وَ كَانَ مِنْ دُعَائِهِ عَلَيْهِ السَّلَامُ إِذَا اعْتَرَفَ بِالتَّقْصِيرِ عَنْ تَأْدِيَةِ الشُكْرِ
نيايش او (ع) در اعتراف به تقصير در اداى شكرگزارى
﴿1﴾
اللَّهُمَّ إِنَّ أَحَداً لَا يَبْلُغُ مِنْ شُكْرِكَ غَايَةً إِلَّا حَصَلَ عَلَيْهِ مِنْ إِحْسَانِكَ مَا يُلْزِمُهُ شُكْراً .
(1) بار خدايا، شكرگزار هنوز شكر تو را به نهايت نرسانده احسان تو شكرى ديگر بر او واجب مىگرداند
﴿2﴾
وَ لَا يَبْلُغُ مَبْلَغاً مِنْ طَاعَتِكَ وَ إِنِ اجْتَهَدَ إِلَّا كَانَ مُقَصِّراً دُونَ اسْتِحْقَاقِكَ بِفَضْلِكَ
(2) و هر اندازه در فرمانبردارى تو بكوشند باز به سبب احسان بىاندازهى تو به فروتر از سزاوارى احسانت دست مىيابند
﴿3﴾
فَأَشْكَرُ عِبَادِكَ عَاجِزٌ عَنْ شُكْرِكَ ، وَ أَعْبَدُهُمْ مُقَصِّرٌ عَنْ طَاعَتِكَ
(3) پس شكرگزارترين بندهى تو از شكر تو ناتوان است و پرستندهتر بنده در فرمانبردارى تو تقصير كار
﴿4﴾
لَا يَجِبُ لِأَحَدٍ أَنْ تَغْفِرَ لَهُ بِاسْتِحْقَاقِهِ ، وَ لَا أَنْ تَرْضَى عَنْهُ بِاسْتِيجَابِهِ
(4) نه شايستگى هيچ كس سزاوار آمرزگارى توست، نه سزاوارى هيچ كس شايستهى خرسندى تو
﴿5﴾
فَمَنْ غَفَرْتَ لَهُ فَبِطَوْلِكَ ، وَ مَنْ رَضِيتَ عَنْهُ فَبِفَضْلِكَ
(5) پس هر كس را بيامرزى به فضل و احسان خود آمرزيده باشى و از هر كس خرسند شوى از سر عنايت و فضل خويش خرسند باشى
﴿6﴾
تَشْكُرُ يَسِيرَ مَا شَكَرْتَهُ ، وَ تُثِيبُ عَلَى قَلِيلِ مَا تُطَاعُ فِيهِ حَتَّى كَأَنَّ شُكْرَ عِبَادِكَ الَّذِي أَوْجَبْتَ عَلَيْهِ ثَوَابَهُمْ وَ أَعْظَمْتَ عَنْهُ جَزَاءَهُمْ أَمْرٌ مَلَكُوا اسْتِطَاعَةَ الِامْتِنَاعِ مِنْهُ دُونَكَ فَكَافَيْتَهُمْ ، أَوْ لَمْ يَكُنْ سَبَبُهُ بِيَدِكَ فَجَازَيْتَهُمْ
(6) اندك سپاس را بهاى بسيار مىدهى و به اندك طاعت پاداش بسيار مىبخشى، چنانكه گويى سپاسگزارى بندگان، كه ثواب آن را بر آنان واجب شمردهاى و به سبب آن شكرانه مزدى بزرگ بر آنان مقرر داشتهاى چنان است كه بندگان، توان آن دارند كه از انجام دادن آن خوددارى كنند. با اين همه آنان را پاداش مىبخشى يا گويى سبب آن كار به دست تو نبوده است و از اين رو به آنان مزد عنايت مىكنى
﴿7﴾
بَلْ مَلَكْتَ يَا إِلَهِي أَمْرَهُمْ قَبْلَ أَنْ يَمْلِكُوا عِبَادَتَكَ ، وَ أَعْدَدْتَ ثَوَابَهُمْ قَبْلَ أَنْ يُفِيضُوا فِي طَاعَتِكَ ، وَ ذَلِكَ أَنَّ سُنَّتَكَ الْإِفْضَالُ ، وَ عَادَتَكَ الاحسان ، وَ سَبِيلَكَ الْعَفْوُ
(7) حال آنكه اى خداى من، زان بيش كه بندگى و عبادت بندگانت در اختيار آنان باشد در دست توست و زان پيش كه به طاعت تو پردازند ثواب ايشان را آماده ساختهاى و اينها همه از آن روست كه سنت تو نعمت بخشيدن است و روش تو احسان كردن و راه تو بخشايش
﴿8﴾
فَكُلُّ الْبَرِيَّةِ مُعْتَرِفَةٌ بِأَنَّكَ غَيْرُ ظَالِمٍ لِمَنْ عَاقَبْتَ ، وَ شَاهِدَةٌ بِأَنَّكَ مُتَفَضَّلٌ عَلَى مَنْ عَافَيْتَ ، وَ كُلٌّ مُقِرٌّ عَلَى نَفْسِهِ بِالتَّقْصِيرِ عَمَّا اسْتَوْجَبْتَ
(8) پس همهى آفريدگان از دل و جان بر اين امر معترفاند كه هر عقوبت بر هر كس روا دارى ستم نباشد و بر اين گواهاند كه بخشايش تو بر هر كس كه خواهى تفضل بر اوست و همه در دل مىدانند كه در آن شكر پردازى كه شايستهى تو باشد كوتاهى مىورزند
﴿9﴾
فَلَوْ لَا أَنَّ الشَّيْطَانَ يَخْتَدِعُهُمْ عَنْ طَاعَتِكَ مَا عَصَاكَ عَاصٍ ، وَ لَوْ لاَ أَنَّهُ صَوَّرَ لَهُمُ الْبَاطِلَ فِي مِثَالِ الْحَقِّ مَا ضَلَّ عَنْ طَرِيقِكَ ضَالٌّ
(9) و اگر شيطان به نيرنگ و فسون آنان را از طاعت تو باز ندارد، نافرمانى تو نكنند و اگر باطل را به صورت حق در نياورد، هيچ كس از راه تو گمراه نگردد
﴿10﴾
فَسُبْحَانَكَ مَا أَبْيَنَ كَرَمَكَ فِي مُعَامَلَةِ مَنْ أَطَاعَكَ أَوْ عَصَاكَ تَشْكُرُ لِلْمُطِيعِ مَا أَنْتَ تَوَلَّيْتَهُ لَهُ ، وَ تُمْلِي لِلْعَاصِي فِيما تَمْلِكُ مُعَاجَلَتَهُ فِيهِ .
(10) پس، پاكا! در رفتار با فرمانبرداران و نافرمانان چه عظيم كرامتى كه تراست! فرمانبردار را در عملى كه توفيق آن را تو خود به او عنايت مىفرمايى پاداش مىبخشى و نافرمان را كه توانايى بيدرنگ عقوبت او دارى، مهلت مىدهى
﴿11﴾
أَعْطَيْتَ كُلًّا مِنْهُمَا مَا لَمْ يَجِبْ لَهُ ، وَ تَفَضَّلْتَ عَلَى كُلٍّ مِنْهُمَا بِمَا يَقْصُرُ عَمَلُهُ عَنْهُ .
(11) هر يك از آن دو را چيزى عطا مىكنى كه شايستهى آن نيستند و بر هر يك از آنان تفضلى روا مىدارى كه پيكر كردارشان از آن تشريف نارساست
﴿12﴾
وَ لَوْ كَافَأْتَ الْمُطِيعَ عَلَى مَا أَنْتَ تَوَلَّيْتَهُ لَأَوْشَكَ أَنْ يَفْقِدَ ثَوَابَكَ ، وَ أَنْ تَزُولَ عَنْهُ نِعْمَتُكَ ، وَ لَكِنَّكَ بِكَرَمِكَ جَازَيْتَهُ عَلَى الْمُدَّةِ الْقَصِيرَةِ الْفَانِيَةِ بِالْمُدَّةِ الطَّوِيلَةِ الْخَالِدَةِ ، وَ عَلَى الْغَايَةِ الْقَرِيبَةِ الزَّائِلَةِ بِالْغَايَةِ الْمَدِيدَةِ الْبَاقِيَةِ .
(12) و اگر آن را كه طاعت تو كند، به اندازهاى كه به او توفيق طاعت مىدهى پاداش عنايت فرمايى، زودا كه ثواب تو را از دست بدهد و نعمت تو از او زائل گردد، اما تو به كرم خود در مقابل مدتى كوتاه و گذرا به مدتى دراز و پايا جزا مىبخشى و در مقابل پايانى نزديك و زودگذر، پايانى دراز و جاويد پاداش عطا مىكنى
﴿13﴾
ثُمَّ لَمْ تَسُمْهُ الْقِصَاصَ فِيما أَكَلَ مِنْ رِزْقِكَ الَّذِي يَقْوَى بِهِ عَلَى طَاعَتِكَ ، وَ لَمْ تَحْمِلْهُ عَلَى الْمُنَاقَشَاتِ فِي الآْلَاتِ الَّتِي تَسَبَّبَ بِاسْتِعْمَالِهَا إِلَى مَغْفِرَتِكَ ، وَ لَوْ فَعَلْتَ ذَلِكَ بِهِ لَذَهَبَ بِجَمِيعِ مَا كَدَحَ لَهُ وَ جُمْلَةِ مَا سَعَى فِيهِ جَزَاءً لِلصُّغْرَى مِنْ أَيَادِيكَ وَ مِنَنِكَ ، وَ لَبَقِيَ رَهِيناً بَيْنَ يَدَيْكَ بِسَائِرِ نِعَمِكَ ، فَمَتَى كَانَ يَسْتَحِقُّ شَيْئاً مِنْ ثَوَابِكَ لَا مَتَي
(13) آنگاه ارادهى تو چنين است كه آنچه را كه از روزى تو خورده و با آن به طاعت تو نيرو گرفته است عوض نمىخواهى و در حسابرسى وسايلى كه با بكار بردن آنها به آمرزش تو مىرسد بر او تنگ نمىگيرى، اما اگر با او چنين كنى همهى رنجهاى او به هدر رود و همهى طاعات او شكرانهى كوچكترين نعمت و احسان تو باشد و در مقابل ديگر نعمتهاى تو در پيشگاهت گروگان ماند، چه رسد به اينكه سزاوار چيزى از ثواب تو گردد، هرگز! كى چنين تواند بود؟
﴿14﴾
هَذَا يَا إِلَهِي حَالُ مَنْ أَطَاعَكَ ، وَ سَبِيلُ مَنْ تَعَبَّدَ لَكَ ، فَأَمَّا الْعَاصِي أَمْرَكَ وَ الْمُوَاقِعُ نَهْيَكَ فَلَمْ تُعَاجِلْهُ بِنَقِمَتِكَ لِكَيْ يَسْتَبْدِلَ بِحَالِهِ فِي مَعْصِيَتِكَ حَالَ الْإِنَابَةِ إِلَى طَاعَتِكَ ، وَ لَقَدْ كَانَ يَسْتَحِقُّ فِي أَوَّلِ مَا هَمَّ بِعِصْيَانِكَ كُلَّ مَا أَعْدَدْتَ لِجَمِيعِ خَلْقِكَ مِنْ عُقُوبَتِكَ .
(14) پروردگارا، اين حال كسى است كه فرمان تو برد و راه كسى است كه پرستندهى تو باشد، اما آن كه از فرمان تو سر پيچد و به مناهى تو دست آلايد در عذاب او شتاب نمىكنى كه شايد از نافرمانى انابه كند و از راه ناصواب به طاعت تو باز گردد، چه، در نخستين گام كه به نافرمانى تو بردارد سزاوار همهى عقوبتهايى شود كه براى همهى آفريدگانت آماده كردهاى
﴿15﴾
فَجَمِيعُ مَا أَخَّرْتَ عَنْهُ مِنَ الْعَذَابِ وَ أَبْطَأْتَ بِهِ عَلَيْهِ مِنْ سَطَوَاتِ النَّقِمَةِ وَ الْعِقَابِ تَرْكٌ مِنْ حَقِّكَ ، وَ رِضًى بِدُونِ وَاجِبِكَ
(15) پس هر عذابى كه دربارهى او باز پس مىاندازى و هر درنگى دراز كه در قهر رنج و عقاب روا مىدارى، حق خود وا مىگذارى و به كمتر از آنچه بايسته كردهاى خشنود مىگردى. پس اى دادار،
﴿16﴾
فَمَنْ أَكْرَمُ يَا إِلَهِي مِنْكَ ، وَ مَنْ أَشْقَى مِمَّنْ هَلَكَ عَلَيْكَ لَا مَنْ فَتَبَارَكْتَ أَنْ تُوصَفَ إِلَّا بِالْإِحْسَانِ ، وَ كَرُمْتَ أَنْ يُخَافَ مِنْكَ إِلَّا الْعَدْلُ ، لَا يُخْشَى جَوْرُكَ عَلَى مَنْ عَصَاكَ ، وَ لَا يُخَافُ إِغْفَالُكَ ثَوَابَ مَنْ أَرْضَاكَ ، فَصَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ ، وَ هَبْ لِي أَمَلِي ، وَ زِدْنِي مِنْ هُدَاكَ مَا أَصِلُ بِهِ إِلَي التَّوْفِيقِ فِي عَمَلِي ، إِنَّكَ مَنَّانٌ كَرِيمٌ .
(16) چه كسى كريمتر از توست و چه كسى نگونبختتر از آن كه در مخالفت تو هلاك شود؟ نه، هيچ كس! پس تو بالاتر از آنى كه جز به نيكويى وصف گردى و بزرگوارتر از آن كه- جز به سبب دادگرى- از تو بيم كنند. هراسى نيست كه دربارهى آن كس كه نافرمانى تو كند ستم روا دارى و بيم آن نيست كه پاداش كسى را كه رضاى تو خواهد فروگذارى. پس بر محمد و خاندان او درود فرست، و آرزوى مرا برآور و بر هدايت من چندان بيفزاى كه در كار خود توفيق يابم. همانا كه تويى بخشندهى كريم.