دعای 37 ( دعا در اعتراف به ناتوانی از شکر ) ترجمه علی نقی فيض الاسلام اصفهانی

(1) بار خدايا كسى به پايان شكر و سپاس تو نمى‌رسد مگر اينكه از احسان و نيكى تو چيزى (نعمتى كه آن توانائى بر شكرگزارى است) بر او فراهم مى‌آيد كه او را به شكرى ديگر وادار مى‌گرداند (گفته‌اند: شكر هر نعمتى ممكن است جز نعمت خداى تعالى، زيرا شكر نعمت او نعمت ديگرى است از او كه شكر آن بر بنده واجب است، پس منتهى شكر نعمت خدا اقرار به عجز و ناتوانى از اداى شكر او است، حضرت صادق- عليه‌السلام- فرموده: خداى عزوجل به موسى- عليه‌السلام- وحى نمود: اى موسى شكر مرا چنانكه شايسته است بجا آور، موسى گفت: پروردگارا چگونه شكر تو را چنانكه شايسته است بجا آورم در حالى كه شكرگزاردن من تو را نعمتى است كه به من بخشيده‌اى؟ خداى تعالى فرمود: اكنون شكر مرا بجا آوردى كه دانستى آن نعمت از جانب من است)

(2) و هر چند كوشش نمايد به حدى از طاعت و فرمانبرداريت نخواهد رسيد جز آنكه در برابر استحقاق و سزاوار بودن تو بر اثر فضل و احسانت (يا كمال و برتريت) عاجز و ناتوان است‌

(3) پس سپاسگزارنده‌ترين بندگانت از سپاس تو، و پرستنده‌ترين آنان از فرمانبرداريت ناتوان است‌

(4) كسى شايستگى ندارد كه به سبب شايستگيش او را بيامرزى، و نه به سبب سزاواريش از او راضى و خشنود گردى (او را مشمول رحمت خود نمائى)

(5) پس هر كه را بيامرزى از انعام تو است، و از هر كه راضى شوى از احسان تو است‌

(6) جزاى بسيار مى‌دهى عمل اندكى را كه پذيرفته‌اى، و طاعت و فرمانبرى كمى را پاداش مى‌دهى تا اينكه گوئيا شكر بندگانت كه پاداششان را بر آن لازم گردانيده‌اى و جزاى آنان را از آن بزرگ نموده‌اى كارى است كه بى (قدرت و توانائى دادن) تو بر امتناع و باز ايستادن از آن قدرت دارند پس از اينرو آنها را پاداش داده‌اى، يا سبب آن سپاسگزارى به دست تو نبوده پس از اينرو اينان را مزد داده‌اى!

(7) چنين نيست بلكه- اى خداى من- تو كار ايشان را مالك و قادر بوده‌اى پيش از آنكه بر بندگى تو توانا شوند، و پاداششان را آماده نموده‌اى پيش از آنكه به فرمانبريت درآيند، و اين براى آنست كه طريقه‌ى تو انعام، و روش تو احسان و نيكى، و راه تو عفو و گذشت است‌

(8) از اينرو همه‌ى آفريدگان اعتراف دارند كه تو هر كه را كيفر نمائى ستمكار نيستى، و گواهند هر كه را (از ناپسنديها) عافيت و رهائى داده‌اى درباره‌ى او احسان نموده‌اى (نه آنكه شايستگى داشته) و همه درباره‌ى خود به ناتوانى از آنچه (شكر و سپاس كه) سزاوارى اقرار دارند

(9) پس اگر شيطان آنها را از طاعت و پيرويت نفريبد گناهكارى تو را نافرمانى نمى‌كرد، و اگر او باطل و نادرستى را براى ايشان به صورت حق و درستى درنمى‌آورد گمراهى از راه تو گمراه نمى‌گشت‌

(10) پس منزه و پاكى تو (شگفتا) چه روشن و هويدا است كرم و بزرگواريت در معامله و رفتار با كسى كه تو را اطاعت و فرمانبرى كرده يا معصيت و نافرمانى نموده است: فرمانبر را براى آنچه خود براى او آماده نموده‌اى (شكرى كه توانائى بر آن را تو به او عطا كرده‌اى) پاداش مى‌دهى، و گنهكار را در آنچه (گناهى كه كرده) به شتاب در كيفر او توانائى مهلت مى‌دهى‌

(11) به هر يك از فرمانبر و گنهكار چيزى (پاداش و مهلت) عطا فرموده‌اى كه سزاوار آن نيست، و بر هر يك از آنها چيزى احسان نموده‌اى كه عمل و كردارش از آن كوتاه است (عملش در برابر آنچه به او عطا كرده‌اى ارزشى ندارد)

(12) و اگر فرمانبر را بر آنچه (عملش كه) تو او را بر آن وادار نموده‌اى (قدرت بر آن را به او داده‌اى) پاداش مى‌دادى نزديك بود كه پاداش تو را نيابد، و نعمت و بخششت از دست او برود (چون كسى به عمل و كردار ديگرى سزاوار پاداش نمى‌گردد) ولى تو به كرم و بزرگواريت او را بر عمل در مدت كوتاه نيست شدنى (دنيا) به پاداش در مدت دراز هميشگى (آخرت) و بر كردارى كه پايانش نزديك و زايل شدنى است به پاداشى كه پايانش طولانى و جاودانى است پاداش داده‌اى (حضرت صادق- عليه‌السلام- فرموده: اينكه اهل آتش «دوزخ» هميشه در آتش‌اند براى آنست كه نيت و قصدشان در دنيا اين بوده كه اگر در آن جاويد مى‌بودند، هميشه خدا را معصيت مى‌كردند، و اينكه اهل بهشت هميشه در بهشت‌اند براى آنست كه قصدشان در دنيا چنين بوده كه اگر در آن جاويد مى‌بودند هميشه خدا را اطاعت مى‌نمودند، پس اهل آتش و بهشت به سبب قصدشان جاويد مى‌باشند

(13) سپس از او در آنچه از روزى تو خورده كه به وسيله‌ى آن بر طاعت و فرمانبريت توانائى يافته عوض نخواسته‌اى، و او را در آلات و ابزار (قواى ظاهرى و باطنى و آنچه متعلق به پيكر انسان است) كه به كار بردن آنها را وسيله‌ى رسيدن به آمرزش تو قرار داده سختگيرى ننموده‌اى، و اگر با او چنين رفتار مى‌نمودى آنچه (عبادت و بندگى كه) براى آن رنج كشيده و آنچه در آن كوشش نموده در برابر كوچكترين احسانها و نعمتهايت از دست رفته بود، و در نزد تو براى باقى نعمتهايت در گرو مى‌بود (و چيزى نداشت كه در برابر آنها بدهد تا از گرو رهائى يابد) پس (چون چنين است) كى چيزى از پاداش تو را سزاوار مى‌باشد؟! نه (سزاوار نمى‌باشد)! كى (سزاوار مى‌باشد)؟!

(14) اين- اى خداى من- حال و چگونگى كسى است كه فرمان تو را برده، و روش كسى است كه در بندگيت كوشش داشته، اما كسى كه امر تو را بجا نياورده و نهيت را مرتكب گشته پس در كيفرش شتاب نكردى تا حال خود را در معصيتت به حال توبه و بازگشت به طاعتت تغيير دهد، و حقا در نخست چيزى كه به نافرمانى تو قصد نمود همه‌ى كيفرهايت را كه براى همه‌ى آفريدگانت آماده ساخته‌اى سزاوار مى‌شد

(15) پس هر كيفرى را كه از او به تاخير انداختى و هر عذاب و شكنجه‌ى خواركننده‌اى را كه از او باز پس داشتى، چشم‌پوشى از حق خود و رضا و خشنودى به كمتر از استحقاق خويش مى‌باشد

(16) از اينرو كيست كريم و بزرگوارتر از تو- اى خداى من- و كيست بدبختتر از كسى كه برخلاف رضاى تو تباه گردد؟ نه (كسى بدبختتر نيست)! كيست (كه بدبختتر باشد)؟ زيرا تو بزرگترى (يا خير و نيكيت بيشتر است) از اينكه جز به احسان و نيكى وصف شوى، و (از نقائص) منزه و پاكى كه جز از عدل (تو) از تو بترسند (در دعاى حضرت اميرالمومنين- عليه‌السلام- است: اللهم احملنى على عفوك، و لا تحملنى على عدلك يعنى بار خدايا مرا به عفو و گذشتت واگزار و مرا بر عدلت وامگزار) ترس از آن نيست كه بر كسى كه تو را معصيت كرده ستم كنى، و پاداش آنكه را كه تو را خشنود گردانيده (امرت را بجا آورده و از نهيت دورى گزيده) فروگزارى (بلكه ترس از عدل تو است) پس بر محمد و آل او درود فرست، و آرزويم (رفتار تو با من از روى عفو و گذشت) را به من ببخش، و هدايت و راهنمائى خود را بر من بيافزا كه به وسيله‌ى آن به توفيق در كردارم (به آنچه موافق رضاى تو است) برسم، زيرا تو بسيار نعمت‌دهنده‌ى بزرگوارى.