اخلاق خوبان، ص: 58

«لا» گويند، همچنانكه عارفان اينگونه گفتند، و اينگونه نمودند.

اصيل ترين سئوال

بنابراين، نخستين تكلم خداوند با انسان، با چنين پرسش و پاسخی آغاز شد كه خود بيانگر مهمترين و اصيل ترين پرسش و پاسخ نيز می باشد.

باری، پرسشی است كه انسان همواره می بايست خود را بپرسد كه: ريزه خوار سفره كيست؟ و آنچه به او می رسد از كجاست؟

و اساساً غفلت از همين پرسش، و پاسخ صحيح نگفتن به آن، موجب شده است كه چشمان آدمی هر روز به دستی دوخته شود. و حال آنكه هيچ دستی دستگير وی نيست و نمی تواند باشد. و آنچه نيز تا كنون به دست آورده است از خداوند بوده، و ديگران نيز هر يك به منزله جويی بوده كه آب را از منبعی به مزرعه ای می رساند.

و كسی كه چنين می انديشد بی گمان هيچ غم و بيمی ندارد.

و البته، اين پرسش و پاسخ حقيقتی ديگر نيز باز می گويد، و آن اينكه:

______________________________
(1) حافظ.

(2) نظام الدين محمد قمر اصفهانی.