وَ كَانَ مِنْ دُعَائِهِ عَلَيْهِ السَّلَامُ إِذَا اعْتَرَفَ بِالتَّقْصِيرِ عَنْ تَأْدِيَةِ الشُكْرِ
دعاى امام عليهالسلام هنگامى كه به ناتوانى از بجا آوردن شكر اقرار مىنمود
﴿1﴾
اللَّهُمَّ إِنَّ أَحَداً لَا يَبْلُغُ مِنْ شُكْرِكَ غَايَةً إِلَّا حَصَلَ عَلَيْهِ مِنْ إِحْسَانِكَ مَا يُلْزِمُهُ شُكْراً .
(1) خدايا! كسى به پايان شكرت نمىرسد مگر اين كه احسان تو بر او فراهم مىآيد كه او را به شكرى ديگر وا مىدارد،
﴿2﴾
وَ لَا يَبْلُغُ مَبْلَغاً مِنْ طَاعَتِكَ وَ إِنِ اجْتَهَدَ إِلَّا كَانَ مُقَصِّراً دُونَ اسْتِحْقَاقِكَ بِفَضْلِكَ
(2) و به طاعتت به اندازهاى نمىرسد هر چند بكوشد جز آن كه در برابر استحقاق تو به سبب احسانت عاجز است،
﴿3﴾
فَأَشْكَرُ عِبَادِكَ عَاجِزٌ عَنْ شُكْرِكَ ، وَ أَعْبَدُهُمْ مُقَصِّرٌ عَنْ طَاعَتِكَ
(3) پس شاكرترين بندگانت از شكر تو عاجز، و عابدترين آنها از فرمانبريت ناتوان است،
﴿4﴾
لَا يَجِبُ لِأَحَدٍ أَنْ تَغْفِرَ لَهُ بِاسْتِحْقَاقِهِ ، وَ لَا أَنْ تَرْضَى عَنْهُ بِاسْتِيجَابِهِ
(4) براى كسى حتمى نيست كه به سبب استحقاقش او را بيامرزى، و نه به سبب سزاواريش از او خشنود گردى،
﴿5﴾
فَمَنْ غَفَرْتَ لَهُ فَبِطَوْلِكَ ، وَ مَنْ رَضِيتَ عَنْهُ فَبِفَضْلِكَ
(5) پس كسى كه او را بيامرزى از احسان توست، و كسى كه از او خشنود شوى از فضل توست،
﴿6﴾
تَشْكُرُ يَسِيرَ مَا شَكَرْتَهُ ، وَ تُثِيبُ عَلَى قَلِيلِ مَا تُطَاعُ فِيهِ حَتَّى كَأَنَّ شُكْرَ عِبَادِكَ الَّذِي أَوْجَبْتَ عَلَيْهِ ثَوَابَهُمْ وَ أَعْظَمْتَ عَنْهُ جَزَاءَهُمْ أَمْرٌ مَلَكُوا اسْتِطَاعَةَ الِامْتِنَاعِ مِنْهُ دُونَكَ فَكَافَيْتَهُمْ ، أَوْ لَمْ يَكُنْ سَبَبُهُ بِيَدِكَ فَجَازَيْتَهُمْ
(6) عمل اندكى را كه پذيرفتهاى ثواب بسيار مىدهى، و بر چيز كمى كه در آن اطاعت شدهاى پاداش مىدهى، تا آنجا كه گويى شكر بندگانت كه پاداششان را بر آن لازم داشتهاى و جزايشان را از آن بزرگ نمودهاى كارى است كه بى تو توان باز ايستادن از آن را بر خوردارند، و از اين رو پاداششان دادهاى، يا گويى سبب آن سپاسگزارى به دست تو نبوده و بدين خاطر ايشان را مزد دادهاى،
﴿7﴾
بَلْ مَلَكْتَ يَا إِلَهِي أَمْرَهُمْ قَبْلَ أَنْ يَمْلِكُوا عِبَادَتَكَ ، وَ أَعْدَدْتَ ثَوَابَهُمْ قَبْلَ أَنْ يُفِيضُوا فِي طَاعَتِكَ ، وَ ذَلِكَ أَنَّ سُنَّتَكَ الْإِفْضَالُ ، وَ عَادَتَكَ الاحسان ، وَ سَبِيلَكَ الْعَفْوُ
(7) بلكه اى خداى من! مالك كار ايشان بودهاى پيش از آن كه آنان مالك پرستش تو شوند، و ثوابشان را آماده نمودهاى پيش از آن كه در فرمانبريت درآيند، و آن به خاطر اين است كه روش تو انعام، و عادت تو احسان، و راه تو بخشش است،
﴿8﴾
فَكُلُّ الْبَرِيَّةِ مُعْتَرِفَةٌ بِأَنَّكَ غَيْرُ ظَالِمٍ لِمَنْ عَاقَبْتَ ، وَ شَاهِدَةٌ بِأَنَّكَ مُتَفَضَّلٌ عَلَى مَنْ عَافَيْتَ ، وَ كُلٌّ مُقِرٌّ عَلَى نَفْسِهِ بِالتَّقْصِيرِ عَمَّا اسْتَوْجَبْتَ
(8) از اين رو همه آفريدگان معترفند كه تو كسى را كه عقوبت كنى ستمكار نيستى، و گواهند كه هر كه را عافيت دادى به او احسان نمودهاى، و همگان بر خود اقرار دارند به ناتوانى از آنچه سزاوارى،
﴿9﴾
فَلَوْ لَا أَنَّ الشَّيْطَانَ يَخْتَدِعُهُمْ عَنْ طَاعَتِكَ مَا عَصَاكَ عَاصٍ ، وَ لَوْ لاَ أَنَّهُ صَوَّرَ لَهُمُ الْبَاطِلَ فِي مِثَالِ الْحَقِّ مَا ضَلَّ عَنْ طَرِيقِكَ ضَالٌّ
(9) پس اگر شيطان ايشان را از طاعتت نفريبد، گناهكارى تو را نافرمانى نمىكرد، و اگر او باطل را در نظرشان به صورت حق ترسيم نمىكرد گمراهى از راه تو گمراه نمىشد،
﴿10﴾
فَسُبْحَانَكَ مَا أَبْيَنَ كَرَمَكَ فِي مُعَامَلَةِ مَنْ أَطَاعَكَ أَوْ عَصَاكَ تَشْكُرُ لِلْمُطِيعِ مَا أَنْتَ تَوَلَّيْتَهُ لَهُ ، وَ تُمْلِي لِلْعَاصِي فِيما تَمْلِكُ مُعَاجَلَتَهُ فِيهِ .
(10) پس پاك و منزهى تو! چه روشن است بزرگواريت در معامله با كسى كه تو را فرمان نبرده: فرمانبر را در ازاى آنچه خود برايش فراهم نمودهاى پاداش مىدهى، و معصيت كار را در آنچه توانا به شتاب در عذاب هستى مهلت مىدهى،
﴿11﴾
أَعْطَيْتَ كُلًّا مِنْهُمَا مَا لَمْ يَجِبْ لَهُ ، وَ تَفَضَّلْتَ عَلَى كُلٍّ مِنْهُمَا بِمَا يَقْصُرُ عَمَلُهُ عَنْهُ .
(11) به هر يك از آن دو چيزى عطا كردهاى كه برايش سزاوار نبوده، و بر هر يك از دو نفر چيزى احسان نمودى كه عملش از آن كوتاه است،
﴿12﴾
وَ لَوْ كَافَأْتَ الْمُطِيعَ عَلَى مَا أَنْتَ تَوَلَّيْتَهُ لَأَوْشَكَ أَنْ يَفْقِدَ ثَوَابَكَ ، وَ أَنْ تَزُولَ عَنْهُ نِعْمَتُكَ ، وَ لَكِنَّكَ بِكَرَمِكَ جَازَيْتَهُ عَلَى الْمُدَّةِ الْقَصِيرَةِ الْفَانِيَةِ بِالْمُدَّةِ الطَّوِيلَةِ الْخَالِدَةِ ، وَ عَلَى الْغَايَةِ الْقَرِيبَةِ الزَّائِلَةِ بِالْغَايَةِ الْمَدِيدَةِ الْبَاقِيَةِ .
(12) و اگر فرمانبر را بر آنچه كه خود را بر آن داشتهاى پاداش مىدادى نزديك بود كه ثوابت را از دست بدهد، و نعمتت از او جدا گردد، ولى تو به بزرگوارى خود او را پاداش دادى در برابر مدت كوتاه نابود شدنى به مدتى دراز هميشگى، و بر مدت نزديك زايل شدنى به مدت دامنهدار جاويدان،
﴿13﴾
ثُمَّ لَمْ تَسُمْهُ الْقِصَاصَ فِيما أَكَلَ مِنْ رِزْقِكَ الَّذِي يَقْوَى بِهِ عَلَى طَاعَتِكَ ، وَ لَمْ تَحْمِلْهُ عَلَى الْمُنَاقَشَاتِ فِي الآْلَاتِ الَّتِي تَسَبَّبَ بِاسْتِعْمَالِهَا إِلَى مَغْفِرَتِكَ ، وَ لَوْ فَعَلْتَ ذَلِكَ بِهِ لَذَهَبَ بِجَمِيعِ مَا كَدَحَ لَهُ وَ جُمْلَةِ مَا سَعَى فِيهِ جَزَاءً لِلصُّغْرَى مِنْ أَيَادِيكَ وَ مِنَنِكَ ، وَ لَبَقِيَ رَهِيناً بَيْنَ يَدَيْكَ بِسَائِرِ نِعَمِكَ ، فَمَتَى كَانَ يَسْتَحِقُّ شَيْئاً مِنْ ثَوَابِكَ لَا مَتَي
(13) سپس سپس از او در آنچه از روزى تو خورده و به آن بر فرمانبريت نيرو گرفته جبران نخواسته، و او را در حسابرسى از ابزار سختگيرى ننمودى، ابزارى كه به كار بردن آنها را وسيلهى رسيدن به آمرزشت قرار دادى، و اگر با او چنين مىكردى تمام آنچه براى آن كوشش كرده رفته بود و (نيز) تمام آنچه در آن تلاش كرده، در برابر كوچكترين احسانها و نعمتهايت، و در پيشگاهت به خاطر نعمتهاى ديگرت در گرو مىبود. پس چه زمانى شايسته است چيزى از ثواب تو را ؟ نه هيچ وقت؟
﴿14﴾
هَذَا يَا إِلَهِي حَالُ مَنْ أَطَاعَكَ ، وَ سَبِيلُ مَنْ تَعَبَّدَ لَكَ ، فَأَمَّا الْعَاصِي أَمْرَكَ وَ الْمُوَاقِعُ نَهْيَكَ فَلَمْ تُعَاجِلْهُ بِنَقِمَتِكَ لِكَيْ يَسْتَبْدِلَ بِحَالِهِ فِي مَعْصِيَتِكَ حَالَ الْإِنَابَةِ إِلَى طَاعَتِكَ ، وَ لَقَدْ كَانَ يَسْتَحِقُّ فِي أَوَّلِ مَا هَمَّ بِعِصْيَانِكَ كُلَّ مَا أَعْدَدْتَ لِجَمِيعِ خَلْقِكَ مِنْ عُقُوبَتِكَ .
(14) اين - اى خداى من!- حال كسى است كه تو را فرمان برده، و راه كسى كه در پرستشت كوشش نموده، اما آن كه فرمان تو را سرپيچى نموده و نهى تو را مرتكب شده، پس در انتقامت از او شتاب ننمودى تا حال خود را در نافرمانيت به حال بازگشت به فرمانبريت تغيير دهد و البته كه او در اولين چيزى كه به نافرمانى تو قصد نموده سزاوار گشته همهى آنچه از كيفرهايت را كه براى تمام خلقت آماده ساختهاى،
﴿15﴾
فَجَمِيعُ مَا أَخَّرْتَ عَنْهُ مِنَ الْعَذَابِ وَ أَبْطَأْتَ بِهِ عَلَيْهِ مِنْ سَطَوَاتِ النَّقِمَةِ وَ الْعِقَابِ تَرْكٌ مِنْ حَقِّكَ ، وَ رِضًى بِدُونِ وَاجِبِكَ
(15) پس تمام عذابى را كه از او به تأخير انداخته، و انتقام و عقاب خوار كنندهاى كه از او به عقب انداختهاى، صرف نظر كردن از حق خود، و خشنودى به كمتر از استحقاق خويش است،
﴿16﴾
فَمَنْ أَكْرَمُ يَا إِلَهِي مِنْكَ ، وَ مَنْ أَشْقَى مِمَّنْ هَلَكَ عَلَيْكَ لَا مَنْ فَتَبَارَكْتَ أَنْ تُوصَفَ إِلَّا بِالْإِحْسَانِ ، وَ كَرُمْتَ أَنْ يُخَافَ مِنْكَ إِلَّا الْعَدْلُ ، لَا يُخْشَى جَوْرُكَ عَلَى مَنْ عَصَاكَ ، وَ لَا يُخَافُ إِغْفَالُكَ ثَوَابَ مَنْ أَرْضَاكَ ، فَصَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ ، وَ هَبْ لِي أَمَلِي ، وَ زِدْنِي مِنْ هُدَاكَ مَا أَصِلُ بِهِ إِلَي التَّوْفِيقِ فِي عَمَلِي ، إِنَّكَ مَنَّانٌ كَرِيمٌ .
(16) از اين رو اى خداى من! بزرگوارتر از تو كيست، و چه كسى است بدبختتر از كسى كه در مخالت با تو هلاك شده؟ نه! كيست؟ پس تو والاتر از آنى كه جز به احسان وصف شوى، و منزه از آنى كه جز از عدل تو ترسيده شوى، بيم ستم بر كسى كه تو را نافرمانى كرده از تو نمىرود، و ترس واگذاشتن پاداش كسى كه تو را خشنود ساخته، پس بر محمد (ص) و خاندانش (ع) درود فرست، و آرزويم را به من ببخش، هدايت خود را بر من بيفزا چيزى كه به آن به توفيق در كردهام برسم، زيرا تو بسيار نعمت دهندهى بزرگوارى.