وَ كَانَ مِنْ دُعَائِهِ عَلَيْهِ السَّلَامُ إِذَا اعْتَرَفَ بِالتَّقْصِيرِ عَنْ تَأْدِيَةِ الشُكْرِ
ناتوانى در سپاسگزارى
دعاى آن حضرت عليه السلام است در اعتراف به ناتوانى در سپاسگزارى
﴿1﴾
اللَّهُمَّ إِنَّ أَحَداً لَا يَبْلُغُ مِنْ شُكْرِكَ غَايَةً إِلَّا حَصَلَ عَلَيْهِ مِنْ إِحْسَانِكَ مَا يُلْزِمُهُ شُكْراً .
(1) بار خدايا، كس هنوز سپاست را به جاى نياورده، نعمت ديگرش مىبخشى، كه سپاس ديگرى دارد.
﴿2﴾
وَ لَا يَبْلُغُ مَبْلَغاً مِنْ طَاعَتِكَ وَ إِنِ اجْتَهَدَ إِلَّا كَانَ مُقَصِّراً دُونَ اسْتِحْقَاقِكَ بِفَضْلِكَ
(2) و كس هر چند در اطاعتت كوشد، نتواند حق احسانت را آن گونه كه سزاوار توست به جاى آرد.
﴿3﴾
فَأَشْكَرُ عِبَادِكَ عَاجِزٌ عَنْ شُكْرِكَ ، وَ أَعْبَدُهُمْ مُقَصِّرٌ عَنْ طَاعَتِكَ
(3) پس سپاسگزارترين بندگان از سپاست، و پرستندهترين پرستندگان از پرستشت، فرو مانند.
﴿4﴾
لَا يَجِبُ لِأَحَدٍ أَنْ تَغْفِرَ لَهُ بِاسْتِحْقَاقِهِ ، وَ لَا أَنْ تَرْضَى عَنْهُ بِاسْتِيجَابِهِ
(4) هيچ كس سزاوار نيست كه به پاس شايستگىاش وى را بيامرزى، و هيچ كس را نرسد كه به پاس سزاواريش خشنود از او گردى.
﴿5﴾
فَمَنْ غَفَرْتَ لَهُ فَبِطَوْلِكَ ، وَ مَنْ رَضِيتَ عَنْهُ فَبِفَضْلِكَ
(5) پس هر كه را بيامرزى از سر احسان توست، و از هر كه خشنود شوى به خاطر فضل توست.
﴿6﴾
تَشْكُرُ يَسِيرَ مَا شَكَرْتَهُ ، وَ تُثِيبُ عَلَى قَلِيلِ مَا تُطَاعُ فِيهِ حَتَّى كَأَنَّ شُكْرَ عِبَادِكَ الَّذِي أَوْجَبْتَ عَلَيْهِ ثَوَابَهُمْ وَ أَعْظَمْتَ عَنْهُ جَزَاءَهُمْ أَمْرٌ مَلَكُوا اسْتِطَاعَةَ الِامْتِنَاعِ مِنْهُ دُونَكَ فَكَافَيْتَهُمْ ، أَوْ لَمْ يَكُنْ سَبَبُهُ بِيَدِكَ فَجَازَيْتَهُمْ
(6) بار خدايا، براى سپاسى اندك، پاداشى گسترده مىبخشى، و براى طاعتى اندك، ثواب بسيار مىدهى، گويى سپاسگزارى بندگانت- كه در برابر آن برايشان ثوابى مقرر داشته و پاداشى بزرگ دادهاى- يا اينكه خود سبب آن نبودهاى، كه اكنون جزايشان مىبخشى، هرگز!
﴿7﴾
بَلْ مَلَكْتَ يَا إِلَهِي أَمْرَهُمْ قَبْلَ أَنْ يَمْلِكُوا عِبَادَتَكَ ، وَ أَعْدَدْتَ ثَوَابَهُمْ قَبْلَ أَنْ يُفِيضُوا فِي طَاعَتِكَ ، وَ ذَلِكَ أَنَّ سُنَّتَكَ الْإِفْضَالُ ، وَ عَادَتَكَ الاحسان ، وَ سَبِيلَكَ الْعَفْوُ
(7) بار خدايا، زمام كار بندگان به دستت بوده پيش از آنكه توان عبادتشان باشد و ثوابشان آماده ساختهاى پيش از آنكه به عبادتت بپردازند، زيرا شيوهى تو بخشندگى، خويت بنده نوازى، و آيينت گناه آمرزى است.
﴿8﴾
فَكُلُّ الْبَرِيَّةِ مُعْتَرِفَةٌ بِأَنَّكَ غَيْرُ ظَالِمٍ لِمَنْ عَاقَبْتَ ، وَ شَاهِدَةٌ بِأَنَّكَ مُتَفَضَّلٌ عَلَى مَنْ عَافَيْتَ ، وَ كُلٌّ مُقِرٌّ عَلَى نَفْسِهِ بِالتَّقْصِيرِ عَمَّا اسْتَوْجَبْتَ
(8) بار خدايا، همهى بندگانت معترفند كه هر كه را عقوبت كنى بر وى ستم نكردهاى و هر كه را عافيت بخشى در حقش احسان نمودهاى، و همه بر اين باورند كه حق اطاعت و سپاست را آنگونه كه شايستهى توست به جاى نياوردند.
﴿9﴾
فَلَوْ لَا أَنَّ الشَّيْطَانَ يَخْتَدِعُهُمْ عَنْ طَاعَتِكَ مَا عَصَاكَ عَاصٍ ، وَ لَوْ لاَ أَنَّهُ صَوَّرَ لَهُمُ الْبَاطِلَ فِي مِثَالِ الْحَقِّ مَا ضَلَّ عَنْ طَرِيقِكَ ضَالٌّ
(9) پس اگر شيطان آدميان را از فرمانبردارىات نفريفته بود، هيچ كس جامهى جان به گناه نمىآلود، و اگر باطل را در چهرهى حق نياراسته بود، هيچ كس راه گمراهى نمىپيمود.
﴿10﴾
فَسُبْحَانَكَ مَا أَبْيَنَ كَرَمَكَ فِي مُعَامَلَةِ مَنْ أَطَاعَكَ أَوْ عَصَاكَ تَشْكُرُ لِلْمُطِيعِ مَا أَنْتَ تَوَلَّيْتَهُ لَهُ ، وَ تُمْلِي لِلْعَاصِي فِيما تَمْلِكُ مُعَاجَلَتَهُ فِيهِ .
(10) بار خدايا، تو منزهى! وه كه درباره مطيعان و نافرمانانت نشانهى كرمت چه نمايان است، فرمانبردار را بدانچه خود به وى دادهاى پاداش مىبخشى! و تبهكار را با آنكه توان مؤاخذهاش را دارى مهلت مىدهى!
﴿11﴾
أَعْطَيْتَ كُلًّا مِنْهُمَا مَا لَمْ يَجِبْ لَهُ ، وَ تَفَضَّلْتَ عَلَى كُلٍّ مِنْهُمَا بِمَا يَقْصُرُ عَمَلُهُ عَنْهُ .
(11) هر دو را چيزى مىدهى كه سزاوارش نبودهاند، و به هر يك چيزى مىبخشى كه كارى همسنگش نكردهاند.
﴿12﴾
وَ لَوْ كَافَأْتَ الْمُطِيعَ عَلَى مَا أَنْتَ تَوَلَّيْتَهُ لَأَوْشَكَ أَنْ يَفْقِدَ ثَوَابَكَ ، وَ أَنْ تَزُولَ عَنْهُ نِعْمَتُكَ ، وَ لَكِنَّكَ بِكَرَمِكَ جَازَيْتَهُ عَلَى الْمُدَّةِ الْقَصِيرَةِ الْفَانِيَةِ بِالْمُدَّةِ الطَّوِيلَةِ الْخَالِدَةِ ، وَ عَلَى الْغَايَةِ الْقَرِيبَةِ الزَّائِلَةِ بِالْغَايَةِ الْمَدِيدَةِ الْبَاقِيَةِ .
(12) بار خدايا، اگر آن را كه فرمانبردارىات كرد، به خاطر آنچه به وى دادهاى پاداش مىدادى، بيم آن بود كه پاداشت را از دست بدهد، و نعمتى را كه عنايتش كردهاى زايل گردد، ولى تو به كرمت، در برابر زمانى كوتاه عبادت در اين جهان گذرا، پاداش دراز مدت جاودان مىبخشى و بر اعمالى زود گذر ثوابى بى زوال مىدهى.
﴿13﴾
ثُمَّ لَمْ تَسُمْهُ الْقِصَاصَ فِيما أَكَلَ مِنْ رِزْقِكَ الَّذِي يَقْوَى بِهِ عَلَى طَاعَتِكَ ، وَ لَمْ تَحْمِلْهُ عَلَى الْمُنَاقَشَاتِ فِي الآْلَاتِ الَّتِي تَسَبَّبَ بِاسْتِعْمَالِهَا إِلَى مَغْفِرَتِكَ ، وَ لَوْ فَعَلْتَ ذَلِكَ بِهِ لَذَهَبَ بِجَمِيعِ مَا كَدَحَ لَهُ وَ جُمْلَةِ مَا سَعَى فِيهِ جَزَاءً لِلصُّغْرَى مِنْ أَيَادِيكَ وَ مِنَنِكَ ، وَ لَبَقِيَ رَهِيناً بَيْنَ يَدَيْكَ بِسَائِرِ نِعَمِكَ ، فَمَتَى كَانَ يَسْتَحِقُّ شَيْئاً مِنْ ثَوَابِكَ لَا مَتَي
(13) آنگاه از بندهاى كه روزيت را خورده، و بدان توان طاعت يافته، عوض نخواستهاى و در استفاده از ابزارى كه براى رسيدن به آمرزشت از آنها سود برده، بر وى تنگ نگرفتهاى.
بار خدايا، اگر نه چنين مىكردى، بندهات همهى آنچه را به رنج فراهم كرده و به كوشش اندوخته بود، در برابر كمترين احسان و انعامت، از دست داده بود، و در گرو ديگر نعمتهايت خود گروگان بود، پس، در اين صورت كى مستحق دريافت چيزى از ثوابت بود؟ كى؟ هيچگاه!!
﴿14﴾
هَذَا يَا إِلَهِي حَالُ مَنْ أَطَاعَكَ ، وَ سَبِيلُ مَنْ تَعَبَّدَ لَكَ ، فَأَمَّا الْعَاصِي أَمْرَكَ وَ الْمُوَاقِعُ نَهْيَكَ فَلَمْ تُعَاجِلْهُ بِنَقِمَتِكَ لِكَيْ يَسْتَبْدِلَ بِحَالِهِ فِي مَعْصِيَتِكَ حَالَ الْإِنَابَةِ إِلَى طَاعَتِكَ ، وَ لَقَدْ كَانَ يَسْتَحِقُّ فِي أَوَّلِ مَا هَمَّ بِعِصْيَانِكَ كُلَّ مَا أَعْدَدْتَ لِجَمِيعِ خَلْقِكَ مِنْ عُقُوبَتِكَ .
(14) بار خدايا، اين حال كسى است كه فرمانبردارت نبوده، و راه كسى است كه عبادتت كرده، اما كسى كه نافرمانيت كرده، و گناهانى مرتكب شده، تو در كيفرش شتاب نفرمودى، باشد كه از نافرمانيت دست بردارد، و روى به اطاعتت آرد، حال آنكه در همان نخستين گناه سزاوار همهى كيفرها كه براى آفريدگانت مهيا كردهاى شده بود.
﴿15﴾
فَجَمِيعُ مَا أَخَّرْتَ عَنْهُ مِنَ الْعَذَابِ وَ أَبْطَأْتَ بِهِ عَلَيْهِ مِنْ سَطَوَاتِ النَّقِمَةِ وَ الْعِقَابِ تَرْكٌ مِنْ حَقِّكَ ، وَ رِضًى بِدُونِ وَاجِبِكَ
(15) بار خدايا، پس اگر كيفر گناهان را به آينده افكندى، و در خشم و انتقام و عقاب درنگ فرمودى، چشم پوشى توست از حقت، و رضامندى توست از بندگانت، بى آنكه چنين رضامندى بر تو لازم باشد.
﴿16﴾
فَمَنْ أَكْرَمُ يَا إِلَهِي مِنْكَ ، وَ مَنْ أَشْقَى مِمَّنْ هَلَكَ عَلَيْكَ لَا مَنْ فَتَبَارَكْتَ أَنْ تُوصَفَ إِلَّا بِالْإِحْسَانِ ، وَ كَرُمْتَ أَنْ يُخَافَ مِنْكَ إِلَّا الْعَدْلُ ، لَا يُخْشَى جَوْرُكَ عَلَى مَنْ عَصَاكَ ، وَ لَا يُخَافُ إِغْفَالُكَ ثَوَابَ مَنْ أَرْضَاكَ ، فَصَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ ، وَ هَبْ لِي أَمَلِي ، وَ زِدْنِي مِنْ هُدَاكَ مَا أَصِلُ بِهِ إِلَي التَّوْفِيقِ فِي عَمَلِي ، إِنَّكَ مَنَّانٌ كَرِيمٌ .
(16) پس، خداوندا، چه كسى از تو كريمتر است؟ چه كسى از آنكه بر خلاف رضايت، به راه تباهى رود، شوربختتر است؟ به راستى هيچ كس! بار خدايا، تو فراتر از آنى كه از تو جز به نيكى ياد كنند، وگرامىتر از آنى كه از تو به خاطر دادگرى ترسند، از تو اين ترس نيست كه بر نافرمانانت ستم روا دارى و اين بيم نيست كه پاداش خشنودى خواهانت را فرو گذارى، پس، بر محمد و خاندانش درود فرست و آرزويم را ببخشاى و هدايتت را بيفزاى، تا بدان در كارم موفق گردم، كه تو بسيار بخشندهاى و كرامتمند.