ إِحْسَانُهُ إِلَيْنَا وَ جَسُمَ فَضْلُهُ عَلَيْنَا
(22) به تاييد آن بخشش بيكران
در توبه باز است بر بندگان همين نعمت توبهگر بود و بس
سزاوار شكرش نشد هيچكس
﴿23﴾
فَمَا هَكَذَا كَانَتْ سُنَّتُهُ فِي التَّوْبَةِ لِمَنْ كَانَ قَبْلَنَا ، لَقَدْ وَضَعَ عَنَّا مَا لَا طَاقَةَ لَنَا بِهِ ، وَ لَمْ يُكَلِّفْنَا إِلَّا وُسْعاً ، وَ لَمْ يُجَشِّمْنَا إِلَّا يُسْراً ، وَ لَمْ يَدَعْ لِأَحَدٍ مِنَّا حُجَّةً وَ لَا عُذْراً .
(23) به پيشينيان ايزد چارهساز
نفرموده بود اين چنين راه باز
نفرموده تكليف بيش از قوا
خداوند بخشنده در حق ما
چو آسان گرفتست تكليف ما
دگر نيست از بنده عذرى روا
﴿24﴾
فَالْهَالِكُ مِنَّا مَنْ هَلَكَ عَلَيْهِ ، وَ السَّعِيدُ مِنَّا مَنْ رَغِبَ إِلَيْهِ
(24) چو تابد سر از امر گردد شقى
سعيد است خود بندهى متقى
﴿25﴾
وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ بِكُلِّ مَا حَمِدَهُ بِهِ أَدْنَى مَلَائِكَتِهِ إِلَيْهِ وَ أَكْرَمُ خَلِيقَتِهِ عَلَيْهِ وَ أَرْضَى حَامِدِيهِ لَدَيْهِ
(25) ستايش به گيتى از او درخور است
چو يزدان ز كون و مكان برتر است
﴿26﴾
حَمْداً يَفْضُلُ سَائِرَ الْحَمْدِ كَفَضْلِ رَبِّنَا عَلَى جَمِيعِ خَلْقِهِ .
(26) ستايش به گيتى از او درخور است
چو يزدان ز كون و مكان برتر است
﴿27﴾
ثُمَّ لَهُ الْحَمْدُ مَكَانَ كُلِّ نِعْمَةٍ لَهُ عَلَيْنَا وَ عَلَى جَمِيعِ عِبَادِهِ الْمَاضِينَ وَ الْبَاقِينَ عَدَدَ مَا أَحَاطَ بِهِ عِلْمُهُ مِنْ جَمِيعِ الْأَشْيَاءِ ، وَ مَكَانَ كُلِّ وَاحِدَةٍ مِنْهَا عَدَدُهَا أَضْعَافاً مُضَاعَفَةً أَبَداً سَرْمَداً إِلَى يَوْمِ الْقِيَامَةِ.
(27) ستايش مر او را بود بىشمار
به هر بنده تا صبح روز شمار
﴿28﴾
حَمْداً لَا مُنْتَهَى لِحَدِّهِ ، وَ لَا حِسَابَ لِعَدَدِهِ ، وَ لَا مَبْلَغَ لِغَايَتِهِ ، وَ لَا انْقِطَاعَ لِأَمَدِهِ
(28) نباشد چنين حمد را مرز و حد
زمان و مكانش ز هم نگسلد
﴿29﴾
حَمْداً يَكُونُ وُصْلَةً إِلَى طَاعَتِهِ وَ عَفْوِهِ ، وَ سَبَباً إِلَى رِضْوَانِهِ ، وَ ذَرِيعَةً إِلَى مَغْفِرَتِهِ ، وَ طَرِيقاً إِلَى جَنَّتِهِ ، وَ خَفِيراً مِنْ نَقِمَتِهِ ، وَ أَمْناً مِنْ غَضَبِهِ ، وَ ظَهِيراً عَلَى طَاعَتِهِ ، وَ حَاجِزاً عَنْ مَعْصِيَتِهِ ، وَ عَوْناً عَلَى تَأْدِيَةِ حَقِّهِ وَ وَظَائِفِهِ .
(29) از اين حمد خشنود گردد خدا
بهشتش سزاوار گردد به ما
به حمدش سزاوار بخشايشيم
دگر از عذابش در آسايشيم
﴿30﴾
حَمْداً نَسْعَدُ بِهِ فِي السُّعَدَاءِ مِنْ أَوْلِيَائِهِ ، وَ نَصِيرُ بِهِ فِي نَظْمِ الشُّهَدَاءِ بِسُيُوفِ أَعْدَائِهِ ، إِنَّهُ وَلِيٌّ حَمِيدٌ
(30) چو در دوستانش شوم سرفراز
به فوز شهادت رسم پاكباز
ز حمد خدا بنده گردد سعيد
خداوند باشد ولى حميد