وَ كَانَ مِنْ دُعَائِهِ عَلَيْهِ السَّلَامُ إِذَا اعْتَرَفَ بِالتَّقْصِيرِ عَنْ تَأْدِيَةِ الشُكْرِ
اقرار به ناتوانى در بجا آوردن شكر
﴿1﴾
اللَّهُمَّ إِنَّ أَحَداً لَا يَبْلُغُ مِنْ شُكْرِكَ غَايَةً إِلَّا حَصَلَ عَلَيْهِ مِنْ إِحْسَانِكَ مَا يُلْزِمُهُ شُكْراً .
(1) پروردگارا كسى به كمال شكرت نمىرسد مگر اينكه احسان ديگرى از جانب تو شامل حالش مىگردد و لازم است شكرى ديگر نمايد.
﴿2﴾
وَ لَا يَبْلُغُ مَبْلَغاً مِنْ طَاعَتِكَ وَ إِنِ اجْتَهَدَ إِلَّا كَانَ مُقَصِّراً دُونَ اسْتِحْقَاقِكَ بِفَضْلِكَ
(2) و به طاعتى از طاعاتت نايل نمىگردد گرچه تلاش كند مگر اينكه مقصر است و مستحق فضل و كرم توست.
﴿3﴾
فَأَشْكَرُ عِبَادِكَ عَاجِزٌ عَنْ شُكْرِكَ ، وَ أَعْبَدُهُمْ مُقَصِّرٌ عَنْ طَاعَتِكَ
(3) بنابراين شاكرترين بندگانت عاجز از شكر تواند و عابدترين آنها ناتوان از طاعت تو مىباشند.
﴿4﴾
لَا يَجِبُ لِأَحَدٍ أَنْ تَغْفِرَ لَهُ بِاسْتِحْقَاقِهِ ، وَ لَا أَنْ تَرْضَى عَنْهُ بِاسْتِيجَابِهِ
(4) هيچ كس را به خاطر شايستگى كه دارد لازم نيست كه بيامرزى و نه به علت سزاوار بودنش او را راضى كنى بلكه
﴿5﴾
فَمَنْ غَفَرْتَ لَهُ فَبِطَوْلِكَ ، وَ مَنْ رَضِيتَ عَنْهُ فَبِفَضْلِكَ
(5) هر كه را مىآمرزى به خاطر فضل و كرمت مىباشد و از هر كه راضى مىشوى از لطف و مرحمت توست.
﴿6﴾
تَشْكُرُ يَسِيرَ مَا شَكَرْتَهُ ، وَ تُثِيبُ عَلَى قَلِيلِ مَا تُطَاعُ فِيهِ حَتَّى كَأَنَّ شُكْرَ عِبَادِكَ الَّذِي أَوْجَبْتَ عَلَيْهِ ثَوَابَهُمْ وَ أَعْظَمْتَ عَنْهُ جَزَاءَهُمْ أَمْرٌ مَلَكُوا اسْتِطَاعَةَ الِامْتِنَاعِ مِنْهُ دُونَكَ فَكَافَيْتَهُمْ ، أَوْ لَمْ يَكُنْ سَبَبُهُ بِيَدِكَ فَجَازَيْتَهُمْ
(6) به شكر مختصر بندهات پاداش فراوان مىدهى و فرمانبردارى كم را پاداش مىدهى تا اينكه گويا شكر بندگانت كه پاداششان را بر آن واجب كردهاى و جزاى آنان را از آن بزرگ نمودهاى كارى است كه بدون تو بر باز نگهداشتن از آن قدرت دارند به همين جهت آنها را پاداش مىدهى و يا سبب آن شكرگزارى در اختيار تو نبوده بنابراين آنها را پاداش دادهاى!
﴿7﴾
بَلْ مَلَكْتَ يَا إِلَهِي أَمْرَهُمْ قَبْلَ أَنْ يَمْلِكُوا عِبَادَتَكَ ، وَ أَعْدَدْتَ ثَوَابَهُمْ قَبْلَ أَنْ يُفِيضُوا فِي طَاعَتِكَ ، وَ ذَلِكَ أَنَّ سُنَّتَكَ الْإِفْضَالُ ، وَ عَادَتَكَ الاحسان ، وَ سَبِيلَكَ الْعَفْوُ
(7) بلكه اى خداى من تو همه امورشان را در اختيار دارى پيش از آنكه چيزى را مالك شوند و در اختيار گيرند و ثواب ايشان را آماده كردهاى قبل از آنكه در گرو دستوراتت درآيند و اين بدين خاطر است كه تو سنت خير رساندن دارى و عادت تو بر احسان و راهت بر عفو و بخشش است.
﴿8﴾
فَكُلُّ الْبَرِيَّةِ مُعْتَرِفَةٌ بِأَنَّكَ غَيْرُ ظَالِمٍ لِمَنْ عَاقَبْتَ ، وَ شَاهِدَةٌ بِأَنَّكَ مُتَفَضَّلٌ عَلَى مَنْ عَافَيْتَ ، وَ كُلٌّ مُقِرٌّ عَلَى نَفْسِهِ بِالتَّقْصِيرِ عَمَّا اسْتَوْجَبْتَ
(8) الها تمامى موجودات اعتراف دارند كه تو بر هر كه كيفر دهى ستم روا نمىدارى و همگى شاهدند كه تو به خاطر فضل و كرمت براى آنان عافيت مىخواهى و همه اقرار دارند كه نسبت به آنچه سزاوارى كوتاهى كردهاند.
﴿9﴾
فَلَوْ لَا أَنَّ الشَّيْطَانَ يَخْتَدِعُهُمْ عَنْ طَاعَتِكَ مَا عَصَاكَ عَاصٍ ، وَ لَوْ لاَ أَنَّهُ صَوَّرَ لَهُمُ الْبَاطِلَ فِي مِثَالِ الْحَقِّ مَا ضَلَّ عَنْ طَرِيقِكَ ضَالٌّ
(9) الها اگر شيطان دربارهى بندگى تو آنها را فريب ندهد هيچكس نافرمانىات نمىكند و اگر باطل را به صورت حق براى ايشان جلوه ندهد هيچكس از راه تو گمراه نمىگردد.
﴿10﴾
فَسُبْحَانَكَ مَا أَبْيَنَ كَرَمَكَ فِي مُعَامَلَةِ مَنْ أَطَاعَكَ أَوْ عَصَاكَ تَشْكُرُ لِلْمُطِيعِ مَا أَنْتَ تَوَلَّيْتَهُ لَهُ ، وَ تُمْلِي لِلْعَاصِي فِيما تَمْلِكُ مُعَاجَلَتَهُ فِيهِ .
(10) پس منزهى تو و چه اندازه كرم و بزرگواريت در معامله با آنهايى كه فرمانبرداريت كرده و يا نافرمانيت نمودهاند روشن و آشكار است. آنكه فرمانت را برده از آنچه برايش آماده ساختهاى پاداش مىدهى و نافرمان را با اينكه قادر به شتاب هستى كيفرش را به تاخير مىاندازى.
﴿11﴾
أَعْطَيْتَ كُلًّا مِنْهُمَا مَا لَمْ يَجِبْ لَهُ ، وَ تَفَضَّلْتَ عَلَى كُلٍّ مِنْهُمَا بِمَا يَقْصُرُ عَمَلُهُ عَنْهُ .
(11) به هر دو يعنى فرمانبردار و نافرمان عطا مىكنى در حالى كه استحقاق ندارند و به هر كدام از آنها چيزى لطف مىفرمايى كه كارشان در مقابلش ارزش ندارد.
﴿12﴾
وَ لَوْ كَافَأْتَ الْمُطِيعَ عَلَى مَا أَنْتَ تَوَلَّيْتَهُ لَأَوْشَكَ أَنْ يَفْقِدَ ثَوَابَكَ ، وَ أَنْ تَزُولَ عَنْهُ نِعْمَتُكَ ، وَ لَكِنَّكَ بِكَرَمِكَ جَازَيْتَهُ عَلَى الْمُدَّةِ الْقَصِيرَةِ الْفَانِيَةِ بِالْمُدَّةِ الطَّوِيلَةِ الْخَالِدَةِ ، وَ عَلَى الْغَايَةِ الْقَرِيبَةِ الزَّائِلَةِ بِالْغَايَةِ الْمَدِيدَةِ الْبَاقِيَةِ .
(12) و اگر فرمانبردار را به كارى كه بر او تكليف كردهاى پاداش مىدادى چيزى نمانده بود كه ثواب را از دست بدهد و به نعمت تو نايل نگردد ولكن تو مطابق با كرمت كارهاى او را كه در مدت كمى بجا آورده در جهان آخرت به زندگى جاويد پاداش عنايت نمودى و كارهايى كه پايانش نزديك و از بين رفتنى است به پاداشى هميشگى پاسخ دادى.
﴿13﴾
ثُمَّ لَمْ تَسُمْهُ الْقِصَاصَ فِيما أَكَلَ مِنْ رِزْقِكَ الَّذِي يَقْوَى بِهِ عَلَى طَاعَتِكَ ، وَ لَمْ تَحْمِلْهُ عَلَى الْمُنَاقَشَاتِ فِي الآْلَاتِ الَّتِي تَسَبَّبَ بِاسْتِعْمَالِهَا إِلَى مَغْفِرَتِكَ ، وَ لَوْ فَعَلْتَ ذَلِكَ بِهِ لَذَهَبَ بِجَمِيعِ مَا كَدَحَ لَهُ وَ جُمْلَةِ مَا سَعَى فِيهِ جَزَاءً لِلصُّغْرَى مِنْ أَيَادِيكَ وَ مِنَنِكَ ، وَ لَبَقِيَ رَهِيناً بَيْنَ يَدَيْكَ بِسَائِرِ نِعَمِكَ ، فَمَتَى كَانَ يَسْتَحِقُّ شَيْئاً مِنْ ثَوَابِكَ لَا مَتَي
(13) و از بندهات از آنچه كه به كرمت ارتزاق مىكند تا قدرت بر بندگىات را داشته باشد توقع عوض نداشته و او را در ابزار و وسايلى كه راهى به آمرزشت مىباشد سختگيرى ننمودهاى و اگر با او چنين مىكردى آنچه برايش زحمت كشيده و آنچه برايش تلاش كرده در مقابل كوچكترين الطافت از دست رفته بود. و مديون بقيه نعمتهايت مىگشت. پس در چه موقع لايق ثواب تو باشد راستى چه موقع؟!
﴿14﴾
هَذَا يَا إِلَهِي حَالُ مَنْ أَطَاعَكَ ، وَ سَبِيلُ مَنْ تَعَبَّدَ لَكَ ، فَأَمَّا الْعَاصِي أَمْرَكَ وَ الْمُوَاقِعُ نَهْيَكَ فَلَمْ تُعَاجِلْهُ بِنَقِمَتِكَ لِكَيْ يَسْتَبْدِلَ بِحَالِهِ فِي مَعْصِيَتِكَ حَالَ الْإِنَابَةِ إِلَى طَاعَتِكَ ، وَ لَقَدْ كَانَ يَسْتَحِقُّ فِي أَوَّلِ مَا هَمَّ بِعِصْيَانِكَ كُلَّ مَا أَعْدَدْتَ لِجَمِيعِ خَلْقِكَ مِنْ عُقُوبَتِكَ .
(14) اى خداى من اين است حال آنكه ترا فرمانبر است و راه كسى كه ترا بندگى كرده است و اما آنكه فرمانت را تخلف نموده و به آنچه را كه نهى فرمودهاى عمل كرده در كيفرش شتاب نكردى شايد از حال معصيت به حال توبه و بندگىات برگردد و بىشك در همان اولين بارى كه مرتكب معصيت تو شد سزاوار كيفرى بود كه براى همه آفريدگانت آماده ساختهاى،
﴿15﴾
فَجَمِيعُ مَا أَخَّرْتَ عَنْهُ مِنَ الْعَذَابِ وَ أَبْطَأْتَ بِهِ عَلَيْهِ مِنْ سَطَوَاتِ النَّقِمَةِ وَ الْعِقَابِ تَرْكٌ مِنْ حَقِّكَ ، وَ رِضًى بِدُونِ وَاجِبِكَ
(15) بنابراين همه آنچه را كه از عذاب برايش به تاخير انداختى و هر آنچه از حق خود چشمپوشى كردى رضا به چيزى است كه كمتر از استحقاق خود مىباشد
﴿16﴾
فَمَنْ أَكْرَمُ يَا إِلَهِي مِنْكَ ، وَ مَنْ أَشْقَى مِمَّنْ هَلَكَ عَلَيْكَ لَا مَنْ فَتَبَارَكْتَ أَنْ تُوصَفَ إِلَّا بِالْإِحْسَانِ ، وَ كَرُمْتَ أَنْ يُخَافَ مِنْكَ إِلَّا الْعَدْلُ ، لَا يُخْشَى جَوْرُكَ عَلَى مَنْ عَصَاكَ ، وَ لَا يُخَافُ إِغْفَالُكَ ثَوَابَ مَنْ أَرْضَاكَ ، فَصَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ ، وَ هَبْ لِي أَمَلِي ، وَ زِدْنِي مِنْ هُدَاكَ مَا أَصِلُ بِهِ إِلَي التَّوْفِيقِ فِي عَمَلِي ، إِنَّكَ مَنَّانٌ كَرِيمٌ .
(16) اى خداى من چه كسى از تو بزرگوارتر و چه كسى نگونبختتر از آن است كه بر خلاف رضاى تو نابود گردد، نه كيست كه نگونبختتر باشد؟ زيرا تو بزرگتر از آنى در حالى كه به احسان و لطف توصيف شدهاى و والاتر از آنى كه جز از عدل از تو بترسند.
الها ترس از آن نيست كه بر گنهكار ستم كنى و جاى نگرانى نيست كه پاداش آنكه رضايت را جلب كرده بدون ثواب بگذارى، پس بر محمد و آل او درود فرست و به من هم آنچه آرزومندم، عطا فرما و با راهنمايىهايت مرا به توفيق در انجام اعمال صالحه برسان زيرا كه نعمت دهنده فراوان و كريمى.