وَ كَانَ مِنْ دُعَائِهِ عَلَيْهِ السَّلَامُ فِي الاِعْتِرَافِ وَ طَلَبِ التَّوْبَةِ إِلَي اللهِ تَعَالَي
خطا بخشا، به شرمسارى، به گناه خويش معترفم، و در برابر تو پيشانى استغفار بر خاك مىسايم
﴿1﴾
اللَّهُمَّ إِنَّهُ يَحْجُبُنِي عَنْ مَسْأَلَتِكَ خِلَالٌ ثَلَاثٌ ، وَ تَحْدُونِي عَلَيْهَا خَلَّةٌ وَاحِدَةٌ
(1) حاجت پذيرا، سه خوى من مانع درخواست به درگاه تو مىشود و يك خوى من مرا به اين درخواست مىكشاند:
﴿2﴾
يَحْجُبُنِي أَمْرٌ أَمَرْتَ بِهِ فَأَبْطَأْتُ عَنْهُ ، وَ نَهْيٌ نَهَيْتَنِي عَنْهُ فَأَسْرَعْتُ إِلَيْهِ ، وَ نِعْمَةٌ أَنْعَمْتَ بِهَا عَلَيَّ فَقَصَّرْتُ فِي شُكْرِهَا .
(2) - امرى كه فرمانش از جانب تو رسيده و من در اجراى آن درنگ دارم.
- نهى و پرهيزى كه تو فرمان به دورى از آن دادهاى و من به سويش شتابانم.
- نعمت و بركتى كه به من عنايت فرمودهاى و من در شكر و سپاس از تو، كوتاه آمدهام.
﴿3﴾
وَ يَحْدُونِي عَلَى مَسْأَلَتِكَ تَفَضُّلُكَ عَلَى مَنْ أَقْبَلَ بِوَجْهِهِ إِلَيْكَ ، وَ وَفَدَ بِحُسْنِ ظَنِّهِ إِلَيْكَ ، إِذْ جَمِيعُ إِحْسَانِكَ تَفَضُّلٌ ، وَ إِذْ كُلُّ نِعَمِكَ ابْتِدَاءٌ
(3) اما آن ديگرى، «تفضل» تو باشد كه من حريصانه از تو آنرا مىخواهم و مىجويم. و تو اين تفضل به آنكس مىبخشى كه رو به سوى تو كند و با انديشهاى پاك به تو مشغول شود. زيرا كه همهى احسانت از روى تفضل است و همه نعمتهاى تو ابتداست.
﴿4﴾
فَهَا أَنَا ذَا ، يَا إِلَهِي ، وَاقِفٌ بِبَابِ عِزِّكَ وُقُوفَ الْمُسْتَسْلِمِ الذَّلِيلِ ، وَ سَائِلُكَ عَلَى الْحَيَاءِ مِنِّي سُؤَالَ الْبَائِسِ الْمُعيِلِ
(4) بىنيازا، پس اينك اين منم كه به درگاه كرمت به خوارى و خاكسارى و در كمال فرمانبردارى ايستادهام، و بسان بينواى عيالمند، دست نياز به سوى تو بىنياز پيش مىآورم.
﴿5﴾
مُقِرٌّ لَكَ بِأَنِّي لَمْ أَسْتَسْلِمْ وَقْتَ إِحْسَانِكَ إِلَّا بِالْإِقْلَاعِ عَنْ عِصْيَانِكَ ، وَ لَمْ أَخْلُ فِي الْحَالَاتِ كُلِّهَا مِنِ امْتِنَانِكَ .
(5) قادرا، اعتراف دارم كه در احسانت راه معصيت نپوئيدهام و جز از تو، از ديگرى فرمان نبردهام، و در همه احوال بذل و بخششت بر من تمام بوده است.
﴿6﴾
فَهَلْ يَنْفَعُنِي ، يَا إِلَهِي ، إِقْرَارِي عِنْدَكَ بِسُوءِ مَا اكْتَسَبْتُ وَ هَلْ يُنْجِينِي مِنْكَ اعْتِرَافِي لَكَ بِقَبِيحِ مَا ارْتَكَبْتُ أَمْ أَوْجَبْتَ لِي فِي مَقَامِي هَذَا سُخْطَكَ أَمْ لَزِمَنِي فِي وَقْتِ دُعَايَ مَقْتُكَ .
(6) مهربانا، اينك آيا اعتراف من به گناهان و بديها، نزد تو فايده دارد؟ اينك آيا اقرار من به درگاهت، بر زشتى اعمال و رفتارم، موجب كاهش از عذاب و رهائى از آن مىگردد؟ يا اينكه، اى خداى من، من گرفتار خشم تو هستم؟
اينك كه به سوى تو، دعاى من است، و تنها تو را مىخوانم، آيا خشم تو بر من همچنان است؟
﴿7﴾
سُبْحَانَكَ ، لَا أَيْأَسُ مِنْكَ وَ قَدْ فَتَحْتَ لِي بَابَ التَّوْبَةِ إِلَيْكَ ، بَلْ أَقُولُ مَقَالَ الْعَبْدِ الذَّلِيلِ الظَّالِمِ لِنَفْسِهِ الْمُسْتَخِفِّ بِحُرْمَةِ رَبِّهِ .
(7) برترا، تو از عيب و بدى، پاك و مبرائى. من هرگز از درگاهت نوميد نگردم و مىبينم كه در «توبه» و بازگشت از گناه، به سوى من و به روى من باز است. اينك گويم:
توبه پذيرا، آن بندهاى كه به خود ستم كرده و پا از حريم ايمان بيرون گذاشته،
﴿8﴾
الَّذِي عَظُمَتْ ذُنُوبُهُ فَجَلَّتْ ، وَ أَدْبَرَتْ أَيَّامُهُ فَوَلَّتْ حَتَّى إِذَا رَأَى مُدَّةَ الْعَمَلِ قَدِ انْقَضَتْ وَ غَايَةَ الْعُمُرِ قَدِ انْتَهَتْ ، وَ أَيْقَنَ أَنَّهُ لَا مَحِيصَ لَهُ مِنْكَ ، وَ لَا مَهْرَبَ لَهُ عَنْكَ ، تَلَقَّاكَ بِالْإِنَابَةِ ، وَ أَخْلَصَ لَكَ التَّوْبَةَ ، فَقَامَ إِلَيْكَ بِقَلْبٍ طَاهِرٍ نَقِيٍّ ، ثُمَّ دَعَاكَ بِصَوْتٍ حَائِلٍ خَفِيٍّ .
(8) آن بندهاى كه گناهان عظيمش رو به فزونى و روزگارش بس زار و بختش نزار است، چه شود كه ديگر او را فرصتى و مهلتى نيست و عمرش به سر آمده، و چگونه باور كند كه از كيفر گناه او را راه فرارى نيست؟ حال كه چنين است، پس با وجودى همه سرشار از توبه رو به سوى تو مىآورد. آنگاه با پاكى دل سر از سجده «توبه» بردارد و با صدائى شكسته و خسته زير لب تو را بخواند.
﴿9﴾
قَدْ تَطَأْطَأَ لَكَ فَانْحَنَى ، وَ نَكَّسَ رَأْسَهُ فَانْثَنَى ، قَدْ أَرْعَشَتْ خَشْيَتُهُ رِجْلَيْهِ ، وَ غَرَّقَتْ دُمُوعُهُ خَدَّيْهِ ، يَدْعُوكَ بِيَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِينَ ، وَ يَا أَرْحَمَ مَنِ انْتَابَهُ الْمُسْتَرْحِمُونَ ، وَ يَا أَعْطَفَ مَنْ أَطَافَ بِهِ الْمُسْتَغْفِرُونَ ، وَ يَا مَنْ عَفْوُهُ أَكْثَرُ مِنْ نَقِمَتِهِ ، وَ يَا مَنْ رِضَاهُ أَوْفَرُ مِنْ سَخَطِهِ .
(9) چنين پشيمانى، با پشتى دو تا گشته و سرى افكنده و پاهائى پرلرزش و گونههائى پر از آب چشم گويد: اى بخشندهترين بخشندگان، اى مهربانترين كه رحمت خواهان و نيازمندان رو به سوى تو آرند و آمرزش خواهان گرد رحمت تو گردند. اى كه عفوت از خشمت بيشتر، اى كه خشنوديت از ناخشنوديت افزونتر است.
﴿10﴾
وَ يَا مَنْ تَحَمَّدَ إِلَى خَلْقِهِ بِحُسْنِ التَّجَاوُزِ ، وَ يَا مَنْ عَوَّدَ عِبَادَهُ قَبُولَ الْإِنَابَةِ ، وَ يَا مَنِ اسْتَصْلَحَ فَاسِدَهُمْ بِالتَّوْبَةِ وَ يَا مَنْ رَضِيَ مِنْ فِعْلِهِمْ بِالْيَسِيرِ ، وَ يَا مَنْ كَافَى قَلِيلَهُمْ بِالْكَثِيرِ ، وَ يَا مَنْ ضَمِنَ لَهُمْ إِجَابَةَ الدُّعَاءِ ، وَ يَا مَنْ وَعَدَهُمْ عَلَى نَفْسِهِ بِتَفَضُّلِهِ حُسْنَ الْجَزَاءِ .
(10) اى آنكه با خيال عفو و اغماض و گذشت، بر آفريدگان منت گذاشتهاى. اى آنكه بندگان را به پذيرش «توبه» و اجابت انابت، عادت دادهاى. اى آنكه فساد و عناد آدميان را به توبهشان مىشوئى و از اندك كردار نيكويشان خشنود مىشوى. اى آنكه به كمترين كار ثواب، پاداش بسيارشان مىبخشى و ضامن و اجابت كننده دعاى آنان تنها توئى. اين توئى كه به فضل و كرمت وعده پاداش نيكو به نيكوكاران دادهاى.
﴿11﴾
مَا أَنَا بِأَعْصَى مَنْ عَصَاكَ فَغَفَرْتَ لَهُ ، وَ مَا أَنَا بِأَلْوَمِ مَنِ اعْتَذَرَ إِلَيْكَ فَقَبِلْتَ مِنْهُ ، وَ مَا أَنَا بِأَظْلَمِ مَنْ تَابَ إِلَيْكَ فَعُدْتَ عَلَيْهِ .
(11) آمرزش پذيرا، من آن گناهكارى نيستم كه دل به گناه داده و توبه و مغفرت خواسته. من خوارتر از آن پوزشخواه نيستم كه بر خطاى خويش پوزش خواسته و تو پوزشش پذيرفتهاى.
من ستمكارتر از آن ستمگر نيستم كه ظلمى بپا داشته و شرمنده از ظلم خويش است و تو از روى احسانگرى گناهش بخشيدهاى.
﴿12﴾
أَتُوبُ إِلَيْكَ فِي مَقَامِي هَذَا تَوْبَةَ نَادِمٍ عَلَى مَا فَرَطَ مِنْهُ ، مُشْفِقٍ مِمَّا اجْتَمَعَ عَلَيْهِ ، خَالِصِ الْحَيَاءِ مِمَّا وَقَعَ فيِهِ .
(12) من اينجا بر آنچه گناه و خطا و ظلم و جور كردهام به درگاه تو استغفار مىآورم. و استغفار و توبهام به كسى مىماند كه از كرده خويش سخت پشيمان، از خوى بد خويش ترسان، و از آنچه رخ داده به راستى شرمنده و نگران است.
﴿13﴾
عَالِمٍ لَيْكَ، بِأَنَّ الْعَفْوَ عَنِ الذَّنْبِ الْعَظِيمِ لَا يَتَعَاظَمُكَ ، وَ أَنَّ التَّجَاوُزَ عَنِ الْإِثْمِ الْجَلِيلِ لَا يَسْتَصْعِبُكَ ، وَ أَنَّ احْتِمالَ الْجِنَايَاتِ الْفَاحِشَةِ لَا يَتَكَأَّدُكَ ، وَ أَنَّ أَحَبَّ عِبَادِكَ إِلَيْكَ مَنْ تَرَكَ الاِسْتِكْبَارَ عَلَيْكَ ، وَ جَانَبَ الْاِصْرَارَ ، وَ لَزِمَ الاِسْتِغْفَارَ .
(13) آن كسى كه مىداند چنين خطاپوشى بزرگ، بر تو بزرگ، و اغماض از بسيارى گناه بر تو دشوار، و جرمپوشى بسيار بر تو گران نيست.
نزد تو اى قادر متعال، نزديكترين بندگان آنكس است كه بر تو سركشى نكند، و از اصرار بر سركشى و كفران دورى كند، و پيوسته آمرزشخواه باشد.
﴿14﴾
وَ أَنَا أَبْرَأُ إِلَيْكَ مِنْ أَنْ أَسْتَكْبِرَ ، وَ أَعُوذُ بِكَ مِنْ أَنْ أُصِرَّ ، وَ أَسْتَغْفِرُكَ لِمَا قَصَّرْتُ فِيهِ ، وَ أَسْتَعِينُ بِكَ عَلَى مَا عَجَزْتُ عَنْهُ .
(14) سبحانا، من آن بندهام كه در مقابل تو از عناد و عصيان بيزارى مىجويم، و از اصرار بر گناه به تو پناه مىبرم، و به خاطر هر گناهى كه گاهى مرتكب شدهام، هر چند كوچك و بىمقدار، از تو آمرزش مىخواهم، و اگر از طاعتت ناتوانم، از تو يارى و توانائى مىطلبم.
﴿15﴾
اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ ، وَ هَبْ لِي مَا يَجِبُ عَلَيَّ لَكَ ، وَ عَافِنِي مِمَّا أَسْتَوْجِبُهُ مِنْكَ ، وَ أَجِرْنِي مِمَّا يَخَافُهُ أَهْلُ الْإِسَاءَةِ ، فَإِنَّكَ مَلِيءٌ بِالْعَفْوِ ، مَرْجُوٌّ لِلْمَغْفِرَةِ ، مَعْرُوفٌ بِالتَّجَاوُزِ ، لَيْسَ لِحَاجَتِي مَطْلَبٌ سِوَاكَ ، وَ لَا لِذَنْبِي غَافِرٌ غَيْرُكَ ، حَاشَاكَ
(15) الهى، درود تو بر «محمد» و خاندان او باد.
رحيما، آن عفو و بخششت كه از سوى تو بر من واجب است، به من ببخش، و مرا از آن كيفر و جزاى تلخى كه از جانب تو بر من لازم و من سزاوار آنم، رهائى بده.
رحمانا، مرا از شر دوزخى كه گنهكاران از آن مىترسند، آسوده دار، زيرا تو بر دفع و رفع اين عذاب توانائى، و من اميد به چنين آمرزش به تو دارم. تو كه به گذشت و بخشش ميان خلق مشهورى، اينك به چه كسى و به كجا حاجت برم كه مىدانم جز تو مرا حاجتپذيرى و بر گناهانم، آمرزگارى نيست.
آفريدگارا، تو از هر عيب و ايراد مبرائى و جز تو هيچ مخلوق را هرگز آمرزگارى نيست.
﴿16﴾
وَ لَا أَخَافُ عَلَى نَفْسِي إِلَّا إِيَّاكَ ، إِنَّكَ أَهْلُ التَّقْوَى وَ أَهْلُ الْمَغْفِرَةِ ، صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ ، وَ اقْضِ حَاجَتِي ، وَ أَنْجِحْ طَلِبَتِي ، وَ اغْفِرْ ذَنْبِي ، وَ آمِنْ خَوْفَ نَفْسِي ، إِنَّكَ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ ، وَ ذَلِكَ عَلَيْكَ يَسِيرٌ ، آمِينَ رَبَّ الْعَالَمِينَ .
(16) من بر خويشتن جز از تو ترس ندارم و مىدانم كه تو سزاوارى كه بيم از تو داشته باشم و شايسته مقام عالى آمرزگار بودن تنها توئى.
الهى، درود تو بر «محمد» و خاندان او باد.
حاجت پذيرا، مرا به نيازم برسان، آرزويم برآورده ساز، گناهانم را ببخش، و از بيم مرا ايمن دار، زيرا تو به هر كار توانائى و اجابت نياز بر تو بسى سهل و آسان است.
خطا بخشا، حاجتم به ثمر رسان و دعايم بپذير.