وَ كَانَ مِنْ دُعَائِهِ عَلَيْهِ السَّلَامُ إِذَا اعْتَرَفَ بِالتَّقْصِيرِ عَنْ تَأْدِيَةِ الشُكْرِ
دعاى آن حضرت عليهالسلام در اعتراف به كوتاهى در به جا آوردن شكر
﴿1﴾
اللَّهُمَّ إِنَّ أَحَداً لَا يَبْلُغُ مِنْ شُكْرِكَ غَايَةً إِلَّا حَصَلَ عَلَيْهِ مِنْ إِحْسَانِكَ مَا يُلْزِمُهُ شُكْراً .
(1) خدايا كسى در باب شكر كردن به مرتبهاى نمىرسد مگر اينكه احسان ديگرى از طرف تو شامل حال او مىگردد.
﴿2﴾
وَ لَا يَبْلُغُ مَبْلَغاً مِنْ طَاعَتِكَ وَ إِنِ اجْتَهَدَ إِلَّا كَانَ مُقَصِّراً دُونَ اسْتِحْقَاقِكَ بِفَضْلِكَ
(2) و از طاعت تو مقدارى به جا نمىآورد، هر چند كه بكوشد، زيرا كه مقصر است و سزاوار فضل توست.
﴿3﴾
فَأَشْكَرُ عِبَادِكَ عَاجِزٌ عَنْ شُكْرِكَ ، وَ أَعْبَدُهُمْ مُقَصِّرٌ عَنْ طَاعَتِكَ
(3) (خداوندا!) شاكرترين بندگانت از به جا آوردن شكرت عاجز و ناتوان، و عابدترين آنها از عبادتت قاصر هستند.
﴿4﴾
لَا يَجِبُ لِأَحَدٍ أَنْ تَغْفِرَ لَهُ بِاسْتِحْقَاقِهِ ، وَ لَا أَنْ تَرْضَى عَنْهُ بِاسْتِيجَابِهِ
(4) (خدايا!) آمرزش هيچ كس بر اساس استحقاقش بر تو واجب نيست؛ و رضايت هيچ كس به سبب درخواست بر تو لازم نيست.
﴿5﴾
فَمَنْ غَفَرْتَ لَهُ فَبِطَوْلِكَ ، وَ مَنْ رَضِيتَ عَنْهُ فَبِفَضْلِكَ
(5) (اى خدا!) هر كسى را بيامرزى، از روى احسان توست و از هر كسى رضايتمند شوى، از روى فضل توست.
﴿6﴾
تَشْكُرُ يَسِيرَ مَا شَكَرْتَهُ ، وَ تُثِيبُ عَلَى قَلِيلِ مَا تُطَاعُ فِيهِ حَتَّى كَأَنَّ شُكْرَ عِبَادِكَ الَّذِي أَوْجَبْتَ عَلَيْهِ ثَوَابَهُمْ وَ أَعْظَمْتَ عَنْهُ جَزَاءَهُمْ أَمْرٌ مَلَكُوا اسْتِطَاعَةَ الِامْتِنَاعِ مِنْهُ دُونَكَ فَكَافَيْتَهُمْ ، أَوْ لَمْ يَكُنْ سَبَبُهُ بِيَدِكَ فَجَازَيْتَهُمْ
(6) (خدايا!) شكرگزارى كم بندهات را خوب پاداش مىدهى و طاعت اندك او را اجر و ثواب مىدهى تا جايى كه گويى شكر بندگان خود را- كه به علت آن ثوابشان را واجب كردهاى و اجر و پاداش بزرگتر از شكرشان دادهاى- امرى است كه خود مىتوانند آن را مالك شوند و تو تنها پاداش دادهاى، و يا سبب اين شكرگزارى به دست تو نبوده و تنها به آنان پاداش دادهاى.
﴿7﴾
بَلْ مَلَكْتَ يَا إِلَهِي أَمْرَهُمْ قَبْلَ أَنْ يَمْلِكُوا عِبَادَتَكَ ، وَ أَعْدَدْتَ ثَوَابَهُمْ قَبْلَ أَنْ يُفِيضُوا فِي طَاعَتِكَ ، وَ ذَلِكَ أَنَّ سُنَّتَكَ الْإِفْضَالُ ، وَ عَادَتَكَ الاحسان ، وَ سَبِيلَكَ الْعَفْوُ
(7) بلكه اى خداى من! پيش از آن كه مالك چيزى از عبادت تو شوند، تو مالك همهى امورشان بودهاى و قبل از آنكه به طاعت تو اقدام نمايند، مزدشان را مهيا كردهاى، زيرا كه سنت تو خير رساندن، عادت تو احسان كردن و راه تو عفو و بخشش است.
﴿8﴾
فَكُلُّ الْبَرِيَّةِ مُعْتَرِفَةٌ بِأَنَّكَ غَيْرُ ظَالِمٍ لِمَنْ عَاقَبْتَ ، وَ شَاهِدَةٌ بِأَنَّكَ مُتَفَضَّلٌ عَلَى مَنْ عَافَيْتَ ، وَ كُلٌّ مُقِرٌّ عَلَى نَفْسِهِ بِالتَّقْصِيرِ عَمَّا اسْتَوْجَبْتَ
(8) پس همهى آفريدگان اعتراف دارند كه هر كه را عقوبت كنى، در حق او ظلم نكردهاى و شاهدند كه به خاطر تفضلت براى آنان عافيت مىخواهى و همه نسبت به آنچه كه سزاوار آن هستند، اقرار مىكنند.
﴿9﴾
فَلَوْ لَا أَنَّ الشَّيْطَانَ يَخْتَدِعُهُمْ عَنْ طَاعَتِكَ مَا عَصَاكَ عَاصٍ ، وَ لَوْ لاَ أَنَّهُ صَوَّرَ لَهُمُ الْبَاطِلَ فِي مِثَالِ الْحَقِّ مَا ضَلَّ عَنْ طَرِيقِكَ ضَالٌّ
(9) اگر شيطان، آنان را از طاعت خود فريب نمىداد، هيچ گناهكارى گناهى انجام نمىداد و اگر شيطان، حق را در چشم ايشان به صورت باطل در نمىآورد، هيچ گمراهى از راه تو منحرف نگشته بود.
﴿10﴾
فَسُبْحَانَكَ مَا أَبْيَنَ كَرَمَكَ فِي مُعَامَلَةِ مَنْ أَطَاعَكَ أَوْ عَصَاكَ تَشْكُرُ لِلْمُطِيعِ مَا أَنْتَ تَوَلَّيْتَهُ لَهُ ، وَ تُمْلِي لِلْعَاصِي فِيما تَمْلِكُ مُعَاجَلَتَهُ فِيهِ .
(10) (اى خدا!) پس پاك و منزهى تو، چقدر آشكار است كرم تو در معامله با كسى كه از تو اطاعت و يا نافرمانى كرده است و آنكه تو را اطاعت كند، از آنچه كه خود را برايش فراهم ساختهاى، اجر و پاداشش مىدهى و كسى را كه معصيت كرده در كارى كه عجله در عذابش به دست توست، مهلت مىدهى.
﴿11﴾
أَعْطَيْتَ كُلًّا مِنْهُمَا مَا لَمْ يَجِبْ لَهُ ، وَ تَفَضَّلْتَ عَلَى كُلٍّ مِنْهُمَا بِمَا يَقْصُرُ عَمَلُهُ عَنْهُ .
(11) (خدايا!) به آن دو آنچه را عطا نمودهاى كه مستحق آن نبودهاند و به هر يك از آنان فضلى عطا فرمودهاى كه عمل آنان در حد آن نبوده است.
﴿12﴾
وَ لَوْ كَافَأْتَ الْمُطِيعَ عَلَى مَا أَنْتَ تَوَلَّيْتَهُ لَأَوْشَكَ أَنْ يَفْقِدَ ثَوَابَكَ ، وَ أَنْ تَزُولَ عَنْهُ نِعْمَتُكَ ، وَ لَكِنَّكَ بِكَرَمِكَ جَازَيْتَهُ عَلَى الْمُدَّةِ الْقَصِيرَةِ الْفَانِيَةِ بِالْمُدَّةِ الطَّوِيلَةِ الْخَالِدَةِ ، وَ عَلَى الْغَايَةِ الْقَرِيبَةِ الزَّائِلَةِ بِالْغَايَةِ الْمَدِيدَةِ الْبَاقِيَةِ .
(12) اگر مطيع و فرمانبردار را به كارى كه بر او تكليف نمودهاى، پاداش مىدادى، بيم آن بود كه از ثواب تو محروم شود و نعمتت از او زايل مىگردد، ولى تو با كرم خود او را در برابر اعمال مدتى كوتاه و از دست رفتنى، پاداش طولانى و هميشگى دادى؛ و در برابر اهداف نزديك و زايل شدنى (دنيا)، به نتايج طولانى و پايندهى (آخرت) رساندى.
﴿13﴾
ثُمَّ لَمْ تَسُمْهُ الْقِصَاصَ فِيما أَكَلَ مِنْ رِزْقِكَ الَّذِي يَقْوَى بِهِ عَلَى طَاعَتِكَ ، وَ لَمْ تَحْمِلْهُ عَلَى الْمُنَاقَشَاتِ فِي الآْلَاتِ الَّتِي تَسَبَّبَ بِاسْتِعْمَالِهَا إِلَى مَغْفِرَتِكَ ، وَ لَوْ فَعَلْتَ ذَلِكَ بِهِ لَذَهَبَ بِجَمِيعِ مَا كَدَحَ لَهُ وَ جُمْلَةِ مَا سَعَى فِيهِ جَزَاءً لِلصُّغْرَى مِنْ أَيَادِيكَ وَ مِنَنِكَ ، وَ لَبَقِيَ رَهِيناً بَيْنَ يَدَيْكَ بِسَائِرِ نِعَمِكَ ، فَمَتَى كَانَ يَسْتَحِقُّ شَيْئاً مِنْ ثَوَابِكَ لَا مَتَي
(13) سپس در برابر رزق و روزى كه از خوان نعمت تو خورده بود تا به وسيلهى آن براى طاعت تو قدرت داشته باشد، با او معاملهى پاياپاى نكردى و او را در وسيلهاى كه با آن به آمرزش تو برسد، سختگيرى ننمودى؛ و اگر با كسى كه مطيع تو بود، چنين رفتار مىنمودى، حاصل همهى سعى و رنجهاى او در مقابل كوچكترين نعمتها و الطافت از دست رفته بود و او در برابر بقيهى نعمتهايت گروگان مىماند؛ پس چه وقت، مستحق ثواب تو مىشد؟ نه هيچ گاه.
﴿14﴾
هَذَا يَا إِلَهِي حَالُ مَنْ أَطَاعَكَ ، وَ سَبِيلُ مَنْ تَعَبَّدَ لَكَ ، فَأَمَّا الْعَاصِي أَمْرَكَ وَ الْمُوَاقِعُ نَهْيَكَ فَلَمْ تُعَاجِلْهُ بِنَقِمَتِكَ لِكَيْ يَسْتَبْدِلَ بِحَالِهِ فِي مَعْصِيَتِكَ حَالَ الْإِنَابَةِ إِلَى طَاعَتِكَ ، وَ لَقَدْ كَانَ يَسْتَحِقُّ فِي أَوَّلِ مَا هَمَّ بِعِصْيَانِكَ كُلَّ مَا أَعْدَدْتَ لِجَمِيعِ خَلْقِكَ مِنْ عُقُوبَتِكَ .
(14) خداى من! اين است حال كسى كه از تو فرمان برده است و راه كسى كه تو را عبادت كرده است و اما آن كسى كه از دستورات تو سرپيچى كرده و نواهى تو را مرتكب شده و در كيفر كردن او عجله ننمودى تا شايد كه حال معصيت و گناهش به حال توبه و بندگى برگردد، در صورتى كه در همان اول بارى كه مرتكب نافرمانى تو شد، مستحق عقوبتى بود كه براى تمام بندگانت فراهم ساختهاى.
﴿15﴾
فَجَمِيعُ مَا أَخَّرْتَ عَنْهُ مِنَ الْعَذَابِ وَ أَبْطَأْتَ بِهِ عَلَيْهِ مِنْ سَطَوَاتِ النَّقِمَةِ وَ الْعِقَابِ تَرْكٌ مِنْ حَقِّكَ ، وَ رِضًى بِدُونِ وَاجِبِكَ
(15) بنابراين هر آن چه از عذاب را كه به تأخير انداختهاى و هر آن چه از عقوبت و انتقام را- كه حق توست- كه چشمپوشى كردهاى و راضى شدى به آن چه كه كمتر از حق توست.
﴿16﴾
فَمَنْ أَكْرَمُ يَا إِلَهِي مِنْكَ ، وَ مَنْ أَشْقَى مِمَّنْ هَلَكَ عَلَيْكَ لَا مَنْ فَتَبَارَكْتَ أَنْ تُوصَفَ إِلَّا بِالْإِحْسَانِ ، وَ كَرُمْتَ أَنْ يُخَافَ مِنْكَ إِلَّا الْعَدْلُ ، لَا يُخْشَى جَوْرُكَ عَلَى مَنْ عَصَاكَ ، وَ لَا يُخَافُ إِغْفَالُكَ ثَوَابَ مَنْ أَرْضَاكَ ، فَصَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ ، وَ هَبْ لِي أَمَلِي ، وَ زِدْنِي مِنْ هُدَاكَ مَا أَصِلُ بِهِ إِلَي التَّوْفِيقِ فِي عَمَلِي ، إِنَّكَ مَنَّانٌ كَرِيمٌ .
(16) اى خداى من! چه كسى بزرگوارتر از توست؟ و چه كسى بدبختتر از آن كسى است كه بر اثر مخالفت تو هلاك شده؟ نه، هيچكس. پس تو بالاتر از آن هستى كه جز به احسان توصيف شوى و بزرگوارتر از آنى كه جز به عدل از تو بترسند؛ ترسى از آن نيست كه بر معصيت كار جور و ستم نمايى و خوف آن نيست كه ثواب كسى كه تو را راضى نموده واگذارى، پس بر محمد و خاندان او درود و رحمت بفرست و مرا به آن چه كه آرزو دارم برسان و مرا به هدايت خود در انجام كارهاى خوب به توفيق برسان، چرا كه تو بخشندهى كريمى.