وَ كَانَ مِنْ دُعَائِهِ عَلَيْهِ السَّلَامُ إِذَا اعْتَرَفَ بِالتَّقْصِيرِ عَنْ تَأْدِيَةِ الشُكْرِ
اعتراف به كوتاهى از شكرگزارى
﴿1﴾
اللَّهُمَّ إِنَّ أَحَداً لَا يَبْلُغُ مِنْ شُكْرِكَ غَايَةً إِلَّا حَصَلَ عَلَيْهِ مِنْ إِحْسَانِكَ مَا يُلْزِمُهُ شُكْراً .
(1) بار الها! كسى در شكرانهى تو به هدف نهايى نمىرسد مگر آنكه باز احسان مجدد تو او را به شكر تازهاى ملزم گرداند،
﴿2﴾
وَ لَا يَبْلُغُ مَبْلَغاً مِنْ طَاعَتِكَ وَ إِنِ اجْتَهَدَ إِلَّا كَانَ مُقَصِّراً دُونَ اسْتِحْقَاقِكَ بِفَضْلِكَ
(2) و هر چند در كوشد به درجهاى از طاعتت نمىرسد مگر آنكه باز، از آن روى كه تو به فضل خود شايستهاى، در انجام آن كوتاه آيد.
﴿3﴾
فَأَشْكَرُ عِبَادِكَ عَاجِزٌ عَنْ شُكْرِكَ ، وَ أَعْبَدُهُمْ مُقَصِّرٌ عَنْ طَاعَتِكَ
(3) پس شاكرترين بندگانت از اداى شكرانهى تو ناتوانند و پرستشكارترين آنان از طاعتت كوتاهى مىورزند.
﴿4﴾
لَا يَجِبُ لِأَحَدٍ أَنْ تَغْفِرَ لَهُ بِاسْتِحْقَاقِهِ ، وَ لَا أَنْ تَرْضَى عَنْهُ بِاسْتِيجَابِهِ
(4) هيچ كس مستوجب آن نيست كه به علت شايستگيش او را بيامرزى، يا به سبب سزاواريش از او خشنود گردى.
﴿5﴾
فَمَنْ غَفَرْتَ لَهُ فَبِطَوْلِكَ ، وَ مَنْ رَضِيتَ عَنْهُ فَبِفَضْلِكَ
(5) پس هر آن كه را آمرزيدى به سائقهى رحمت توست و از هر آن كس كه خشنود گرديدى به حكم فضل توست.
﴿6﴾
تَشْكُرُ يَسِيرَ مَا شَكَرْتَهُ ، وَ تُثِيبُ عَلَى قَلِيلِ مَا تُطَاعُ فِيهِ حَتَّى كَأَنَّ شُكْرَ عِبَادِكَ الَّذِي أَوْجَبْتَ عَلَيْهِ ثَوَابَهُمْ وَ أَعْظَمْتَ عَنْهُ جَزَاءَهُمْ أَمْرٌ مَلَكُوا اسْتِطَاعَةَ الِامْتِنَاعِ مِنْهُ دُونَكَ فَكَافَيْتَهُمْ ، أَوْ لَمْ يَكُنْ سَبَبُهُ بِيَدِكَ فَجَازَيْتَهُمْ
(6) در برابر سپاس اندك اجر فراوان بخشى و در برابر طاعتى خرد ثواب بسيار دهى، چنانكه تا آنجا كار رسد كه گويى شكرانهى بندگانت كه تو خود اجر ثواب دادن بر ايشان واجب فرمودهاى و پاداش ايشان را بس بزرگ مقرر فرمودهاى چيزى بوده است و آنها را خود توانايى امتناع بوده است
﴿7﴾
بَلْ مَلَكْتَ يَا إِلَهِي أَمْرَهُمْ قَبْلَ أَنْ يَمْلِكُوا عِبَادَتَكَ ، وَ أَعْدَدْتَ ثَوَابَهُمْ قَبْلَ أَنْ يُفِيضُوا فِي طَاعَتِكَ ، وَ ذَلِكَ أَنَّ سُنَّتَكَ الْإِفْضَالُ ، وَ عَادَتَكَ الاحسان ، وَ سَبِيلَكَ الْعَفْوُ
(7) ولى همه خود به دست تو بوده و ايشان را پاداش بخشيدهاى، بلكه مالك كل امر آنها خود تويى پيش از آنكه حائز مرتبهى عبادت تو شوند، تا آنجا كه پيش از آنكه به طاعتت روى آرند پاداش آنها را آماده ساختهاى و اين امر خود از آن روى است كه آيين تو دهش و خوى تو بخشش و راه تو گذشت است
﴿8﴾
فَكُلُّ الْبَرِيَّةِ مُعْتَرِفَةٌ بِأَنَّكَ غَيْرُ ظَالِمٍ لِمَنْ عَاقَبْتَ ، وَ شَاهِدَةٌ بِأَنَّكَ مُتَفَضَّلٌ عَلَى مَنْ عَافَيْتَ ، وَ كُلٌّ مُقِرٌّ عَلَى نَفْسِهِ بِالتَّقْصِيرِ عَمَّا اسْتَوْجَبْتَ
(8) و همهى آفريدگان اعتراف مىكنند كه، هر كه را تو به كيفر رساندهاى ستم نورزيدهاى و نيز دانند كه هر كه را تو توفيق عافيت دادهاى نسبت به او احسان نمودهاى و همه در پيش خود معترفند كه در مقام تو بس كوتاه آمدهاند و آنچه سزاوار تو بوده به جاى نياوردهاند
﴿9﴾
فَلَوْ لَا أَنَّ الشَّيْطَانَ يَخْتَدِعُهُمْ عَنْ طَاعَتِكَ مَا عَصَاكَ عَاصٍ ، وَ لَوْ لاَ أَنَّهُ صَوَّرَ لَهُمُ الْبَاطِلَ فِي مِثَالِ الْحَقِّ مَا ضَلَّ عَنْ طَرِيقِكَ ضَالٌّ
(9) و اگر شيطان آنها را به ترفند از طاعتت نمىفريفت هيچ سركشى سر به عصيان برنمىآورد و اگر وى باطل را در نظرشان به صورت حق نمىآراست هيچ گمراهى از راه تو به بيراهه نمىرفت.
﴿10﴾
فَسُبْحَانَكَ مَا أَبْيَنَ كَرَمَكَ فِي مُعَامَلَةِ مَنْ أَطَاعَكَ أَوْ عَصَاكَ تَشْكُرُ لِلْمُطِيعِ مَا أَنْتَ تَوَلَّيْتَهُ لَهُ ، وَ تُمْلِي لِلْعَاصِي فِيما تَمْلِكُ مُعَاجَلَتَهُ فِيهِ .
(10) پاكا كه تويى! چه روشن است كرم تو در رفتار با فرمان بردار يا عاصى درگاهت! فرمان پذير را در برابر آنچه خود براى او فراهم گردانيدهاى پاداش مىبخشى و عاصى را در آنچه شتاب در باز خواست وى در دست توست مهلت مىبخشى.
﴿11﴾
أَعْطَيْتَ كُلًّا مِنْهُمَا مَا لَمْ يَجِبْ لَهُ ، وَ تَفَضَّلْتَ عَلَى كُلٍّ مِنْهُمَا بِمَا يَقْصُرُ عَمَلُهُ عَنْهُ .
(11) به هر يك از آندو چيزى عطا فرمودى كه لايق نبودهاند و تو خود در حق ايشان تفضل فرمودهاى چرا كه در عمل كوتاه آمده بودند،
﴿12﴾
وَ لَوْ كَافَأْتَ الْمُطِيعَ عَلَى مَا أَنْتَ تَوَلَّيْتَهُ لَأَوْشَكَ أَنْ يَفْقِدَ ثَوَابَكَ ، وَ أَنْ تَزُولَ عَنْهُ نِعْمَتُكَ ، وَ لَكِنَّكَ بِكَرَمِكَ جَازَيْتَهُ عَلَى الْمُدَّةِ الْقَصِيرَةِ الْفَانِيَةِ بِالْمُدَّةِ الطَّوِيلَةِ الْخَالِدَةِ ، وَ عَلَى الْغَايَةِ الْقَرِيبَةِ الزَّائِلَةِ بِالْغَايَةِ الْمَدِيدَةِ الْبَاقِيَةِ .
(12) و اگر فرمان پذير را به صرف كردارش- كه فرع سرپرستى تو بود- پاداش مىبخشيدى اين بيم مىرفت كه ثوابت را از كف بدهد و نعمتت از او زائل گردد ولى تو به سائقهى دهش خود در برابر مدتى كوتاه و از ميان رفتنى، به زمانى بس دراز و جاودانى پاداش دادى و در برابر اعمالى گذرنده ثوابى زائل نشدنى و ماندگار عوض بخشيدى
﴿13﴾
ثُمَّ لَمْ تَسُمْهُ الْقِصَاصَ فِيما أَكَلَ مِنْ رِزْقِكَ الَّذِي يَقْوَى بِهِ عَلَى طَاعَتِكَ ، وَ لَمْ تَحْمِلْهُ عَلَى الْمُنَاقَشَاتِ فِي الآْلَاتِ الَّتِي تَسَبَّبَ بِاسْتِعْمَالِهَا إِلَى مَغْفِرَتِكَ ، وَ لَوْ فَعَلْتَ ذَلِكَ بِهِ لَذَهَبَ بِجَمِيعِ مَا كَدَحَ لَهُ وَ جُمْلَةِ مَا سَعَى فِيهِ جَزَاءً لِلصُّغْرَى مِنْ أَيَادِيكَ وَ مِنَنِكَ ، وَ لَبَقِيَ رَهِيناً بَيْنَ يَدَيْكَ بِسَائِرِ نِعَمِكَ ، فَمَتَى كَانَ يَسْتَحِقُّ شَيْئاً مِنْ ثَوَابِكَ لَا مَتَي
(13) و علاوه بر اين از بندهى خود كه از روزى تو خورده و آن را دستمايهى طاعت تو كرده عوض نخواستى و براى رسيدن به آمرزشت از ابزارهايى كه تو خود به او داده بودى چيزى به روى او نياوردى و بر او تنگ نگرفتى و اگر با او چنين كرده بودى دستاورد رنج وى- كه تازه فرع كوچكترين نعمتها و احسانهاى تو بود- يكسره بر باد مىرفت و خود در پيشگاه تو براى ساير دهشهايت در گرو مىماند، پس درين حال كى در خور ثواب تو بود و هرگز شايستهى آن نبود. تازه اين حسب حال كسى است،
﴿14﴾
هَذَا يَا إِلَهِي حَالُ مَنْ أَطَاعَكَ ، وَ سَبِيلُ مَنْ تَعَبَّدَ لَكَ ، فَأَمَّا الْعَاصِي أَمْرَكَ وَ الْمُوَاقِعُ نَهْيَكَ فَلَمْ تُعَاجِلْهُ بِنَقِمَتِكَ لِكَيْ يَسْتَبْدِلَ بِحَالِهِ فِي مَعْصِيَتِكَ حَالَ الْإِنَابَةِ إِلَى طَاعَتِكَ ، وَ لَقَدْ كَانَ يَسْتَحِقُّ فِي أَوَّلِ مَا هَمَّ بِعِصْيَانِكَ كُلَّ مَا أَعْدَدْتَ لِجَمِيعِ خَلْقِكَ مِنْ عُقُوبَتِكَ .
(14) اى خداى من! كه ترا فرمان برده باشد و راه كسى است كه در پرستش تو كوشيده باشد. اما كسى كه از فرمان تو سركشى كرده و آنچه را تو باز داشتهاى مرتكب شده باشد، باز تو در كيفرش شتابزدگى به خرج ندادى تا شايد حال سركشى خود را در فرمان پذيريت، به توبه بدل سازد. قطعا او نيز در همان آغاز امر كه با تو از در عصيان در آمد سزاوار همان كيفرى بود كه تو براى همهى آفريدگانت آماده كرده بودى.
﴿15﴾
فَجَمِيعُ مَا أَخَّرْتَ عَنْهُ مِنَ الْعَذَابِ وَ أَبْطَأْتَ بِهِ عَلَيْهِ مِنْ سَطَوَاتِ النَّقِمَةِ وَ الْعِقَابِ تَرْكٌ مِنْ حَقِّكَ ، وَ رِضًى بِدُونِ وَاجِبِكَ
(15) پس تو هر عذابى را كه دربارهى او به تاخير افكندى و هر تنبيه و عقوبتى را كه از وى بازداشتى خود نوعى ترك حق از جانب تو و رضا دادن از ناحيهى تو بود بىآنكه بر تو واجب آيد!
﴿16﴾
فَمَنْ أَكْرَمُ يَا إِلَهِي مِنْكَ ، وَ مَنْ أَشْقَى مِمَّنْ هَلَكَ عَلَيْكَ لَا مَنْ فَتَبَارَكْتَ أَنْ تُوصَفَ إِلَّا بِالْإِحْسَانِ ، وَ كَرُمْتَ أَنْ يُخَافَ مِنْكَ إِلَّا الْعَدْلُ ، لَا يُخْشَى جَوْرُكَ عَلَى مَنْ عَصَاكَ ، وَ لَا يُخَافُ إِغْفَالُكَ ثَوَابَ مَنْ أَرْضَاكَ ، فَصَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ ، وَ هَبْ لِي أَمَلِي ، وَ زِدْنِي مِنْ هُدَاكَ مَا أَصِلُ بِهِ إِلَي التَّوْفِيقِ فِي عَمَلِي ، إِنَّكَ مَنَّانٌ كَرِيمٌ .
(16) پس بار خدايا، كيست كه از تو بزرگوارتر باشد؟ و كيست بدبختتر از آن كس كه در راه مخالفت تو هلاك گردد؟ هيچكس! تو بزرگتر از آنى كه جز به كرامت و دهش توصيف شوى و بزرگوارتر از آنى كه جز در رابطه با عدل از تو بترسند. بيم آن نمىرود كه تو بر سركش هم جور ورزى و پاداش كسى را كه در خشنودى تو در كوشيده است تباه سازى.
درود بر محمد و خاندان وى، آرزويم برآور و چنان بر هدايتم بيفزاى كه توفيق كار بستن در كار خود را بيابم، همانا تويى منتگزار بزرگوار.