دعای 45 ( دعا به هنگام وداع با ماه مبارک رمضان ) ترجمه حسین عماد زاده اصفهانی

(1) پروردگارا اى بزرگى كه چون مى‌بخشى عوض نمى‌خواهى‌

(2) و پس از بخشش پشيمان نمى‌شوى،

(3) اى آفريننده‌اى كه مكافات به مثل عمل نمى‌كنى‌

(4) و بخشش تو ابتداى لطف است و عفو و گذشت تو تفضل و عنايت است عقوبت تو در حق مجرمين آن است كه به عدل با آنها رفتار كنى جور و ستمى نكرده‌اى قضا و سرنوشت تو براى بندگان خير و صلاح است نه شر و فساد،

(5) چون مى‌بخشى منت نمى‌گذارى و اگر نبخشى تعدى و تجاوز به حق كسى نكرده‌اى،

(6) خدايا جزا مى‌دهى آن كه تو را شكر كرده و آن كه تو را حمد كرده،

(7) پاداش مى‌دهى آنكه تو را حمد كرده در حالى كه حمد را تو آموخته‌اى و توفيق آن را تو داده‌اى‌

(8) تو كسى هستى كه عيب هر كسى را پرده پوشى كنى و حال آن كه مى‌توانى رسوا سازى به هر كسى خواهى جود و بخشش مى‌كنى به هر كه بخواهى منع مى‌فرمائى در حالى كه هر دو دسته سزاوار به رسوا كردن هستند يعنى آن كه را پرده بر معايب اعمالش كشيدى استحقاق فضيحت و رسوائى داشت و آن را كه عطا كردى وجود فرمودى سزاوار آن بخشش نبوده اين فضيلت مخصوص تو مى‌باشد كه اعمالت را بر پايه‌ى تفضل و احسان قرار دادى و قدرت خود را در ابتدا به نعمت و گذشت از معصيت به كار بردى.

(9) خدايا تو آنى كه در ملاقات گناهكاران با حلم و بردبارى عمل كردى و مهلت دادى كسى را كه بر خود ستم كرده است و به عصيان و بزه‌كارى گذرانيده است تو مهلت مى‌دهى آنها را به واسطه‌ى بردبارى خود تا شايد توبه كنند. تاخير كردى در عقوبت معاصى تا شايد بازگشت نمايد و به طاعت بشتابد و توبه‌كند زيرا هلاك شونده ايشان برخلاف رضاى تو هلاك نشود و به نعمت تو شقى آنان شقى نگردد. مگر آن كه روزگارى دراز حجت خود بر ايشان تمام كنى و آياتى روشن يكى پس از ديگرى از راه عطا و لطف به ايشان بنمائى‌

(10) اى حليم و بردبارى كه درهاى رحمت و عفو به سوى بندگان به نام توبه گشودى و اين ابواب را در زبان وحى رهبر و راهنماى گمراهان قرار دادى تا از اين راه وارد مدينه رحمت و مغفرت شوند. پروردگارا تو خود گفتى نام مقدس تو بزرگ است و بندگان را فرمان دادى به سوى تو برگردند و توبه‌كنند توبه‌اى نصوح يعنى توبه‌اى كه ديگر بازگشت معصيتى بدان نباشد همچون شير كه به پستان باز برنگردد و توبه‌ى نصوح بر دو پايه است اول ندامت بر گناه گذشته دوم عزيمت بر ترك گناه آينده، شايد كه پروردگار شما چون توبه كنيد از سيئات شما درگذرد و شما را به بوستان‌هاى بهشت كه انهار جارى در زير آن مى‌گذرد جاى دهد

(11) پس عذرى دارد آن كه دست داشته و غافل نشسته و از جائى چنين خوش و نيكو از اين ابواب با اين دلايل و راهنمايان ساكت و آرام است اين است آن منازلى كه همه آرزوى آن كنند و اين است راه و اين است ابواب گشاده اين است دعوت، اين است پاداش هر كه قيام كند، چه ميزبان مقدس و مهمان كاهل و تنبل.

(12) پروردگارا تو كسى هستى كه بر ارزش متاع بندگان يعنى عبادت و عمل صالح افزودى و خريدار آن شدى و به اضعاف مضاعف قيمت كردى طاعت بندگان را يكى به ده تا يكى به هفتصد و بيشتر. تو از اين بهاء سودى جز براى بندگان نمى‌خواهى نفع و ربح آنها بازگشت به خود آنها دارد. در اين تجارت و معامله‌ى مرابحه در داد و ستد به فتح و پيروزى بندگان است كه در معامله با تو سود فراوان خواهند برد، تو خود فرمودى نام نام تو بزرگ و برترى تو بيش از هر كسى و هر چه در تصور آيد. هر كه حسنه و عمل صالحى آورد چندان برابر آن ثواب و جزاى نيكو مى‌دهى، هر كه سيئه و بدى كند جز جزاى مثل او نخواهى داد (اينجا و در ساير اخبار و احاديث مراد از عدد، خير كثير است نه معدود محدود)

(13) و باز فرمودى مثل كسانى كه اموال خود را در راه خود انفاق‌كنند مانند دانه‌ايست كه دهقان در زمين پاك افكند آن دانه هفت خوشه برويد و در هر خوشه‌اى صد دانه باشد پس هفتصد دانه از يك دانه نبات خداوند عزوجل مى‌روياند و بر آن مى‌افزايد براى هر كسى كه بفهمد و بخواهد و قيام كند، باز فرمودى هر كسى به خدا قرض بدهد و با حسن نيت قرض دهد خداوند عزوجل اضعاف كثير كه در حساب نيايد وام پس دهد و بى‌انتظار دهد و بى‌منت دهد و بى‌عوض دهد و چنان دهد كه در خيال آدمى تصور آن راه نيابد آيات ديگرى نظاير اينها در قرآن فرو فرستادى و وعده و بشارت به تضعيف حسنات بسيار داده‌اى.

(14) تو آنى كه خود بندگان را به وعده‌هاى غيبى دلالت و رهبرى فرمودى و در زبان وحى آسمانى بشارت دادى و ترغيب كردى بر اجر و ثواب و درك فضيلت، اين حظ فائده به حال آنها سود بخش است كه بهره‌اى گرفتند و براى تو سود و زيانى ندارد. خدايا تو بندگان را راهنمائى كردى به چيزى كه اگر تو نمى‌گفتى چشم آنها نمى‌ديد و عقل آنها درك نمى‌كرد گوش آنها نمى‌شنيد و انديشه‌ى آنها نمى‌رسيد، در اين صورت جاهل و محروم مى‌ماندند و مستوجب سخط تو و محروميت از الطاف آن حضرت مى‌شدند خدايا تو خود گفتى مرا ياد كنيد تا شما را ياد كنم و شكر كنيد مرا و به من كافر نشويد باز تو خود گفتى اگر شكر كنيد نعمت خود را بر شما افزونى مى‌دهم و اگر ناسپاس باشيد عذاب من دشوار است‌

(15) تو خود فرمودى مرا بخوانيد تا شما را اجابت كنم و هر كسى سركشى كند و تكبر ورزد از عبادت من، زود به حالت ذلت و خوارى داخل جهنم شود. خدايا دعاى خود را عبادت خواندى و ترك عبادت را سركشى شناختى و گردنكشان را به مذلت و خوارى و دخول در جهنم سوزان تهديد كردى‌

(16) اصحاب ايمان و گرويدگان به توحيد تو را شكر كردند و منت تو را دارند كه آنها را رهبرى و هدايت فرمودى و هدايت تو تفضل و احسان است و دعوت تو امرى است براى آگاهى بندگان، خدايا اگر تو خود دعوت نمى‌كردى كى و از كجا مى‌توان فهميد كه پروردگار ياد بندگان كند و چون شكر نعمت كنند افزونى دهد و چون خدا را بخواند اجابت فرمايد خدايا بندگان تو صدقه دادند براى استرضاى خاطر تو آنها مى‌خواستند تفضل تو در حق آنها روز افزون شود و از صدقه در راه خدا رستگار گشتند و پيروزى يافتند

(17) و اگر مخلوقى، ديگرى را رهبرى و هدايت كرد و آنگونه هدايت و رهبرى كه تو فرموده بودى، ستايش شده و پسنديده پس شكر و حمد خداى را كه در آن راه مسلكى و راهى در شكرگذارى باقى است مادامى كه الفاظ معنى حمد را مى‌نمايند و الفاظ دلالت بر معنى مى‌كند، حمد و سپاس تو را سزاست.

(18) اى پروردگارى كه حمد و ستايش بندگان را به احسان و فضل خود ستوده‌اى و آنها را غرق نعمت و عطاياى خود فرموده‌اى چه نعمتها كه از تو در ما فاش است و چه منتها كه از تو بر ما تمام است و چه نيكوئى‌ها كه ما را بدان اختصاص دادى‌

(19) شكر تو را كه ما را به دين خود برگزيدى و به ملت خود راه دادى و راه آسان و هموار در پيش ما نمودى و چشم ما را به قرب و منزلت خود روشن و بينا گردانيدى و به كرامت خود كه رضوان و نعيم جنان است رسانيدى.

(20) خدايا تو ماه مبارك رمضان را از آن جمله برگزيده‌هاى مخصوص قرار دادى و موقع انجام فرايض مقرر داشتى آنچنان ماهى كه آن را از باقى ماهها جدا كردى و اختيار كردى آن زمان را از باقى روزگارها و اختيار فضيلت آن را بر همه‌ى وقتها زيرا در اين ماه قرآن را فرو فرستادى و دل مومنين را به نور قرآن روشن ساختى و به آن نور ايمان را تقويت فرمودى و مضاعف ساختى و روزه را واجب كردى و بر قيام شبها براى نماز ترغيب نمودى و در آن شب قدر را كه از هزار ماه بهتر است بزرگ گردانيدى،

(21) خدايا تو ملت اسلام را بر باقى ملل به اين ماه برترى و فضيلت دادى و اين فضيلتى است كه فقط بر مسلمين برگزيدى و ساير ملل از آن محروم هستند. خدايا روز آن را به فرمان تو روزه داشتيم و شب آن را به كمك تو به نماز برخاستيم تا رحمت تو شامل حال ما گردد و به سبب نماز و روزه از عقوبت تو وارهيم خدايا تو توانگرى و قادرى به عطاء آنچه در اين ماه از تو خواسته‌ايم و كشكول گدائى به ساحت قدست آورده‌ايم، تو بخشنده‌اى به آنچه از تو بخواهند به تفضل و عنايت نه از روى استحقاق و عدالت.

(22) خدايا ماه رمضان در ميان ما پديد آمد و مصاحبتى با ما كرد نيكو و سود بخش. ما را به فاضل‌ترين منافع و سودمندترين متاع راهنمائى كرد اما مدت زمان آن تمام شد و وقت آن به پايان رسيد

(23) و ما با آن وداع كرديم وداع آن بس بر ما دشوار و ناگوار است زيرا ما را از فراق خود اندوهگين مى‌كند محافظت عهد آن و رعايت احترام آن بر ما لازم است، اى ماه خدا شهر رمضان سلام ما بر تو باد كه بزرگترين ماههاى خدا هستى. سلام ما بر تو اى عيد دوستان خدا كه بزرگترين اعياد هستى،

(24) سلام بر تو باد اى گرامى‌ترين مصاحب ما از اوقات و اى بهترين ماهى كه در هر ساعت و هر روز تو را به ياد خدا مى‌شماريم،

(25) سلام بر تو باد اى كسى كه اميدواران به هدف خود نزديك مى‌شوند و اعمال منبسط و گسترده مى‌شود و مشكلات آسان مى‌گردد

(26) سلام بر تو اى مصاحبى و رفيقى كه قدر تو بزرگ بوده و ما قدر ندانستيم و فراق تو فجيع و متالم بود بر ما.

(27) سلام بر تو اى مالوف و مانوس زمان كه چون آمدى ما را شاد ساختى و چون انس گرفتى ما را ايمن گردانيدى اما چون رفتى به وحشت افتاديم، سلام بر تو اى ماهى كه چون مى‌آئى مسرت مى‌آورى و چون پشت مى‌كنى نگرانى و وحشت ايجاد مى‌كنى،

(28) سلام بر تو اى مجاورى كه در رفاقت تو دلها صاف شد و گناهان كم شد،

(29) سلام بر تو اى ياورى كه ما را بر شيطان حكومت و پيروزى دادى و اى مصاحبى كه بر ما راههاى احسان را آسان نمودى،

(30) سلام بر تو اى ماه رمضان كه آزاد كردگان در تو بسيارند و چه نيكبخت است آن كه رعايت احترام تو را كرد،

(31) سلام بر تو باد اى شهر رمضان چه نيكو گناهان در تو محو شد و چه عيبها در تو پوشيده گشت،

(32) سلام بر تو اى شهر الله كه بر گناهكاران چه دراز بودى و بر مومنان چه پرهيبت و كوتاه،

(33) سلام بر تو اى ماهى كه روزهاى سال را با تو مفاخرت و برابرى نتوان كرد

(34) سلام بر تو اى ماهى كه هر امر در سلم و سلامت است و از هر بلا مصون است (من كل امر سلام)

(35) سلام بر تو اى شهرى كه از مصاحبت تو كراهت نداشتيم و ملابست تو را ناپسند نيافتيم‌

(36) سلام بر تو باد كه بر ما بركات فراوان وارد شدى و پليدى‌هاى گناهان را از ما شستى.

(37) سلام بر تو اى ماه رمضان در حالتى كه با تو وداع نكرديم از روى دلتنگى و ترك روزه نكرديم از روى ملالت و رنجيدگى‌

(38) سلام بر تو باد كه تو را قبل از آمدن مى‌طلبيم و شايق ملاقات تو بوديم و پيش از رفتنت غمگين گشتيم‌

(39) سلام بر تو باد كه بسيارى از بديها به بركت تو از ما برطرف شد و چه بسا خيرها و نيكوئى‌ها كه از بركت تو به ما رسيد.

(40) سلام بر تو باد و شب قدر تو كه از هزار ماه بهتر بود

(41) سلام بر تو باد كه ديروز يعنى قبل از آمدنت به تو حريص بوديم و فردا سخت مهجور و متاثريم،

(42) سلام بر تو باد و به فضل تو كه از آن فضايل محروم گشتيم، سلام بر بركات تو كه از ما ربوده شد.

(43) بار پروردگارا ما اهل اين ماهيم كه ما را به سبب او شرافت بخشيده‌اى و توفيق داده‌اى، خدايا به منت خود توفيق ده كه در غير صيام هم به وظايف نماز و روزه قيام كنيم. بدبختان قدر ندانستند و محروم ماندند و به سبب شفاء و بدبختى از فضل و توفيق تو دور شدند.

(44) پروردگارا تو ولى نعمتى و صاحب اين فضيلتى، تو ما را بدان آگهى دادى و راهنمائى فرمودى تو ادب و آداب اين ماه را به ما شناساندى، خدايا روزه آن را به توفيق تو به جا آورديم و به نماز آن قيام كرديم اما به تقصير نه به حد كمال و اعتراف داريم كه حق اين ماه شريف است و ما ضايع ساختيم و قدر آن ندانستيم.

(45) خدايا دلهاى ما پشيمان است از قصور و تقصير خود، زبانهاى ما از گذشته عذر خواه است. خدايا ما را در اين ماه از اجر و ثواب ببخش بر آنچه گذشت و از تقصير و قصور ما درگذر كه از فضل تو جبران شود و ما در انتظار تفضل تو هستيم و از انواع ذخاير كه بر آن حريصيم عوض يابيم.

(46) عذر خود را براى ما واجب گردان بر آنچه تقصير كرديم در اين ماه از حق تو بر ما خورده بگير كه تقصير و عذر تو در قلت ثواب نپذيرفتيم. تو خود زبان معذرت تعليم فرما. خدايا عمرهاى ما را برسان تا ماه رمضان و يارى ده كه در اين ماه جبران كنيم و توفيق ده كه عبادت تو نمائيم و حق آن بشناسيم و آن چه سزاوار است دريابيم. خدايا اجر ده كارهاى خوب مرا و توفيق ده كارهاى خوب به جاى آوريم تا عوض تقصير و سيئات ما باشد.

(47) خدايا آنچه به عرض رسانديم از گناهان صغيره يا مطلق گناه ملامت مفرما كه ندانستيم و هر معصيتى كرديم دانسته يا ندانسته ظلم به نفس كرديم يا پرده‌ى حرمت ديگرى را دريديم و بدى با ديگران در قول و فعل كرديم، خدايا رحمت فرست بر محمد (ص) و آل او و معايب اعمال ما را بپوشان و كردار زشت و ناهنجار ما را به رحمت و پرده‌ى مغفرت و فضيلت خود مخفى‌دار. خدايا ما را مورد شماتت ديگران قرار مده كه شاد گردند و طعن و لعن كنند و به عقوبات مواخذه و انتقام مكش و به تقصيرات اين ماه مگير و دشمن ما را شاد مفرما. خدايا ما را به كاردار و توفيق ده به كارى كه موجب سقوط هر گناه است و از هر چه به ما نمى‌پسندى از آن دوردار و ما را به فضل و كرم خود كه آخرى ندارد مورد شفقت و مهربانى قرار ده كه ناقص و نامراد نمانيم‌

(48) اللهم صل على محمد و آل محمد مصيبت ما را به فقدان ماه رمضان تلافى كن و ما را در اين روز عيد فطر خير و خوبى ده. به جبران تقصيرات عطاياى خود را به ما عيدى عنايت كن. خدايا اين روز را از بهترين روزهاى گذشته ما قرار ده كه عفو تو بيش از همه روز شامل حال ما شده باشد و گناهان ما بيش از همه روزهاى گذشته آمرزيده شده باشد. خدايا گناهان پنهان ما را بيامرز و معاصى آشكار ما را ببخش.

(49) خدايا با گذشتن ماه رمضان گناهان ما را به كلى محو فرما و با بيرون شدن اين ماه سيئات و بديهاى ما را از ما بيرون ببر. خدايا ما را از نيكبختترين اهل اين ماه قرار ده و در زمره‌ى ثواب كاران از بزرگترين اين طايفه بدار و از بهره‌مندان در صف آخرين آنها از نصيب و بهره قرار ده.

(50) بار خدايا هر كسى رعايت حق اين ماه را كرد در خور حق رعايت و احترام آن را چنانچه شايسته است نگاهداشت و هر كه قيام كرد به حدود و حقوق اين ماه و فرايض و نوافل آن را به جاى آورد و از معاصى و خطئيات پرهيز كرد در خور پرهيزكاران و به تو از راه عبادت و طاعت نزديك گرديد و شامل رحمت واسعه‌ى تو شد، خدايا او را ببخش و ما را مانند او از توانگرى و عطايا سيراب كن و چندين برابر از فضل خود كه به چنين مردان دادى به ما عطا فرما. خدايا اگر چنين عطائى فرمائى از فضل تو نمى‌كاهد زيرا خزانه‌هاى رحمت تو كم نمى‌شود بلكه همواره مالامال و لبريز است. خدايا كانها و معادن احسان و فضل تو كاستى و كمى نمى‌يابد و هيچگاه فانى و ناچيز نمى‌شود بخشش و عطاى تو بخشش و عطائى است كه آسان و بى‌رنج است‌

(51) خدايا رحمت فرست بر محمد (ص) و آل او و به پاس آنها براى آن اجرهائى كه در نامه‌ى عمل روزه‌دارانى كه تا قيامت روزه دارند مى‌نويسى در نامه‌ى اعمال ما نيز بنويس.

(52) خدايا در اين روز عيد فطر ما توبه مى‌كنيم و به سوى تو بازگشت داريم. اين روز عيد تو است كه براى روزه‌داران روز عيد و شادمانى و براى ملت اسلام روز اجتماع و تجديد مجد و عظمت ملى است كه هر كسى از هر گناه به لطف تو در اين روز پاك و تطهير مى‌شود. خدايا هر بدى كه ما كرده‌ايم يا هر ناصوابى كه از ما سر زده يا هر انديشه‌ى ناپاكى كه در ما راه يافته و در خاطر گذرانيده‌ايم در اين روز توبه مى‌كنيم توبه‌ى كسى كه ديگر انديشه‌ى بازگشتن به گناه نداشته باشد. توبه‌ى خالصى كه از شك و تزلزل پاك باشد. خداوندا توبه را از ما بپذير و از ما خشنود باش و ما را ثابت دار كه ديگر به بدى و زشتى و انديشه‌ى ناپاك بازگشت نكنيم.

(53) پروردگارا ترس از عقوبت را روزى ما كن كه ما را به آن تهديد كرده‌اى و شوق ثواب عمل عنايت فرما كه در آن وعده‌ى بشارت داده‌اى. تا آن لذتى كه در ترك معصيت و مبادرت به طاعت است درك كنيم و با تو در دل شب راز و نياز كنيم و عرض حاجات نمائيم و توفيق بخواهيم كه هميشه در پناه تو باشيم،

(54) خدايا ما را از توابين قرار ده از ان توابينى كه محبت و عنايت خود را به آنها واجب گردانيدى و پذيرفتى آنها را به بازگشت به طاعت، اى عدالت پرور و عدالت گسترى كه غير از تو عادل نيست‌

(55) بار خدايا از گناهان ما و پدران و مادران ما و اهل دين ما و آن كسانى كه پيش از اين گذشته‌اند و آنان كه از اين ذريه در آينده خواهند آمد در روز قيامت درگذر و پرده‌ى عفو و مغفرت بر جرايم اعمال آنها دركش.

(56) بارالها درود و رحمت تو بر محمد و آل او باد بر محمد كه پيغمبر ما و خاندانش كه رهبر ما بودند باد، آن رحمتى كه بر ملائكه و فرشتگان فرستادى و بر مقربين درگاهت نازل فرمودى. خدايا رحمت فرست بر محمد و آل او هم چنانكه رحمت كردى بر انبياء و فرستادگان خود رحمت فرست بر محمد و خاندان او آن رحمتى كه بر بندگان صالح و نيكوكار خود فرستادى، آن رحمت و پاكيزه‌ترين و نيكوترين رحمت را بر محمد و آل او بفرست كه تو پرورش دهنده‌ى دو عالمى. رحمتى بفرست كه به ما بركت و نفع برسد و به پاس آن مستجاب گردد خدايا تو گرامى‌ترى از هر كسى بر پيغمبرت و بندگان صالحت و تو كافى‌ترى بر آنها و از هر كسى كه توكل‌كنند بر او تو بخشنده‌ترى از هر كسى كه از او سوال‌كنند و چيزى بخواهند خدايا تو بر هر چيز دانا و توانائى. اى لطف تو دستگير هر خود رائى وى عفو تو پرده پوش هر رسوائى بخشاى بر آن كس كه اندر همه عمر جز درگه تو هيچ ندارد جائى صد سال در آتشم اگر مهل بود آن آتش سوزنده مرا سهل بود با مردم نااهل مبادا صحبت كاز مرگ بدتر صحبت نااهل بود