دعای 45 ( دعا به هنگام وداع با ماه مبارک رمضان ) ترجمه صدرالدین بلاغی

(1) خدايا اى كسى كه در برابر احسان به خلق مزد نمى‌خواهى،

(2) و اى كسى كه از بخشش پشيمان نمى‌شوى،

(3) و اى كسى كه مزد بنده‌ى خود را افزون از عمل مى‌بخشى، و برابر نمى‌دهى،

(4) نعمتت بى‌سابقه‌ى استحقاق، و عفوت به آيين تفضل، و عقوبتت عدل، و قضايت خير است.

(5) اگر عطا كنى، عطايت را به منت آلوده نمى‌سازى، و اگر منع كنى منعت از روى ستم نيست.

(6) هر كه تو را شكر گزارد جزاى شكر مى‌دهى، و حال آنكه تو خود او را به شكر ملهم ساخته‌اى،

(7) و هر كه سپاس تو را به جا آورد پاداش مى‌بخشى در صورتى كه تو خود سپاس به او آموخته‌اى،

(8) پرده مى‌پوشى بر آنكه اگر مى‌خواستى او را رسوا مى‌ساختى، و بخشش مى‌كنى بر كسى كه اگر مى‌خواستى از او دريغ مى‌داشتى، در حالى كه آن دو از جانب تو سزاوار رسوايى و منع‌اند. ولى تو كارهاى خود را بر پايه‌ى تفضل بنا نهاده‌اى، و قدرتت را بر آيين گذشت روان ساخته‌اى،

(9) و آنكه را عصيان تو كرده به حلم تلقى نموده‌اى، و آنكه را درباره‌ى خود قصد ستم كرده مهلت داده‌اى. تو ايشان را به مداراى خود مهلت مى‌دهى تا مگر بازگردند، و در مواخذه ايشان شتاب نمى‌كنى تا مگر توبه كنند، تا كسى از ايشان كه بر خلاف رضاى تو مستوجب هلاك شده به مهلكه درنيافتد، و كسى از ايشان كه به سوءاستفاده از نعمت تو سزاوار بدبختى شده بدبخت نگردد، مگر بعد از آنكه راه هر بهانه بر او بسته شود و حجت از هر جهت بر او تمام گردد. و اين اتمام حجت پرتو كرمى از آفتاب عفو توست- اى خداى كريم- و ميوه‌ى منفعتى از بوستان شفقت توست- اى خداى حليم-

(10) تويى كه براى بندگانت درى به سوى عفو خود گشوده‌اى، و آن را توبه ناميده‌اى، و بر آن در راهنمايى از وحى خود قرار داده‌اى تا آن را گم نكنند، پس تو خود- كه منزه و جاويد است نامت- فرموده‌اى: «به سوى خدا توبه‌اى خالص و پيراسته از نفاق كنيد، تا مگر پروردگارتان گناهانتان را محو كند، و شما را به بهشتى كه نهرها از زير درختان آن روانست درآورد».

(11) در آن روز كه خدا پيغمبر خود را و آنان را كه به او ايمان آورده‌اند خوار نمى‌گذارد، و در حالى كه نورشان پيش رويشان و از سمت راستشان روان است مى‌گويند: اى پروردگار ما، نور ما را براى ما كامل ساز و ما را بيامرز، زيرا كه تو بر هر چيز توانايى». پس بعد از گشودن در، و بپا داشتن راهنما، عذر آن كس كه از ورود به آن منزل غفلت ورزد چه خواهد بود؟! «گر گدا كاهل بود تقصير صاحبخانه چيست؟»

(12) و تويى كه در معامله، بر عطاى خود به بندگان افزوده‌اى تا در تجارتهاشان، با تو سود برند، و در كوچ كردن به سوى تو كمياب گردند، و از تو بهره‌اى افزون يابند،

(13) و به همين سبب تو خود- كه مبارك نام و بلندمقامى- فرموده‌اى: «هر كه كار نيكى بجا آورد پس مزدش ده برابر آن است، و هر كه كار بدى را مرتكب شود پس جز بمانند كارش كيفر داده نمى‌شود» و نيز فرموده‌اى: «مثل كسانى كه اموال خود را در راه خدا انفاق مى‌كنند مانند دانه‌اى است كه هفت خوشه بروياند كه در هر خوشه صد دانه باشد، و خدا اين شمار را براى هر كه بخواهد مضاعف مى‌سازد». و نيز فرموده‌اى: «كيست آن كه به خدا قرض الحسنه‌اى دهد تا خدا آن را برايش چندين برابر سازد؟» و همچنين نظاير اين وعده‌ها از افزايش‌هاى حسنات كه در قرآن نازل فرموده‌اى.

(14) و تويى كه به وسيله‌ى سخن خود از جهان غيب خويش، و به وسيله‌ى تشويقت- كه متضمن بهره‌ى بندگان است آنان را به امورى هدايت فرموده‌اى كه اگر آن را از ايشان مى‌پوشيدى چشمهاشان آن را درك نمى‌كرد، و گوشهاشان آن را فرانمى‌گرفت، و دست انديشه‌ى ايشان به آن نمى‌رسيد. از اين رو فرموده‌اى: «مرا ياد كنيد تا شما را ياد كنم، و مرا سپاس بگزاريد و كفران مكنيد». و نيز فرموده‌اى: «هرآينه اگر شكر كنيد شما را فزونى دهم، و اگر كفران كنيد همانا كه عذاب من سخت است.»

(15) و نيز فرموده‌اى: «مرا بخوانيد تا شما را اجابت كنم، آنان كه از خواند من كبر مى‌ورزند زود است كه به خوارى به دوزخ درآيند.» پس خواند خود را عبادت و تركش را تكبر ناميده‌اى، و بر ترك دعا به دخول دوزخ با خوارى تهديد فرموده‌اى.

(16) و به اين سبب بندگان، تو را به نعمتت ياد كردند، و به فضيلت شكر گزاردند، و بر حسب فرمانت تو را خواندند، و براى افزودن احسانت در راه تو صدقه دادند، و تنها راه نجاتشان از خشم تو و دست يافتنشان بر رضاى تو در آن بود.

(17) و اگر مخلوقى مخلوق ديگر را بمانند آنكه تو بندگانت را به خود راهنمايى كرده‌اى به سوى خود راهنماى مى‌كرد مورد ستايش مى‌بود. پس تو را سپاس تا آنجا كه راهى در سپاس تو يافت شود، و تا آنجا كه براى سپاس لفظى كه در ستايش تو به كار رود و معنايى كه به سپاس منصرف گردد باقى باشد.

(18) اى كسى كه احسان و فضل را بر بندگانت انعام فرموده‌اى، و ايشان را به نعمت و عطا فراگرفته‌اى، چه آشكار است در زندگى ما نعمت تو! و چه سرشار است بر ما احسان و انعام تو! و چه بسيار ما را به نيكى و احسان خود اختصاص داده‌اى:

(19) ما را به دين برگزيده و آيين پسنديده و راه آسان خود رهبرى فرموده‌اى، و به تقرب نزد خويش، و رسيدن به كرامت خويش بينا ساخته‌اى.

(20) خدايا و تو ماه رمضان را از جمله‌ى آن وظايف ممتاز و فرايض مخصوص قرار داده‌اى: همان ماه رمضان كه آن را از همه‌ى ماه‌ها اختصاص بخشيده‌اى، و از همه‌ى زمانها و روزگارها برگزيده‌اى، و بر همه‌ى اوقات سال برترى داده‌اى، به سبب قرآن و نورى كه در آن فروفرستاده‌اى، و به سبب آنكه ايمان را در آن ماه مضاعف ساخته‌اى، و روزه را در آن ماه واجب كرده‌اى، و بپا خاستن براى عبادت را در آن ترغيب فرموده‌اى، و شب قدر را- كه خود از هزار ماه بهتر است- در آن ماه تجليل نموده‌اى،

(21) و آنگاه ما را به سبب آن بر ساير امتها تفضيل داده‌اى، و به فضيلت آن بجاى اهل اديان برگزيده‌اى. از اين رو روزش را- به فرمان تو- روزه داشتيم. و شبش را- به يارى تو- به عبادت برخاستيم. در حالى كه به وسيله‌ى صيام و قيامش خود را در معرض آن رحمتى كه ما را بر آن عرضه كرده‌اى درآورديم، و آن را وسيله‌ى ثواب تو قرار داديم. و تو به عطاى خواسته‌ها قادرى و به آنچه از فضل و احسانت مسئلت شود بخشنده‌اى، و به هر كس كه آهنگ قرب تو كند نزديكى.

(22) و اين ماه در ميان ما ستوده زيست، و با ما پسنديده مصاحبت كرد، و بهترين سودهاى جهانيان را بهره‌ى ما ساخت، و آنگاه به هنگام پايان يافتن وقت و سرآمدن مدت و كامل شدن شماره‌اش از ما جدا شد.

(23) پس ما آن را بمانند كسى وداع مى‌كنيم كه فراقش بر ما دشوار آمده، و روى برتافتنش ما را به وحشت افكنده، و او را بر ذمه ما پيمانى نگاهداشتنى، و حرمتى رعايت كردنى. و حقى گزاردنى لازم شده. از اين رو همگى مى‌گوييم:

(24) سلام بر تو اى بزرگترين ماه خدا، و اى عيد دوستان خدا سلام بر تو اى گراميترين مصاحب از ميان اوقات، و اى بهترين ماه در ايام و ساعات.

(25) سلام بر تو اى ماهى كه برآمدن كامها در آن آسان و اعمال نيك در منتشر و فراوان است.

(26) سلام بر تو اى همنشينى كه چون پديد آيد احترامش بزرگ، و چون ناپديد شود فقدانش دردناك است. و اى مايه‌ى اميدى كه فراقش رنج افزاست.

(27) سلام بر تو اى همدمى كه چون روآورد مايه‌ى انس شد، و شادى انگيخت، و چون سپرى شد، وحشت افزود، و متالم ساخت.

(28) سلام بر تو اى همسايه‌اى كه دلها در جوار آن رقت گرفت، و گناهان در آن كم شد.

(29) سلام بر تو اى يارى دهنده‌اى كه ما را در مبارزه‌ى شيطان يارى داد، و اى رفيقى كه راه‌هاى احسان را هموار ساخت.

(30) سلام بر تو، چه بسيارند آزادشدگان خدا در دوران تو، و چه نيكبخت است به سبب تو كسى كه احترامت را منظور داشته است.

(31) سلام بر تو كه چه زداينده بودى گناهان را! و چه پوشنده بودى انواع عيبها را!

(32) سلام بر تو، چه طولانى بودى بر گناهكاران! و چه با هيبت بودى در دلهاى مومنان.

(33) سلام بر تو اى ماهى كه روزها با تو سر همسرى ندارند،

(34) سلام بر تو كه از هر جهت موجب سلامتى.

(35) سلام بر تو كه همنشينيت مكروه، و معاشرتت نكوهيده نيست.

(36) سلام بر تو همچنان كه با ارمغان بركات بر ما وارد شدى، و آلودگى گناهان را از ما فروشستى.

(37) سلام بر تو كه وداع با تو از روى خستگى، و ترك روزه‌ات از سر ملالت نيست.

(38) سلام بر تو كه پيش از آمدن در آرزوى تو بوديم، و پيش از رفتن از انديشه‌ى فراقت محزونيم.

(39) سلام بر تو، چه بسا بديها كه به يمن تو از جانب ما گشته، و چه خوبيها كه به بركت تو بر ما روان شده!

(40) سلام بر تو، و بر شب قدرى كه از هزار ماه بهتر است.

(41) سلام بر تو، ديروز چه سخت به تو دل بسته بوديم، و فردا چه بسيار به تو مشتاق خواهيم بود!

(42) سلام بر تو، و بر فضيلتت كه از آن محروم شديم، و بر بركات گذشته‌ات كه از ما ربوده شد.

(43) خدايا، ما اهل اين ماهيم كه ما را به آن تشريف بخشيدى، و ما را براى حقشناسى آن توفيق دادى، در آن زمان كه، بدبختان قيمت وقتش را نشناختند، و به علت بدبختى خود از فضل آن محروم ماندند.

(44) و تويى سرپرست ما در شناختن فضيلتش، كه ما را براى آن برگزيدى، و وظايفش كه ما را به آن رهبرى كردى. و ما- با اعتراف به تقصير- به توفيق تو صيام و قيامش را عهده‌دار شديم، و اندكى از بسيار را بجا آورديم.

(45) خدايا، پس از سر اعتراف به بدكردارى و به آيين اقرار بر سهل‌انگارى حمد تو مى‌گوييم، و پشيمانى قطعى دلها، و عذر صادقانه‌ى زبانهامان را به تو اختصاص مى‌دهيم پس ما را به تقصيرى كه به ما اصابت كرده، اجرى عطا كن كه به نيروى آن، خيرى را كه دلخواه ماست دريابيم و اندوخته‌هايى را كه مورد علاقه‌ى شديد ما است به عوض بستانيم.

(46) و عذر ما را در تقصير از پرداخت حق خودت بپذير، و آينده‌ى عمر ما را به ماه رمضان ديگر برسان، و چون ما را به آن ماه رساندى بر انجام عبادتى كه زيبنده‌ى تو باشد يارى ده، و بر قيام به طاعتى كه لايق آن ماه باشد موفق ساز و عمل شايسته‌اى را كه موجب تدارك حق تو در آن دو ماه او ماههاى زمان است، به دست ما جارى كن.

(47) خدايا، هر معصيت صغيره، يا كبيره‌اى كه در اين ماه پيرامون آن گشته‌ايم، يا گناهى كه به آن آلوده شده‌ايم، يا خطايى كه مرتكب گشته‌ايم از روى عمد يا فراموشى، به ستم كردن بر خود يا به هتك حرمت ديگرى، پس بر محمد و آلش رحمت فرست، و ما را از آن در پرده‌ى ستارى خود بپوشان، و به عفوت از ما، درگذر، و ما را در آن ماه نصب‌العين شماتت كنندگان مساز، و زبان طعنه زنندگان را بر ما مگشاى، و ما را به مهربانى بى‌پايان و فضل كاستى ناپذيرت به كارى بگمار كه سبب فرونهادن و پوشاندن آن چيزى شود كه در آن ماه بر ما نمى‌پسندى.

(48) خدايا، بر محمد و آلش رحمت فرست، و مصيبت رفتن ماه ما را جبران كن، و روز عيد و روزه گشودنمان را بر ما مبارك ساز، و آن را از بهترين روزهايى قرار ده كه بر ما گذشته است جالبترين روزها براى عفو، و پاك كننده‌ترين روزها براى گناه و گناهان پنهان و آشكار ما را بيامرز.

(49) خدايا، با بيرون رفتن اين ماه، ما را از گناهانمان بيرون آور، و همراه خارج شدنش ما را از بديهامان خارج ساز. و ما را از خوشبخت‌ترين اهل اين ماه به وسيله‌ى اين ماه، و از پرنصيبترين ايشان در اين ماه، و از بهره‌مندترين ايشان در اين ماه قرار ده.

(50) خدايا، هركس كه اين ماه را چنانكه شايسته‌ى رعايت است رعايت كرده، و حرمتش را چنانكه شرط نگهداريست نگاهداشته، و به حدودش چنانكه شايسته‌ى قيام است بپاخاسته، و از گناهان خود چنانكه حق پرهيزكارى است، پرهيز كرده، يا به وسيله‌ى تقربى- كه موجب رضاى تو از او گشته است، و رحمت تو را بر او معطوف داشته است- به سوى تو تقرب يافته، پس مانند آنچه به او بخشيده‌اى از توانگرى خود به ما ببخش، و چندين برابر آن را از فضل خود به ما عطا كن. زيرا كه فضل تو كاستى نمى‌گيرد، و خزانه‌هايت نقصان نمى‌پذيرد، بلكه افزون مى‌شود، و كانهاى احسان تو فانى نمى‌شود، و همانا كه بخشش گوارا بخشش توست.

(51) خدايا بر محمد و آلش رحمت فرست، و مانند ثوابهاى آن كس را براى ما بنويس كه تا روز رستاخيز در آن ماه روزه داشته، يا در عبادت تو كوشيده است.

(52) خدايا، در اين روز كه آن را براى مومنان عيد و شادى، و براى اهل دين خود روز اجتماع و تعاون قرار دادى، پيش تو توبه مى‌كنيم از هر گناهى كه مرتكب شده‌ايم، يا هر كار بدى كه از پيش فرستاده‌ايم، يا انديشه‌ى بدى كه در دل داشته‌ايم توبه كسى كه خيال بازگشت به گناه در دل ندارد، و پس از توبه بخطا بازنمى‌گردد: توبه‌ى خالصى كه از شك و ريب پيراسته باشد. پس آن را از ما بپذير، و از ما خشنود شو، و ما را بر آن ثابت بدار

(53) خدايا ترس از عذاب وعيد، و شوق به ثواب موعود را روزى ما ساز، تا لذت آنچه را كه از تو مسئلت مى‌كنيم و شدت اندوه آنچه را كه از آن به تو پناه مى‌بريم دريابيم.

(54) و ما را نزد خود از توبه كنندگانى قرار ده كه محبت را برايشان لازم ساخته‌اى، و بازگشتشان را به طاعت خود پذيرفته‌اى. اى عادلترين عادلان.

(55) خدايا، از پدران و مادران و همه‌ى اهل دين ما، هر كه از ايشان درگذشته و هر كه تا روز قيامت خواهد آمد، درگذر.

(56) خدايا، بر محمد پيغمبر ما و آل او رحمت فرست، همچنان كه بر فرشتگان مقرب خود رحمت فرستادى. و بر او و آلش رحمت فرست، همچنان كه بر پيغمبران مرسلت رحمت فرستادى و بر او و آلش رحمت فرست، همچنان كه بر بندگان صالحت رحمت فرستادى، و بهتر از آن اى پروردگار جهانيان: چنان رحمتى كه بركتش به ما برسد، و نفعش به ما عايد شود، و به موحب آن دعايمان مستجاب گردد. زيرا كه تو كريمتر كسى هستى كه بر او توكل كنند، و بخشنده‌تر كسى هستى كه از فضلش مسئلت نمايند. و تو بر هر چيز قدرت بى‌نهايت دارى.