دعای 45 ( دعا به هنگام وداع با ماه مبارک رمضان ) ترجمه سید علیرضا جعفری

(1) خدايا! اى آن كه رغبتى به پاداش (از سوى بندگان) ندارد!

(2) و اى كسى كه از عطا و بخشش نادم و پشيمان نمى‌شود!

(3) و اى كسى كه به بنده‌اش پاداش برابر نمى‌دهد! (بلكه بيشتر).

(4) منت و نعمت تو ابتدايى (بدون اين كه در برابر عمل نيك بندگان باشم) و عفو تو از روى تفضل (بدون اين كه بندگان مستحق باشند) و كيفر تو عين عدالت و قضا و حكم تو خير و خوبى است.

(5) اگر چيزى را ببخشى، آن را با منت گذاشتن همراه نمى‌سازى و اگر منع كنى و عنايت نفرمايى از روى تعدى و ظلم نباشد.

(6) تو نسبت به آن كه شكر تو گويد شكر و سپاسگزارى مى‌كنى، و حال آن كه تو خود شكر كردن را به او الهام فرموده‌اى.

(7) و هر كس تو را حمد و سپاس گزارد به او پاداش مى‌دهى، و حال آن كه تو خود حمد و سپاس گزاردن را به او آموخته‌اى.

(8) پرده‌پوشى مى‌كنى بر آن كس كه اگر مى‌خواستى رسوايش مى‌كردى و او را به فضاحت مى‌كشاندى، و جود و بخشش مى‌كنى بر كسى كه اگر مى‌خواستى از او بازمى‌داشتى و محرومش مى‌نمودى، و حال آن كه هر دوى اين‌ها شايسته‌ى رسوايى و منع تو بودند، مگر اين كه اساس كارهاى خود را به تفضل و احسان نمودن بنا كرده‌اى و قدرت خويش را بر چشم‌پوشى و گذشت جارى ساخته‌اى.

(9) و با آن كس كه به عصيان تو دست يازيده با حلم و بردبارى رو به رو مى‌شوى، و به آن كسانى كه در مورد خويشتن عزم ظلم كردن دارند مهلت مى‌دهى، در عذاب و عقوبتشان درنگ كرده و انتظار مى‌كشى تا شايد به سوى تو بازگردند و مؤاخذه آن‌ها را رها مى‌كنى تا بلكه به توبه موفق شوند تا هلاكت هلاك شونده از جانب تو نباشد و آن كس كه شقى است به سبب نعمت تو به شقاوت نرسد مگر پس از عذر طولانى و بسيار و حجت‌ها و دليل‌هاى پى در پى. اين‌ها همه از روى عفو و گذشت توست اى كريم! و بهره‌اى است از مهربانى تو اى بردبار.

(10) تويى كه براى بندگانت درى به سوى عفو خويش گشوده‌اى و آن را به «توبه» نام نهاده‌اى و براى گذر از آن در، دليل و راهنمايى از وحى خويش قرار داده‌اى تا راه را گم نكنند پس خود- كه نامت خجسته و والاست- فرمودى: «به سوى خدا توبه كنيد توبه‌اى نصوح (و راستين و خالصانه) به اميد آن كه پروردگارتان سيئات و گناهان شما را محو كند و شما را به بهشت‌هايى وارد نمايد كه از زير درختانش نهرها جارى است.»

(11) روزى كه خداوند، پيامبر و كسانى را كه به او ايمان آوردند، خوار و ذليل نمى‌سازد، نور ايشان از پيش رو و از جانب راست آن‌ها مى‌تابد؛ مى‌گويند: «اى پروردگار ما! نورمان را كامل فرما و ما را ببخش و بيامرز، كه تو بر هر كارى قادر و توانايى.» پس چيست عذر كسى كه از ورود به آن منزل غفلت نمايد، پس از گشوده شدن در و اقامه‌ى دليل و حجت؟

(12) و تويى آن كسى كه در معامله با بندگانت با عطاى خويش بر سود آن‌ها افزوده‌اى، تو مى‌خواهى كه آن‌ها در تجارتشان با تو سود كنند و مى‌خواهى كه با كوچ كردن به سوى تو و بخشش فراوان تو به رستگارى برسند. پس تو خود- كه نامت مبارك و والاست- فرمودى: «هر كس كار نيكى بياورد، ده برابر آن، از آن اوست و كسى كه كار بدى بياورد جز به همان اندازه كيفر نبيند.»

(13) و فرمودى: «مثل آنان كه اموالشان را در راه خدا انفاق مى‌كنند همانند دانه‌اى است كه هفت خوشه بروياند، كه هر خوشه‌اى صد دانه باشد؛ و خداوند براى هر كس كه بخواهد چند برابر مى‌افزايد.» و فرمودى: «كيست كه به خدا قرض دهد، قرضى نيكو، تا خدا آن را برايش چندين برابر نمايد؟» و امثال و نظاير اين‌ها كه در قرآن، درباره‌ى چند برابر پاداش دادن كارهاى نيك فرموده‌اى.

(14) و تويى آن خدايى كه با قول و گفتار خويش از غيب و با ترغيب بندگان كه سود ايشان در آن است، آن‌ها را به نكته‌اى هدايت و راهنمايى كردى كه اگر از ايشان پوشيده مى‌داشتى، چشم‌هايشان آن را درك نمى‌كرد و گوش‌هايشان آن را نمى‌شنيد و فكرشان بدان راه نمى‌يافت، پس فرمودى: «مرا ياد كنيد تا شما را ياد نمايم و مرا شكرگزارى كنيد و ناسپاسى‌ام ننماييد» و فرمودى: «اگر شكر و سپاس گزاريد، بر نعمت‌هاى شما مى‌افزايم و اگر كفران كنيد و ناسپاسى نماييد، به راستى كه عذاب من شديد است.»

(15) و فرمودى: «مرا بخوانيد تا اجابت كنم شما را، به راستى آنان كه از عبادت و بندگى من سر بر تافتند و تكبر ورزيدند بزودى با حالت خوارى و ذلت داخل جهنم خواهند شد.» پس دعا و خواندن خود را «عبادت» نام نهادى و ترك آن را استكبار و تكبر ورزيدن ناميدى، و تهديد كردى كه ترك دعا، داخل شدن به جهنم را، با حالت خوارى و ذلت، در پى خواهد داشت.

(16) پس (بندگان) تو را به خاطر منت و لطفت ياد نمودند، و به سبب فضل و بخششت شكرگزارى كردند، و به خاطر امر و فرمانت تو را خواندند، و براى اينكه از تو افزونى نعمت را طلب كنند در راه صدقه دادند، و در اين كار براى آنان نجات از غضب تو و دستيابى به رضا و خشنودى تو نهفته بود.

(17) و اگر يكى از مخلوقات تو، از پيش خود، ديگرى را مثل آنچه تو بندگانت را بدان راهنمايى فرمودى راهنمايى مى‌كرد به احسان موصوف مى‌شد و به امتنان و بخشش معروف مى‌گشت و به هر زبانى ستايش مى‌شد، پس حمد و سپاس از آن توست، مادام كه در حمد و سپاس تو راهى باز باشد و مادام كه براى حمد و سپاس تو لفظى باقى بماند كه بدان ستوده شوى، و معنايى يافت شود كه به حمد و سپاس تو بازگردد.

(18) اى كسى كه با احسان و فضل خويش بندگان را به حمد و سپاس واداشته و آنان را در من و عطاى خويش غرق كرده‌اى، چه آشكار است نعمت‌هاى تو در وجود ما! و چه انبوه و فراوان است منت و لطف تو بر ما! و چه بسيار است نيكى تو كه به ما اختصاص داده‌اى.

(19) تو ما را به همان دينت كه برگزيدى، هدايت نمودى، و به همان ملت و آيينت كه بدان رضا و خشنود گشتى، و همان راهى كه آن را هموار و آسان فرمودى ما را رهنمون گشتى و ما را به راه قرب به درگاهت و وصول به كرامتت بينا كردى.

(20) خدايا! و تو از برگزيده ترين و خالص‌ترين آن وظايف، و واجبات از آن اعمال ويژه، «ماه رمضان» را قرار دادى، ماهى كه آن را از ساير ماه‌ها ممتاز گردانيدى و از ميان همه‌ى زمان‌ها و روزگاران اختيارش فرمودى و بر تمام اوقات سال آن را به نزول قرآن و نور در آن، ترجيح داده و مقدم داشتى. و ايمان را در اين ماه مضاعف و چند برابر نمودى و روزه گرفتن را در آن فريضه و واجب ساختى و به قيام و شب زنده‌دارى در آن ترغيب نمودى و شب قدر را كه بهتر از هزار ماه مى‌باشد، در آن تجليل كرده و بزرگ داشتى.

(21) آنگاه ما را بر ديگر امت‌ها مقدم فرمودى، و در ميان پيروان آيين‌ها به سبب فضل و فضيلت آن ماه، ما را برگزيدى، پس به امر و فرمان تو روزش را روزه داشتيم، و به كمك تو شبش را به عبادت برپا داشتيم، و به سبب اين روزه‌دارى و شب زنده‌دارى‌اش خود را در معرض رحمت تو كه براى ما فراهم فرمودى قرار داديم، و آن را وسيله‌اى ساختيم براى رسيدن به ثواب تو.

(22) و تو نسبت بدانچه در اين ماه مورد رغبت باشد، توانايى. و به آن كه از فضل تو چيزى درخواست كند، جود و بخشش مى‌كنى و به كسى كه عزم قرب و نزديكى به تو نمايد، نزديك مى‌باشى. و اين ماه در نزد ما در جايگاهى ستوده و مورد ستايش بود و براى ما مصاحب و همراهى نيكو بود. و بهترين و برترين سودهاى جهانيان را به ما رسانيد و سپس آن هنگام كه وقتش پايان يافت و مدتش به سر آمد و عدد (روزهاى) آن كامل گشت، از ما مفارقت نمود و جدا شد.

(23) پس ما اينك او را وداع و بدرود مى‌گوييم، در حالى كه فراق و هجرانش براى ما سنگين است و روى برتافتنش از ما، براى ما غمبار و وحشت‌زا و هراس‌انگيز است و بر عهده‌ى ما پيمان ناگسستنى، و حرمت شايسته‌ى پاسداشت، و حقى كه ادايش لازم است مى‌باشد و از اين جهت است كه ما مى‌گوييم: سلام بر تو اى بزرگترين ماه خدا! و اى عيد اوليا و دوستان خدا.

(24) سلام بر تو اى ارزشمندترين اوقاتى كه با ما همنشين بودى! و اى بهترين ماه در روزها و ساعت‌ها.

(25) سلام بر تو اى ماهى كه در تو برآورده شدن آمال و آرزوها نزديك شد! و اعمال و كارها در آن منتشر گشت.

(26) سلام بر تو اى دوست و همراهى كه بودنش ارجمند و نبودنش دردآور و مصيبت‌بار است و اى نقطه اميدى كه فراق و جدايى او رنج‌آور و دردناك است.

(27) سلام بر تو اى همدمى كه چون رو كرد و آمد، با ما انيس و مونس گشت، پس موجب شادى شد. و وقتى از پيش ما رفت، در ما هراس و وحشت انداخت، پس سپرى گشت.

(28) سلام بر تو اى همسايه‌اى كه در كنار او قلب‌ها و دل‌ها، رقيق و نرم شد و گناهان در او كاهش يافت.

(29) سلام بر تو اى ياورى كه ما را عليه شيطان يارى كرد و يار و دوستى كه راه‌هاى احسان و نيكى كردن را براى ما هموار نمود.

(30) سلام بر تو كه چه بسيارند آزاد شدگان خدا در تو و چه خوشبخت و كاميابند آن‌ها كه به خاطر تو، حرمتت را مراعات كردند.

(31) سلام بر تو كه چه بسيار گناهان كه از ما محو نموده و زدودى و چه انواع و اقسام عيب‌ها كه بر ما مستور داشته و پوشاندى.

(32) سلام بر تو كه چه به درازا كشيد زمان تو بر گناهكاران، و چه هيبتى داشتى در دل مؤمنان.

(33) سلام بر تو ماهى كه هيچ ايام و روزگارى با او پهلو نزند و رقابت نكند.

(34) سلام بر تو ماهى كه از هر آفت و گزندى در امانى.

(35) سلام بر تو ماهى كه مصاحبت و همنشينى با تو ناپسند نبوده، و معاشرت و همراهى با تو نكوهيده نمى‌باشد.

(36) سلام بر تو همانگونه كه با بركت‌ها بر ما وارد شدى، و از وجود ما چرك و آلودگى خطاها و گناهان را شستى.

(37) سلام بر تو كه وداع و بدرود ما نه از روى خستگى و ترك روزه‌اش نه از سر دلتنگى و ملامت است.

(38) سلام بر تو كه پيش از زمان آمدنش مطلوب ما بود (و انتظارش را مى‌كشيديم) و پيش از فوت شدنش مايه‌ى حزن و اندوه.

(39) سلام بر تو كه چه بسيار بدى‌ها كه به خاطر تو از ما روى گردانيدند و چه بسيار خوبى‌ها كه به سبب تو بر ما سرازير گشتند.

(40) سلام بر تو و بر شب قدر كه بهتر از هزار ماه است.

(41) سلام بر تو كه ديروز چه سخت بر تو حريص بوديم و فردا كه چه با شدت به تو مشتاقيم.

(42) سلام بر تو و بر فضل و فضيلت تو كه از آن محروم شديم و بر بركت‌هاى گذشته‌ات كه از دست ما رفت.

(43) خدايا! ما اهل اين ماه هستيم كه ما را بدان شرافت دادى و آن زمان كه اشقياء و تيره‌بختان، مقام و موقعيت آن را درك نكردند و به سبب شقاوت خويش از فضيلت آن بى‌بهره ماندند، به لطف و منت خويش به ما توفيق دادى و ما را معرفت آن ماه بخشيدى.

(44) و تويى آن ولى و سرپرست آنچه از معرفتش كه ما را به واسطه‌ى آن مقدم داشتى و آنچه از سنت و آدابش كه ما را بدان هدايت كردى و ما را توفيق دادى براى روزه‌دارى و شب زنده‌داريش با همه‌ى تقصير و كوتاهى ما و ادا كردن اندكى از حقوق بسيار آن.

(45) خدايا! پس حمد و سپاس از آن توست در حالى كه به بدى‌ها اقرار مى‌كنم و به سهل‌انگارى اعتراف داريم و براى تو در دلمان، ندامت واقعى و بر زبانمان عذر راستين داريم. پس با اين همه تقصير و كوتاهى كه داريم به ما مزد و پاداشى عطا فرما كه به وسيله‌ى آن به فضيلت‌هاى دلخواه از دست رفته، دست يابيم و از انواع ذخايرى كه مورد حرص و طمع مى‌باشد، به عنوان عوض دريافت نماييم.

(46) و براى ما عذرخواهى از درگاهت را براى آنچه در حق تو كوتاهى كرديم، بپذير. و عمر ما را به ماه رمضان آينده متصل فرما و پس از آن كه ما را به آن ماه رسانيدى ما را بر انجام عبادت آن گونه كه شايسته‌ى تو باشد، يارى فرما. و ما را به طاعتى كه سزاوار آن ماه است، موفق بدار، و عمل صالحى را كه به اداى حق تو منجر مى‌شود در اين دو ماه رمضان (اين رمضان و رمضان ديگر) به دست ما جارى فرما.

(47) خدايا! به هر گناه كوچك يا بزرگى كه در اين ماه بدان نزديك شديم و يا گناهى كه مرتكب آن گشتيم و يا خطايى كه كسب كرديم، از روى عمد يا فراموشى، بر خويشتن ظلم كرديم و يا حرمت كسى را هتك كرديم. پس بر محمد و آل او درود فرست و ما را به پرده‌ى خويش بپوشان و به عفو خويش از ما درگذر و ما را در اين ماه در پيش چشم شماتت گران قرار مده و زبان طعنه زنندگان را بر ما باز مكن و ما را به رأفت و مهربانيت كه پايان پذير نيست و به فضل و كرمت كه كاستى پذير نمى‌باشد به امرى برگمار كه خطاهايى را كه در اين ماه انجام داديم و تو آن را بر ما نپسنديدى از ما فروريخته و بپوشاند.

(48) خدايا! بر محمد و آل او درود فرست و مصيبت از دست دادن ماه رمضان را جبران فرما، و روز عيد و فطرمان را بر ما مبارك و خجسته فرما، و آن را از بهترين روزهايى كه بر ما مى‌گذرد قرار ده، كه عفو تو را به جانب ما سوق داده و گناه را از ما محو نمايد و گناهان پنهان و آشكار ما را بيامرز.

(49) خدايا! با سپرى شدن اين ماه، ما را از خطاياى خويش بيرون كش و با خروج اين ماه ما را از سيئات و بدى‌هايمان خارج كن و ما را از سعادتمندترين اهل آن به وسيله اين ماه قرار ده و از پرنصيب‌ترين و با بهره‌ترين ايشان در اين ماه مقرر فرما.

(50) خدايا! و هر كس به طور شايسته رعايت حق اين ماه را نمود و حرمتش را به خوبى حفظ كرد، و به شايستگى حدود و مقرراتش را برپا نمود و از گناهانش كاملا پرهيز و دورى كرد و يا به گونه‌اى به قرب تو راه يافت كه موجب رضا و خشنودى تو از وى گشت و موجب عطف توجه رحمت تو به وى شد، پس مانند آنچه به وى بخشيده‌اى از توانگرى خويش به ما ببخشاى و چندين برابر آن از فضل و كرم خويش بر ما ارزانى دار زيرا كه فضل تو كاستى نگيرد و خزائن و گنجينه‌هايت نقصان نپذيرد بلكه افزون مى‌گردد و معدن‌هاى احسان و دهش تو فانى و نابود نمى‌شود و براستى كه عطاى تو عطايى گواراست.

(51) خدايا! بر محمد و آل او درود فرست و همانند پاداش كسى را كه تا روز قيامت، اين ماه را روزه بدارد، يا در عبادت و بندگى تو بكوشد، براى ما مكتوب و مقرر فرما.

(52) خدايا! ما در اين روز فطرمان كه تو آن را براى مؤمنان عيد و مايه‌ى سرور و شادى قرار داده‌اى و براى اهل ملت و آيين خويش روز اجتماع و گردهمايى مقرر فرموده‌اى، از هر گناهى كه كرده‌ايم و يا كار بد و زشتى كه مرتكب گشته‌ايم يا انديشه و خيال شرى كه در دل نهان داشته‌ايم، توبه مى‌كنيم، توبه‌ى كسى كه خيال بازگشت به گناه را ندارد و پس از توبه مجددا به خطا برنمى‌گردد، توبه نصوح و خالصى كه از هر شك و دودلى پاك باشد، پس چنين توبه‌اى را از ما قبول فرما و از ما راضى شو و ما را بر آن ثابت بدار.

(53) خدايا! به ما خوف و ترس از عقاب جهنم و اشتياق به ثواب موعود روزى فرما تا لذت آنچه بدان تو را مى‌خوانيم و ناگوارى آنچه از آن به تو پناه مى‌آوريم، دريابيم.

(54) و ما را در نزد خويش از توبه كنندگانى قرار ده كه محبتت را بدان‌ها ارزانى داشته و آن را برايشان حتم فرموده‌اى، و پذيرفته‌اى كه به طاعت و فرمان بردارى تو بازگردند اى عادل‌ترين عادلان و دادگران.

(55) خدايا! از پدران و مادران و هم دينان ما، همه، چه آن‌ها كه از دنيا رفته و درگذشته‌اند و چه آن‌ها كه تا روز قيامت خواهند آمد، درگذر.

(56) خدايا! بر محمد پيامبر ما و آل او درود فرست همانگونه كه بر ملائكه مقرب خويش درود فرستادى و درود فرست بر او و آل او همانگونه كه بر پيامبران مرسل خويش درود فرستادى و بر او و آل او درود فرست همان طور كه بر بندگان صالح خويش درود فرستادى بلكه بهتر از آن، اى پروردگار جهانيان! چنان درودى كه بركت آن به ما نيز برسد و سودش نصيب ما نيز بگردد و به واسطه‌ى آن دعاهايمان مستجاب گردد زيرا تو بزرگوارترين كسى هستى كه به او رغبت مى‌شود و بى‌نياز كننده‌ترين كسى هستى كه بر او توكل و اعتماد مى‌شود و بخشنده‌ترين و دهشمندترين كسى مى‌باشى كه از فضل و احسان او درخواست مى‌شود و تويى كه بر هر چيز قادر و توانايى.