وَ كَانَ مِنْ دُعَائِهِ عَلَيْهِ السَّلَامُ إِذَا اعْتَرَفَ بِالتَّقْصِيرِ عَنْ تَأْدِيَةِ الشُكْرِ
از دعاهاى امام عليهالسلام است هنگامى كه به ناتوانى از بجا آوردن شكر و سپاس اقرار مىنمود
﴿1﴾
اللَّهُمَّ إِنَّ أَحَداً لَا يَبْلُغُ مِنْ شُكْرِكَ غَايَةً إِلَّا حَصَلَ عَلَيْهِ مِنْ إِحْسَانِكَ مَا يُلْزِمُهُ شُكْراً .
(1) بارالها، هيچ كس به حدى از اداى شكرت دست نيابد مگر احسان ديگرى به او شود كه اين خود شكر ديگرى بر او بايسته كند.
﴿2﴾
وَ لَا يَبْلُغُ مَبْلَغاً مِنْ طَاعَتِكَ وَ إِنِ اجْتَهَدَ إِلَّا كَانَ مُقَصِّراً دُونَ اسْتِحْقَاقِكَ بِفَضْلِكَ
(2) بندهات هر چه بكوشد به درجهاى از طاعتت نرسد و آن سان كه در خور شأن توست بندگىات نتواند و در اداى آن بسى واماند.
﴿3﴾
فَأَشْكَرُ عِبَادِكَ عَاجِزٌ عَنْ شُكْرِكَ ، وَ أَعْبَدُهُمْ مُقَصِّرٌ عَنْ طَاعَتِكَ
(3) پس سپاسگزارترين بندگانت از شكرت ناتوان بود و عابدترين ايشان بر بندگىات بسى مقصر باشد.
﴿4﴾
لَا يَجِبُ لِأَحَدٍ أَنْ تَغْفِرَ لَهُ بِاسْتِحْقَاقِهِ ، وَ لَا أَنْ تَرْضَى عَنْهُ بِاسْتِيجَابِهِ
(4) هيچ كس شايسته آن نيست كه از سر استحقاق او را ببخشايى و از روى سزاوارى از او خرسند باشى.
﴿5﴾
فَمَنْ غَفَرْتَ لَهُ فَبِطَوْلِكَ ، وَ مَنْ رَضِيتَ عَنْهُ فَبِفَضْلِكَ
(5) پس هر كه را ببخشايى از مرحمت تو باشد و از هر كه خرسند شوى از فضل و كرم تو بود.
﴿6﴾
تَشْكُرُ يَسِيرَ مَا شَكَرْتَهُ ، وَ تُثِيبُ عَلَى قَلِيلِ مَا تُطَاعُ فِيهِ حَتَّى كَأَنَّ شُكْرَ عِبَادِكَ الَّذِي أَوْجَبْتَ عَلَيْهِ ثَوَابَهُمْ وَ أَعْظَمْتَ عَنْهُ جَزَاءَهُمْ أَمْرٌ مَلَكُوا اسْتِطَاعَةَ الِامْتِنَاعِ مِنْهُ دُونَكَ فَكَافَيْتَهُمْ ، أَوْ لَمْ يَكُنْ سَبَبُهُ بِيَدِكَ فَجَازَيْتَهُمْ
(6) شكر اندك را سپاس گزارى و بر طاعتت كم پاداش همى دهى چنان كه گويا شكرگزارى بندگانت كه ثواب آن را بر خود واجب كردهاى و پاداشش افزون از آن نمودهاى كارى است كه آنان اختيار سرپيچىاش دارند و از اين روست كه پاداششان دادهاى، يا سبب آن به دست تو نباشد و بدين سبب مزدشان بخشيدهاى.
﴿7﴾
بَلْ مَلَكْتَ يَا إِلَهِي أَمْرَهُمْ قَبْلَ أَنْ يَمْلِكُوا عِبَادَتَكَ ، وَ أَعْدَدْتَ ثَوَابَهُمْ قَبْلَ أَنْ يُفِيضُوا فِي طَاعَتِكَ ، وَ ذَلِكَ أَنَّ سُنَّتَكَ الْإِفْضَالُ ، وَ عَادَتَكَ الاحسان ، وَ سَبِيلَكَ الْعَفْوُ
(7) نه چنين است خداى من تو مالك امر ايشانى پيش از آن كه توان بندگىشان باشد و پاداششان فراهم آوردهاى قبل از آن كه به طاعتت پردازند؛ زيرا آيين تو دادن نعمت است بدون اين كه كسى چيزى دهد و عادت تو نيكوكارى است بدون اين كه كسى چيزى خواهد و شيوه تو بخشودن است با آن در برابرت گناه شود.
﴿8﴾
فَكُلُّ الْبَرِيَّةِ مُعْتَرِفَةٌ بِأَنَّكَ غَيْرُ ظَالِمٍ لِمَنْ عَاقَبْتَ ، وَ شَاهِدَةٌ بِأَنَّكَ مُتَفَضَّلٌ عَلَى مَنْ عَافَيْتَ ، وَ كُلٌّ مُقِرٌّ عَلَى نَفْسِهِ بِالتَّقْصِيرِ عَمَّا اسْتَوْجَبْتَ
(8) پس همگان معترفند كه هر كه را كيفر كنى بر او ستم روا نداشتهاى و گواهى دهند كه هر كس را عافيت دهى دربارهاش احسان نمودهاى، و اقرار دارند كه آنچه سزاوار خداىات باشد به جاى نياوردهاند.
﴿9﴾
فَلَوْ لَا أَنَّ الشَّيْطَانَ يَخْتَدِعُهُمْ عَنْ طَاعَتِكَ مَا عَصَاكَ عَاصٍ ، وَ لَوْ لاَ أَنَّهُ صَوَّرَ لَهُمُ الْبَاطِلَ فِي مِثَالِ الْحَقِّ مَا ضَلَّ عَنْ طَرِيقِكَ ضَالٌّ
(9) خداوندا، اگر شيطان ايشان را از بندگىات نمىفريفت هيچ يك گناه نمىكرد، و اگر او باطل را حق جلوه نمىداد هرگز كسى از راه بندگىات گمراه نمىگشت.
﴿10﴾
فَسُبْحَانَكَ مَا أَبْيَنَ كَرَمَكَ فِي مُعَامَلَةِ مَنْ أَطَاعَكَ أَوْ عَصَاكَ تَشْكُرُ لِلْمُطِيعِ مَا أَنْتَ تَوَلَّيْتَهُ لَهُ ، وَ تُمْلِي لِلْعَاصِي فِيما تَمْلِكُ مُعَاجَلَتَهُ فِيهِ .
(10) شگفتا! چه آشكار است فضل و بزرگىات در برخورد با آن كه فرمانت برد و آن كه عصيانت كرد: فرمان بردار را بر طاعتش كه خود توفيقش دادهاى سپاس گزارى و گناهكار را در كيفرش كه مىتوانى در آن شتاب كنى مهلت دهى.
﴿11﴾
أَعْطَيْتَ كُلًّا مِنْهُمَا مَا لَمْ يَجِبْ لَهُ ، وَ تَفَضَّلْتَ عَلَى كُلٍّ مِنْهُمَا بِمَا يَقْصُرُ عَمَلُهُ عَنْهُ .
(11) به هر يك چيزى عطا مىكنى كه لياقتش ندارد، و به هر كدام احسانى مىدهى كه كردارش شايسته آن نباشد.
﴿12﴾
وَ لَوْ كَافَأْتَ الْمُطِيعَ عَلَى مَا أَنْتَ تَوَلَّيْتَهُ لَأَوْشَكَ أَنْ يَفْقِدَ ثَوَابَكَ ، وَ أَنْ تَزُولَ عَنْهُ نِعْمَتُكَ ، وَ لَكِنَّكَ بِكَرَمِكَ جَازَيْتَهُ عَلَى الْمُدَّةِ الْقَصِيرَةِ الْفَانِيَةِ بِالْمُدَّةِ الطَّوِيلَةِ الْخَالِدَةِ ، وَ عَلَى الْغَايَةِ الْقَرِيبَةِ الزَّائِلَةِ بِالْغَايَةِ الْمَدِيدَةِ الْبَاقِيَةِ .
(12) اگر مىخواستى فرمان بردار را بر آنچه خود توفيق عملش دادهاى به عدالت پاداش دهى بيم آن بود كه ثواب تو را از دست دهد و نعمتت از كفش همى برود، اما به كرمت او را در برابر مدت زمان زودگذر بندگىاش پاداش جاودانه اخروى عطا كنى و در قبال كردارى كه پايانش نزديك و فانى است پاداشى بى پايان و بيكران دهى.
﴿13﴾
ثُمَّ لَمْ تَسُمْهُ الْقِصَاصَ فِيما أَكَلَ مِنْ رِزْقِكَ الَّذِي يَقْوَى بِهِ عَلَى طَاعَتِكَ ، وَ لَمْ تَحْمِلْهُ عَلَى الْمُنَاقَشَاتِ فِي الآْلَاتِ الَّتِي تَسَبَّبَ بِاسْتِعْمَالِهَا إِلَى مَغْفِرَتِكَ ، وَ لَوْ فَعَلْتَ ذَلِكَ بِهِ لَذَهَبَ بِجَمِيعِ مَا كَدَحَ لَهُ وَ جُمْلَةِ مَا سَعَى فِيهِ جَزَاءً لِلصُّغْرَى مِنْ أَيَادِيكَ وَ مِنَنِكَ ، وَ لَبَقِيَ رَهِيناً بَيْنَ يَدَيْكَ بِسَائِرِ نِعَمِكَ ، فَمَتَى كَانَ يَسْتَحِقُّ شَيْئاً مِنْ ثَوَابِكَ لَا مَتَي
(13) پس تو اى خدا در برابر سفره گسترده روزىات كه به او توان طاعتت مىداد از او عوض نخواستى و او را در برابر ابزار و اسبابى كه با آنها به عفو تو دست يافت به حسابرسى و مناقشه نگرفتى؛ كه اگر چنين مىنمودى يكسره تمام دسترنج و همه ثمره تلاشش در برابر كوچكترين نعمت و عطاى تو از بين مىرفت و خود در پيشگاهت عوض ساير نعماتت در گرو مىماند. پس كى او در خور اندكى از ثواب تو باشد؟ نه، هرگز.
﴿14﴾
هَذَا يَا إِلَهِي حَالُ مَنْ أَطَاعَكَ ، وَ سَبِيلُ مَنْ تَعَبَّدَ لَكَ ، فَأَمَّا الْعَاصِي أَمْرَكَ وَ الْمُوَاقِعُ نَهْيَكَ فَلَمْ تُعَاجِلْهُ بِنَقِمَتِكَ لِكَيْ يَسْتَبْدِلَ بِحَالِهِ فِي مَعْصِيَتِكَ حَالَ الْإِنَابَةِ إِلَى طَاعَتِكَ ، وَ لَقَدْ كَانَ يَسْتَحِقُّ فِي أَوَّلِ مَا هَمَّ بِعِصْيَانِكَ كُلَّ مَا أَعْدَدْتَ لِجَمِيعِ خَلْقِكَ مِنْ عُقُوبَتِكَ .
(14) خداى من اين داستان كسى است كه فرمان تو راه برده و راه آنى است كه عبادت تو كرده. اما آن كه از فرمانت برتافته و نهىات را به جا آورده، در كيفرش شتاب نكنى تا روى به توبه آورد و به مسير بندگىات درآيد، با آن كه او بى گمان در نخستين گناهش سزاوار تمامى عقوبتهايى مىشد كه براى همه مردمان مهيا شده است.
﴿15﴾
فَجَمِيعُ مَا أَخَّرْتَ عَنْهُ مِنَ الْعَذَابِ وَ أَبْطَأْتَ بِهِ عَلَيْهِ مِنْ سَطَوَاتِ النَّقِمَةِ وَ الْعِقَابِ تَرْكٌ مِنْ حَقِّكَ ، وَ رِضًى بِدُونِ وَاجِبِكَ
(15) پس تمام عذابهايى كه از او به تأخير انداختى و همه انتقام و عقاب قهرآلودت كه از او واپس داشتهاى، چشم پوشى توست از حقت و رضايت است به كمتر از استحقاقت.
﴿16﴾
فَمَنْ أَكْرَمُ يَا إِلَهِي مِنْكَ ، وَ مَنْ أَشْقَى مِمَّنْ هَلَكَ عَلَيْكَ لَا مَنْ فَتَبَارَكْتَ أَنْ تُوصَفَ إِلَّا بِالْإِحْسَانِ ، وَ كَرُمْتَ أَنْ يُخَافَ مِنْكَ إِلَّا الْعَدْلُ ، لَا يُخْشَى جَوْرُكَ عَلَى مَنْ عَصَاكَ ، وَ لَا يُخَافُ إِغْفَالُكَ ثَوَابَ مَنْ أَرْضَاكَ ، فَصَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ ، وَ هَبْ لِي أَمَلِي ، وَ زِدْنِي مِنْ هُدَاكَ مَا أَصِلُ بِهِ إِلَي التَّوْفِيقِ فِي عَمَلِي ، إِنَّكَ مَنَّانٌ كَرِيمٌ .
(16) پس اى خداى من چه كسى كريمتر از تو، و چه كسى تيرهبختتر از آن است كه خود را با نافرمانيت هلاك كرد؟ نه هيچ كس. خدايا، تو برتر از آنى كه جز به احسان توصيف كردى، پاك و منزهى كه جز از عدالتت ترسيده شود. ترس آن نيست كه بر گناهكاران ستم كنى و يا ثواب آن كه خرسندىات خواهد فروگذارى، پس بر محمد و خاندانش درود فرست و آرزويم روا فرما، و براى دستيابى به توفيق گزاردن بندگىات بيش از اين هدايتم نما كه بى گمان تو عطابخش كريمى.