وَ كَانَ مِنْ دُعَائِهِ عَلَيْهِ السَّلَامُ إِذَا اعْتَرَفَ بِالتَّقْصِيرِ عَنْ تَأْدِيَةِ الشُكْرِ
از دعاهاى آن حضرت است هنگام اعتراف به تقصير در اداى شكر
﴿1﴾
اللَّهُمَّ إِنَّ أَحَداً لَا يَبْلُغُ مِنْ شُكْرِكَ غَايَةً إِلَّا حَصَلَ عَلَيْهِ مِنْ إِحْسَانِكَ مَا يُلْزِمُهُ شُكْراً .
(1) خدايا، هيچ كس در سپاسگزارى تو به حد و نهايتى نمىرسد مگر آن كه از احسان تو چيزى به او مىرسد كه سپاسى ديگر را بر او لازم مىدارد.
﴿2﴾
وَ لَا يَبْلُغُ مَبْلَغاً مِنْ طَاعَتِكَ وَ إِنِ اجْتَهَدَ إِلَّا كَانَ مُقَصِّراً دُونَ اسْتِحْقَاقِكَ بِفَضْلِكَ
(2) و در طاعت تو- هر چند سخت كوشى كند- به جايى نمىرسد مگر آن كه نسبت به آنچه شايسته فضل توست مقصر خواهد بود.
﴿3﴾
فَأَشْكَرُ عِبَادِكَ عَاجِزٌ عَنْ شُكْرِكَ ، وَ أَعْبَدُهُمْ مُقَصِّرٌ عَنْ طَاعَتِكَ
(3) پس شاكرترين بندگانت از شكر تو عاجز است، و عابدترينن آنان در طاعت تو مقصر است.
﴿4﴾
لَا يَجِبُ لِأَحَدٍ أَنْ تَغْفِرَ لَهُ بِاسْتِحْقَاقِهِ ، وَ لَا أَنْ تَرْضَى عَنْهُ بِاسْتِيجَابِهِ
(4) هيچ كس در آن حد نيست كه استحقاقش آمرزش تو را ايجاب كند، و شايستگىاش خشنودى تو را لازم سازد.
﴿5﴾
فَمَنْ غَفَرْتَ لَهُ فَبِطَوْلِكَ ، وَ مَنْ رَضِيتَ عَنْهُ فَبِفَضْلِكَ
(5) پس هر كه را بيامرزى از سر لطف و مرحمت است، و از هر كه خشنود گردى از روى فضل و رحمت است.
﴿6﴾
تَشْكُرُ يَسِيرَ مَا شَكَرْتَهُ ، وَ تُثِيبُ عَلَى قَلِيلِ مَا تُطَاعُ فِيهِ حَتَّى كَأَنَّ شُكْرَ عِبَادِكَ الَّذِي أَوْجَبْتَ عَلَيْهِ ثَوَابَهُمْ وَ أَعْظَمْتَ عَنْهُ جَزَاءَهُمْ أَمْرٌ مَلَكُوا اسْتِطَاعَةَ الِامْتِنَاعِ مِنْهُ دُونَكَ فَكَافَيْتَهُمْ ، أَوْ لَمْ يَكُنْ سَبَبُهُ بِيَدِكَ فَجَازَيْتَهُمْ
(6) اندك كارى را كه بپذيرى (يا: اندك شكرى را كه از تو شود) سپاس مىنهى، و اندك طاعتى را كه از تو به عمل آيد پاداش مىدهى، تا جايى كه گويا شكرگزارى بندگانت- كه بدان خاطر به آنان پاداش مىدهى و اجر عظيم به آنان عطا مىكنى- امرى است كه توا ن بجا آوردن يا نياوردنش در اختيار آنهاست و تو مدخليتى ندارى، از اين رو پاداششان مىدهى، و يا سبب آن به دست تو نبوده، و به اين خاطر جز ايشان مىدهى.
﴿7﴾
بَلْ مَلَكْتَ يَا إِلَهِي أَمْرَهُمْ قَبْلَ أَنْ يَمْلِكُوا عِبَادَتَكَ ، وَ أَعْدَدْتَ ثَوَابَهُمْ قَبْلَ أَنْ يُفِيضُوا فِي طَاعَتِكَ ، وَ ذَلِكَ أَنَّ سُنَّتَكَ الْإِفْضَالُ ، وَ عَادَتَكَ الاحسان ، وَ سَبِيلَكَ الْعَفْوُ
(7) حال آن كه- اى خداى من- تو زمام امرشان را به دست داشتهاى پيش از آن كه به عبادتت پردازند، و پاداششان را آماده ساختهاى پيش از آن كه به طاعتت دست يازند، زيرا سنت تو بخشش، و عادت تو احسان، و راه و روش تو عفو و بخشايش است.
﴿8﴾
فَكُلُّ الْبَرِيَّةِ مُعْتَرِفَةٌ بِأَنَّكَ غَيْرُ ظَالِمٍ لِمَنْ عَاقَبْتَ ، وَ شَاهِدَةٌ بِأَنَّكَ مُتَفَضَّلٌ عَلَى مَنْ عَافَيْتَ ، وَ كُلٌّ مُقِرٌّ عَلَى نَفْسِهِ بِالتَّقْصِيرِ عَمَّا اسْتَوْجَبْتَ
(8) از اين رو همه آفريدگان معترفند كه تو نسبت به كسى كه او را عقوبت كنى ستمكار نيستى، و گواهند كه تو در حق كسى كه او را عافيت بخشى به فضل و بخشش رفتار كردهاى، و همگى به تقصير خود در اداى آنچه تو شايسته آنى اقرار دارند.
﴿9﴾
فَلَوْ لَا أَنَّ الشَّيْطَانَ يَخْتَدِعُهُمْ عَنْ طَاعَتِكَ مَا عَصَاكَ عَاصٍ ، وَ لَوْ لاَ أَنَّهُ صَوَّرَ لَهُمُ الْبَاطِلَ فِي مِثَالِ الْحَقِّ مَا ضَلَّ عَنْ طَرِيقِكَ ضَالٌّ
(9) بنابراين اگر شيطان از اطاعت تو فريبشان نمىداد هيچ كس تو را نافرمانى نمىكرد، و اگر باطل را در نظرشان به صورت حق جلوه نمىداد هيچ كس از راه تو منحرف نمىگشت.
﴿10﴾
فَسُبْحَانَكَ مَا أَبْيَنَ كَرَمَكَ فِي مُعَامَلَةِ مَنْ أَطَاعَكَ أَوْ عَصَاكَ تَشْكُرُ لِلْمُطِيعِ مَا أَنْتَ تَوَلَّيْتَهُ لَهُ ، وَ تُمْلِي لِلْعَاصِي فِيما تَمْلِكُ مُعَاجَلَتَهُ فِيهِ .
(10) پس منزهى تو! چه آشكار است كرم تو در رفتار با كسى كه تو را فرمان برده و يا نافرمانى كرده است! از فرمانبر در چيزى كه خود برايش فراهم ساختهاى قدردانى مىكنى، و نافرمان را در آنچه مىتوانى به كيفرش شتاب كنى مهلت مىدهى.
﴿11﴾
أَعْطَيْتَ كُلًّا مِنْهُمَا مَا لَمْ يَجِبْ لَهُ ، وَ تَفَضَّلْتَ عَلَى كُلٍّ مِنْهُمَا بِمَا يَقْصُرُ عَمَلُهُ عَنْهُ .
(11) هر يك از آن دو را چيزى عطا مىكنى كه در حقش لازم نيست، و به هر يك تفضلى مىفرمايى كه عملش كمتر از آن است.
﴿12﴾
وَ لَوْ كَافَأْتَ الْمُطِيعَ عَلَى مَا أَنْتَ تَوَلَّيْتَهُ لَأَوْشَكَ أَنْ يَفْقِدَ ثَوَابَكَ ، وَ أَنْ تَزُولَ عَنْهُ نِعْمَتُكَ ، وَ لَكِنَّكَ بِكَرَمِكَ جَازَيْتَهُ عَلَى الْمُدَّةِ الْقَصِيرَةِ الْفَانِيَةِ بِالْمُدَّةِ الطَّوِيلَةِ الْخَالِدَةِ ، وَ عَلَى الْغَايَةِ الْقَرِيبَةِ الزَّائِلَةِ بِالْغَايَةِ الْمَدِيدَةِ الْبَاقِيَةِ .
(12) و اگر بنا بود فرمانبر را بر كارى كه (او نكرده بلكه) خود عهده دارش بودهاى جزا دهى چه بسا پاداش تو را از دست مىداد و نعمتت از كفش مىرفت، ولى تو با كرم خود او را در برابر عمل كوتاه مدت زودگذر پاداش دراز مدت جاويد دادى، و در برابر عمل نزديك مدت زوال پذير پاداش دراز مدت پايدار عطا كردى.
﴿13﴾
ثُمَّ لَمْ تَسُمْهُ الْقِصَاصَ فِيما أَكَلَ مِنْ رِزْقِكَ الَّذِي يَقْوَى بِهِ عَلَى طَاعَتِكَ ، وَ لَمْ تَحْمِلْهُ عَلَى الْمُنَاقَشَاتِ فِي الآْلَاتِ الَّتِي تَسَبَّبَ بِاسْتِعْمَالِهَا إِلَى مَغْفِرَتِكَ ، وَ لَوْ فَعَلْتَ ذَلِكَ بِهِ لَذَهَبَ بِجَمِيعِ مَا كَدَحَ لَهُ وَ جُمْلَةِ مَا سَعَى فِيهِ جَزَاءً لِلصُّغْرَى مِنْ أَيَادِيكَ وَ مِنَنِكَ ، وَ لَبَقِيَ رَهِيناً بَيْنَ يَدَيْكَ بِسَائِرِ نِعَمِكَ ، فَمَتَى كَانَ يَسْتَحِقُّ شَيْئاً مِنْ ثَوَابِكَ لَا مَتَي
(13) وانگهى او را در برابر آنچه از روزى تو خورده و بر طاعت تو توانايى يافته تقاص نكردهاى، و با او نسبت به ابزارى كه با به كار بردن آنها به آمرزش تو نايل آمده مناقشه و سختگيرى ننمودهاى، و اگر با او چنين مىكردى، اين تقاص و حساب كشى همه آنچه را كه او برايش زحمت كشيده و كل آنچه را كه در راه آن تلاش نموده به عنوان جزاى كوچكترين لطف و بخشش تو از ميان مىبرد، و خودش در پيشگاه تو در گرو ساير نعمتهايت بر جاى مىماند. پس كى چنين بندهاى مستحق ثوابى از سوى توست ؟! هرگز، هيچ گاه!
﴿14﴾
هَذَا يَا إِلَهِي حَالُ مَنْ أَطَاعَكَ ، وَ سَبِيلُ مَنْ تَعَبَّدَ لَكَ ، فَأَمَّا الْعَاصِي أَمْرَكَ وَ الْمُوَاقِعُ نَهْيَكَ فَلَمْ تُعَاجِلْهُ بِنَقِمَتِكَ لِكَيْ يَسْتَبْدِلَ بِحَالِهِ فِي مَعْصِيَتِكَ حَالَ الْإِنَابَةِ إِلَى طَاعَتِكَ ، وَ لَقَدْ كَانَ يَسْتَحِقُّ فِي أَوَّلِ مَا هَمَّ بِعِصْيَانِكَ كُلَّ مَا أَعْدَدْتَ لِجَمِيعِ خَلْقِكَ مِنْ عُقُوبَتِكَ .
(14) خداى من! تازه اين حال كسى است كه تو را اطاعت كرده، و راه كسى است كه تو را بندگى نموده، اما كسى كه از فرمان تو سرپيچى كرده و آنچه را كه نهى كردهاى بجا آورده، باز در كيفر او شتاب نكردى تا حال نافرمانى از تو را با حال بازگشت به فرمانبرى تو عوض كند، حال آن كه او در همان آغاز كه تصميم به نافرمانيت گرفت سزاوار همه عقوبتهايى بود كه براى همه آفريدگانت فراهم كردهاى.
﴿15﴾
فَجَمِيعُ مَا أَخَّرْتَ عَنْهُ مِنَ الْعَذَابِ وَ أَبْطَأْتَ بِهِ عَلَيْهِ مِنْ سَطَوَاتِ النَّقِمَةِ وَ الْعِقَابِ تَرْكٌ مِنْ حَقِّكَ ، وَ رِضًى بِدُونِ وَاجِبِكَ
(15) پس همه عذابهايى كه از او به تأخير افكندهاى و نقمتها و كيفرهاى سختى كه در انجام آنها كندى كردهاى، دست كشيدن از حق مسلم و راضى شدن به غير حق واجب خودت بوده است.
﴿16﴾
فَمَنْ أَكْرَمُ يَا إِلَهِي مِنْكَ ، وَ مَنْ أَشْقَى مِمَّنْ هَلَكَ عَلَيْكَ لَا مَنْ فَتَبَارَكْتَ أَنْ تُوصَفَ إِلَّا بِالْإِحْسَانِ ، وَ كَرُمْتَ أَنْ يُخَافَ مِنْكَ إِلَّا الْعَدْلُ ، لَا يُخْشَى جَوْرُكَ عَلَى مَنْ عَصَاكَ ، وَ لَا يُخَافُ إِغْفَالُكَ ثَوَابَ مَنْ أَرْضَاكَ ، فَصَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ ، وَ هَبْ لِي أَمَلِي ، وَ زِدْنِي مِنْ هُدَاكَ مَا أَصِلُ بِهِ إِلَي التَّوْفِيقِ فِي عَمَلِي ، إِنَّكَ مَنَّانٌ كَرِيمٌ .
(16) پس اى خداى من، از تو كريمتر كيست؟ و شقىتر از كسى كه در اثر نافرمانى تو به هلاكت افتاده چه كسى است؟! نه، هيچ كس! پس تو والاتر از آنى كه جز به احسانت توصيف كنند، و كريمتر از آنى كه جز از عدالتت ترسند، بيمى از ظلم تو بر كسى كه نافرمانيت كرده نمىرود، و ترسى از ناديده گرفتن پاداش كسى كه خشنوديت ساخته وجود ندارد، پس بر محمد و آل او درود فرست، و آنچه آرزو دارم به من ببخش، و چندان بر هدايتم بيفزا كه بدان سبب به توفيق در عمل دست يابم، كه تو بسيار نعمت دهنده و كريمى.